Pagpangamas nga Madato—Ang Epekto Niini Kanimo

KAY nagkinabuhi man kita niining kalibotan diin kapin sa 850 milyones ka tawo ang kulang ug pagkaon, tingali dili ka gayod makatuo nga makahatag ug problema ang pagkasapian. Apan nakamatikod ka ba nga ang tekstong gikutlo sa nag-unang artikulo wala magpasidaan batok sa salapi o bahandi, kondili batok sa gugma sa salapi ug sa pagpangamas nga madato? Unsay mahitabo kon ang pangagpason pag-una sa mga tawo mao ang bahandi ug pagbaton sa mga butang nga mapalit sa salapi? Una sa tanan matikdi ang epekto niini diha sa ilang mga anak.

Ang Epekto Diha sa mga Anak

Gibanabana nga sa usa lang ka tuig, 40,000 ka paanunsiyo sa telebisyon ang makita sa ordinaryong bata sa Amerika. Anaa pay mga dula sa video, modernong mga music player, programa sa kompiyuter, ug mahalong mga sinina nga may tatak sa iladong tigdisenyo nga makita sa mga bata diha sa mga tindahan ug sa balay sa ilang mga higala. Busa, handurawa lang ang kadaghan sa gustong ipapalit sa mga bata sa ilang mga ginikanan tungod niana. Gipatumanan sa ubang mga ginikanan ang tanang gusto sa ilang mga anak. Ngano?

Kay wala man sila makabaton ug maluhong mga butang sa bata pa, gustong ipaneguro sa ubang mga ginikanan nga ang ilang mga anak dili modako nga hinikawan. Ang ubang mga ginikanan mahadlok nga kon dili nila ihatag ang pangayoon sa ilang mga anak, dili na sila higugmaon sa ilang mga anak. “Gusto nila nga ang ilang mga anak magmalipayon ug masuod kanila,” matod sa usa sa mga tig-organisar sa grupo sa mga ginikanan nga nag-atubang niini nga problema didto sa Boulder, Colorado, U.S.A. Nagtuo ang ubang mga ginikanan  nga ang paghatag ug daghang gasa makabawi sa dako kaayong panahon nga ilang gigugol sa ilang trabaho, imbes uban sa ilang mga anak. Ang lain pang rason tingali mao nga ang mga ginikanan dili gustog samok human sa ilang kapoy nga trabaho sa tibuok semana, kay seguradong awayon sila sa ilang mga anak kon dili nila ihatag ang ilang gusto.

Apan kon ang mga ginikanan mohatag sa tanang pangayoon sa ilang mga anak, kini ba makatabang o makadaot kanila? Sa tinuod, imbes magkadako ang ilang gugma kang Mama ug Papa, ang mga bata nga pinatumanan sa gusto daw mahimo na hinuong mga ingrato. Wala gani silay pagpabili sa mga gasa nga giyangongo nila nga ipapalit. Usa ka direktor sa hayskul miingon: “Sumala sa ako nang nasinatian, kon palitan dayon ang mga bata sa butang nga gusto nila, kining gikahinamang mga butang sagad ipadaplin na lang paglabay sa duha ka semana.”

Unsay mahitabo sa pinatuyangan nga mga anak inigkadagko nila? Sumala sa magasing Newsweek, gipakita sa panukiduki nga inigkahamtong nila “maglisod sila sa pagsagubang sa mga kapakyasan sa kinabuhi.” Kay wala man sila makakat-on sa paghago alang sa mga butang nga ilang nabatonan, pipila kanila dili malamposon sa eskuylahan, sa trabaho, ug sa kaminyoon, busa magsalig na lang sila sa ilang mga ginikanan sa pinansiyal. Sila usab mahimong mabalak-on ug mag-antos sa depresyon.

Busa, ang pinatuyangan nga mga anak sa pagkatinuod hinikawan diay. Gihikawan sila sa kahigayonan sa pagsabot nga bililhon ang pagtrabaho, ang pagtamod sa kaugalingon, ug ang katakos sa pagbati nga sila dunay dalayegong mga hiyas. Ang therapist nga si Jessie O’Neill nagpasidaan: “Kon ang gusto sa mga bata imong ihatag dihadiha matag higayon nga sila mangayo, sila imong giumol nga magmagul-anon sa ilang tibuok kinabuhi.”

Unsay Epekto Niini Diha sa mga Hamtong?

