Ang Imo Bang Mata may Depekto sa Pag-ilag Kolor?
Ang Imo Bang Mata may Depekto sa Pag-ilag Kolor?
“Inig-ilis nako, susihon sa akong asawa nga ang mga kolor nga akong gipili nagterno,” miingon si Rodney. “Inigpamahaw iya akong pilian ug prutas tungod kay dili ako makaila kon hinog na ba ang prutas. Sa trabahoan dili gayod ako mahibalo kon asa nako i-click ang mouse diha sa eskrin sa kompiyuter, kay ang anaa diha maila pinaagi sa kolor. Kon magmaneho ako, ang pula ug berde nga signal sa trapiko parehas ra para nako, busa tan-awon nakog maayo kon ang suga nagsiga ba sa ibabaw o sa ubos. Apan magkaproblema ako kon pababag ug posisyon ang suga sa trapiko.”
ANG mata ni Rodney may depekto sa pag-ilag kolor. Iyang napanunod ang depektoso nga gene nga mopahinabog kadaot sa retina—ang hapin-hapin sa mata nga sensitibo sa kahayag. Mga 1 sa matag 12 ka lalaki nga may dugo nga Uropanhon ug mga 1 sa matag 200 sa mga babaye adunay depekto sa mata nga sama kang Rodney. a Sama sa kadaghanan nga may sama niinig depekto, si Rodney makakita ug lainlaing kolor—dili lang kay itom ug puti. Apan ang ubang mga kolor nga iyang makita dili parehas nianang makita sa tawo nga normal ug panan-aw.
Ang retina sa mata sa tawo dunay tulo ka matang sa cone cell nga makaila ug kolor. Ang matag matang sa cone cell makakita o sensitibo sa usa ka pangunang kolor—asul, berde, o pula. Ang cone cell mopadalag signal ngadto sa utok mao nga ang tawo makakitag mga kolor. b Apan sa mga tawo nga may depekto sa pag-ilag kolor, ang ilang cone cell luya. Kanay hinungdan nga maglisod sila sa pag-ila ug kolor. Ang kadaghanan nga adunay ingon niini nga depekto sa mata maglisod sa pag-ila sa dalag, berde, orens, pula, ug brawon. Kini nga depekto makapalisod sa pagkakitag berdeng agup-op diha sa brawon nga tinapay o diha sa dalag nga keso o sa pag-ila sa tawong asul ug mata nga bulagaw ug buhok ug sa tawong berdeg mata nga pulag buhok. Kon luya kaayo ang mga cone cell nga sensitibo ug pula, ang pula nga rosas itom sa iyang panan-aw. Pipila lang niadtong may depekto ang dili makakitag asul nga kolor.
Mga Bata nga May Depekto sa Pag-ilag Kolor
Ang depekto sa pag-ilag kolor sagad napanunod ug dala sa pagkatawo, ug ang mga bata nga may ingon niini nga depekto makakat-on rag iya sa pagbawi sa ilang kakulangan. Pananglitan, bisag dili sila makakita sa kalainan sa pipila ka kolor, lagmit sila makaila ug kolor tungod sa kangitngiton ug kahayagon mao nga makapangagpas sila kon unsang kolora ang ilang nakita. Sila makakat-on usab sa pag-ila sa mga butang pinaagi sa mga disenyo o grano imbes sa kolor. Gani, tin-edyer na ayha pa nakaamgo ang daghang batan-on nga sila may depekto diay sa pag-ilag kolor.
Sanglit ang mga tunghaan naggamit man ug dekolor nga mga galamiton sa pagtudlo, ilabina sa kindergarten, tingali masaypan sa mga ginikanan ug mga magtutudlo nga may diperensiya sa pagkat-on ang bata, apan ang tinuod diay may depekto lang siya sa pag-ilag kolor. Gani gisilotan sa usa ka maestra ang singko anyos nga batang lalaki sa pagkolor sa usa ka drowing diin ang panganod iyang gihimong pink, ang tawo berde, ug ang mga dahon brawon. Alang sa usa ka bata nga may depekto sa pag-ilag kolor, kining mga kolora normal para niya. Busa, may maayong katarongan nga ang ubang mga espesyalista nagsugyot nga ipaeksamin ang mata sa bata sa pagtino kon siya may depekto ba sa pag-ilag kolor.