Kon ikaw minyo, “bisag unsa na kadugay kamo nga magkauban sa imong kapikas o bisan pag pilay inyong kuwarta, ang inyong sunod nga awayan lagmit gayod nga may kalabotan sa kuwarta,” nagtaho ang magasing Psychology Today. Kini nag-ingon usab nga “maaninaw nang daan kon unsay dangatan sa kaminyoon base sa paagi sa magtiayon sa pag-atubang sa ilang mga problema sa kuwarta.” Ang kaminyoon mameligrong mabungkag kon hatagan ug mas dakong importansiya sa magtiayon ang kuwarta ug materyal nga mga butang. Sa pagkatinuod, gibanabana nga kuwarta ang pangunang lalisan sa 90 porsiyento sa mga magtiayong nagdiborsiyo.

Apan, bisag dili magbulag ang magtiayon, ang kalidad sa ilang kaminyoon posibleng madaot kon ang sentro sa ilang pagtagad mao ang kuwarta ug ang kaluho nga idulot niini. Pananglitan, ang magtiayong nalubong sa utang kanunay tingali nga  sapoton ug masuk-anon, nga magbasolay tungod sa ilang mga problema sa kuwarta. Sa pipila ka kahimtang, ang mga magtiayon puliki kaayo sa ilang tagsa-tagsa ka materyal nga mga kabtangan nga wala na silay panahon alang sa usag usa. Unsay mahitabo kon ang usa mopalit ug mahalong butang ug dili niya kini itug-an sa iyang kapikas? Kini motultol sa pagkamalilongon, pagbati nga sad-an, ug pagkawala sa pagsalig—nga anam-anam nga modaot sa kaminyoon.

Ang pipila ka hamtong, minyo man o dili, literal nga naghalad sa ilang kinabuhi ngadto sa materyalismo. Ang uban diha sa Habagatang Aprika, kay natensiyon sa pagsundog sa materyalistikong paagi sa kinabuhi sa Kasadpan, misulay sa paghikog. Sa Tinipong Bansa, gipatay sa usa ka lalaki ang iyang asawa, iyang 12-anyos nga anak nga lalaki, ug ang iyang kaugalingon, tungod sa iyang problema sa kuwarta.

Hinuon, ang kadaghanang tawo dili mamatay tungod sa pagpangagpas nga masapian. Ugaling lang, wala sila makamatikod nga daghan na ang panahong nausik tungod kay puliki sila sa pagpangagpas ug materyal nga bahandi. Unya ang kalidad usab sa ilang kinabuhi madaot tungod kay ang presyur sa trabaho o problema sa kuwarta mahimong hinungdan sa sakit nga nerbiyos, pagkadili-makatulog, pagkalabdonon ug ulo, o ulser—mga sakit nga makapamubo sa kinabuhi. Ug basin ulahi na ang tanan sa dihang ang usa makaamgo nga siya kinahanglang mag-usab sa iyang panglantaw kon unsay angay niyang unahon sa kinabuhi. Tingalig nawad-an nag pagsalig kaniya ang iyang kapikas, basin nadaot na ang emosyon sa iyang mga anak, ug mahimong dili na maayo ang iyang panglawas. Tingali maremedyohan pa ang ubang kadaot, apan magkinahanglan kini ug dako kaayong paningkamot. Sa pagkatinuod, sila “nagtusaktusak sa ilang kaugalingon sa daghang kasakitan.”—1 Timoteo 6:10.

Unsay Imong Gusto?

Kadaghanang tawo gusto ug malipayong pamilya, maayong panglawas, makapatagbaw nga trabaho, ug igong salapi aron maharuhay ang kinabuhi. Ang tawo kinahanglang mahibalong mobalanse aron iyang mabatonan kining tanan, apan kon kuwarta nay iyang unahon, siya dili na balanse. Alang sa kadaghanan, ang hustong buhaton mao ang pagdawat ug trabaho nga ubos-ubos ug suweldo, pagbaton ug gamayng balay, dili mahalon nga sakyanan, o mas ubos nga kahimtang diha sa katilingban. Pila kanila ang andam sa pagsakripisyo sa kaluho alang sa mas hamili nga mga prinsipyo? ‘Nahibalo ko nga wala ako magkinahanglan niining mga butanga,’ miadmitir ang usa ka babaye, ‘apan lisod kaayo kining isakripisyo!’ Ang uban andam sa pagsakripisyo sa kaluho, apan dili sila gusto nga sila maoy mouna sa paghimo niini.