Bisag walay tambal alang niining depektoha, kini dili mograbe inigkatigulang ni mosangpot kini ug ubang depekto sa panan-aw. c Bisan pa niana, ang depekto sa pag-ilag kolor makahigawad. Apan, ilalom sa pagmando sa Gingharian sa Diyos, wagtangon ni Jesu-Kristo ang tanang lama sa pagkadili-hingpit gikan sa mga tawong diyosnon. Busa, ang mga tawo nga may lainlaing depekto sa panan-aw makakita na unya sa mga lalang ni Jehova sa tanang kahimayaan niini.—Isaias 35:5; Mateo 15:30, 31; Pinadayag 21:3, 4.
[Mga footnote]
a Ang tanang rasa mahimong may depekto usab nga sama niini, apan mas komon kini sa may dugo nga Uropanhon.
b Daghang mananap makakitag kolor, apan ang ilang panan-aw sa kolor lahi sa atoa. Pananglitan, ang retina sa mata sa iro dunay duha lang ka matang sa mga cone cell—usa alang sa asul ug ang usa alang sa kolor nga pula ug berde. Sa laing bahin, ang ubang mga langgam dunay upat ka matang sa mga cone cell ug sila makakitag usa ka matang sa kolor nga dili makita sa tawo.
c Ang depekto sa pag-ilag kolor usahay ipahinabo sa sakit. Kon makakita ka ug kausaban sa imong pagpanan-aw ug kolor sa magkaedaran ka na, maayong magpasusi ka sa doktor sa mata.
[Kahon/Diagram sa panid 18]
MGA EKSAMINASYON SA MATA NIADTONG MAY DEPEKTO SA PAG-ILAG KOLOR
Ang sagad nga ginagamit diha sa mga eksaminasyon sa pagsusi sa matang ug sukod sa depekto sa pag-ilag kolor mao ang mga dayagram nga may mga lingin-lingin nga lainlaig kolor ug timpla sa kolor. Ang Ishihara test, nga maoy kasagarang gigamit, dunay kutob sa 38 ka nagkalainlaing mga dayagram sa mga lingin-lingin. Pananglitan, kon magtan-aw sa usa niining mga dayagram kon hayag, ang tawong normal ug panan-aw makakita sa numero 42 ug 74 (sa wala), samtang ang tawong dili makailag pula ug berdeng kolor—nga labing komon—dili makakita sa numero sa ibabaw ug numero 21 ang iyang makita sa ubos. d
Kon makita sa eksaminasyon ang depekto, ang doktor sa mata basin morekomendar ug dugang nga mga eksaminasyon sa mata sa pagtino kon kini ba napanunod o dunay laing hinungdan.
[Footnote]
d Ang mga dayagram gipakita lamang agig paglarawan. Ang mga eksaminasyon sa mata kinahanglang himoon sa usa ka kuwalipikadong propesyonal.
[Credit Line]
Color test plates on page 18: Reproduced with permission from the Pseudoisochromatic Plate Ishihara Compatible (PIPIC) Color Vision Test 24 Plate Edition by Dr. Terrace L. Waggoner/www.colorvisiontesting.com
[Kahon sa panid 19]
NGANONG HALOS MGA LALAKI ANG MAY DEPEKTO NGA INGON NIINI?
Ang napanunod nga depekto sa pag-ilag kolor anaa diha sa X chromosome. Ang mga babaye dunay duha ka X chromosome, samtang ang lalaki dunay usa ka X ug usa ka Y. Busa, kon mapanunod sa babaye ang depekto sa panan-aw diha sa usa ka X chromosome, kini dag-on sa normal nga gene diha sa nahibilin pa nga chromosome, ug ang iyang panan-aw mahimong normal lang gihapon. Apan kon mapanunod sa lalaki ang depekto diha sa iyang X chromosome siya walay laing X chromosome sa pagdaog niini.
[Diagram/Mga hulagway sa panid 18]
(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)
KON SA UNSANG PAAGI MAKAKITA KITA UG MGA KOLOR
Ang kahayag molusot sa cornea ug sa lente ug mapokus diha sa retina
Cornea
Lente
Retina
Ang butang nga makita bali sa panan-aw apan tul-iron sa ulahi sa utok
ANG OPTIC NERVE magdala sa elektrikal nga signal sa panan-aw ngadto sa utok
ANG RETINA dunay mga cone cell ug rod cell. Kining duha magpaarang sa mata sa pagkakita
Rod
Cone
ANG MGA CONE CELL sensitibo sa pula, berde, o asul nga kolor
Pula
Berde
Asul
[Mga hulagway]
Normal nga panan-aw
Panan-aw niadtong may depekto sa pag-ilag kolor