Ikaw komosta? Kon nakakita ka nag paagi sa pagbutang sa salapi ug materyal nga mga butang diha sa hustong dapit niini, ikaw angayng hatagan ug komendasyon. Sa laing bahin, nagdalidali ka ba sa pagbasa niining artikuloha tungod kay ang estilo  sa imong kinabuhi nagpapuliki kanimo? Usa ka ba niadtong mibati nga kinahanglang magsakripisyo sa materyal nga paagi aron makabaton ug pisikal ug emosyonal nga kahimsog? Nan lihok dayon samtang wala pa madaot sa materyalismo ang imong panimalay. Ang kahon nga makita niini nga panid naghatag ug pipila ka sugyot aron makasugod ka sa paghimog kausaban sa imong kinabuhi.

Kon ang materyal nga mga butang ibutang sa ilang hustong dapit, ang pisikal ug emosyonal nga kahimtang sa tanang membro sa pamilya mouswag. Apan, may lain pang butang nga angayng tagdon sa mga Kristohanon—dili nila buot nga ang materyal nga mga butang makababag sa ilang relasyon sa Diyos. Sa unsang paagi ang materyalismo makapameligro sa espirituwal nga kahimsog, ug sa unsang paagi malikayan ang maong kapeligrohan? Ipatin-aw kana sa sunod nga artikulo.

[Blurb sa panid 5]

Kasagaran, ingrato ang pinatuyangan nga mga anak ug dali sila mapul-an sa mga gamit nga giyangongo nila nga ipapalit

[Kahon/Hulagway sa panid 7]

Pagkinabuhi sa Balanse nga Paagi

Aron mamenosan ang gastos, gikinahanglan ang determinasyon ug maayong pagplano. Aniay mga sugyot nga nakatabang sa uban.

◼ SUSIHA ANG IMONG PERSONAL NGA KAHIMTANG. Unsang mga butanga ang puwedeng dili na nimo paliton? Unsay dili nimo kinahanglan? Suskrisyon ba sa sekular nga mga magasin? Mga CD sa mga awit? Dili importanteng mga kahimanan sa imong sakyanan?

◼ SULAYI ANG PAGKINABUHING SIMPLE SULOD SA USA KA YUGTO SA PANAHON. Kon nagduhaduha ka bahin sa pagpasimple sa imong kinabuhi, sulayi kini sulod sa unom ka bulan o usa ka tuig. Pamatud-i sa imong kaugalingon kon ang tanan bang panahon nga imong gigugol sa pagpangitag kuwarta ug pagbaton ug mga butang nakahatag kanimo ug dugang kalipay—o nakakunhod niini.

◼ ILAKIP ANG IMONG MGA ANAK DIHA SA PANAGHISGOT SA PAMILYA BAHIN SA PAGKINABUHING SIMPLE. Sa ingon niini sila lagmit nga mokooperar ug dili kaayo ka malisdan sa pagbalibad sa ilang mga pangayoon kon ugaling gikinahanglan.

◼ MAHIMONG IMONG HATAGAN UG ALAWANS ANG IMONG MGA ANAK. Kon magtigom ba sila aron makapalit sa butang nga ilang gusto o dili na lang mopalit niini, sila makakat-on sa pagpailob ug sa pagpabili sa ilang mga butang. Makakat-on usab sila sa paghimog mga desisyon.

◼ PAGKAT-ON UG MGA PAMAAGI NGA MAKATABANG KANIMO SA PAGDAGINOT. Pangitag mga baratilyo. Pagbadyet. Pag-usa ug sakay sa usa lang ka sakyanan imbes mogamit ug daghang sakyanan. Ayaw paandara kanunay ang mga kasangkapan. Panghulam ug mga libro sa librarya imbes mopalit niini.

◼ GAMITA ANG PANAHON SA MAPUSLANONG PAAGI. Hinumdomi nga nagdaginot ka dili lamang aron mahimong simple ang imong kinabuhi kondili aron imong kahatagan ug pagtagad kon unsa ang mas hinungdanon, sama sa imong pamilya ug mga higala. Mao ba kini ang imong ginahimo?

[Hulagway sa panid 6]

Ang pagpangamas nga madato makahatag ug tensiyon sa kaminyoon