Balhibo—Talagsaong Pagkadisenyo

PINAAGI sa kusog nga pagkapakapa sa pako niini, mapakayab sa kanaway ang iyang kaugalingon didto sa kahanginan. Sa makaabot na siya sa itaas, siya moliko ug maglupad-lupad. Pinaagi sa pag-usab ug gamay sa anggulo sa mga pako ug ikog, ang langgam makautaw-utaw sa kahanginan bisag dili niya ikapakapa ang iyang mga pako. Nganong mahimo man kini sa langgam nga ingon ka nindot ug ka hanoy? Usa sa hinungdan niini mao ang iyang balhibo.

Ang kadaghanang langgam dunay lainlaing matang sa balhibo. Ang makita dayon mao ang nagsapaw-sapaw nga pang-ibabaw nga balhibo, nga nakahatag sa langgam ug porma nga makapahanoy sa paglupad niini. Lakip sa pang-ibabaw nga balhibo mao ang mga balhibo sa pako ug ikog, nga gamiton sa paglupad. Ang tamsi dunay mga 1,000 niining balhiboa, ug ang gangsa dunay kapin sa 25,000.

Ang balhibo talagsaon nga pagkadisenyo. Ang tukog-tukog sa tunga sa balhibo mabawog ug lig-on kaayo. Diha sa isigkakilid sa tukog-tukog naglinya ang mga buhok-buhok nga nagdikitay nga nagsilbing palid sa balhibo. Ang mga buhok-buhok nagtapot tungod sa daghan kaayong gigming nga mga sima-sima, nga moakob sa tapad nga sima-sima nga morag siper. Kon maukang ang balhibo, iakob kinig balik sa langgam pinaagi sa pagpaniksik. Maakob usab nimo ang balhibo kon imong hupingon kini pinaagi sa mga tudlo.

Ang segundaryong balhibo sa pako imyos ug porma—ang palid hiktin diha sa tumoy ug lapad duol sa punoan. Tungod niini nga disenyo, ang matag segundaryong balhibo nagsilbing gamayng pako. Dugang pa, kon imong tan-awon ug maayo ang dagkong segundaryong balhibo, makakita ka ug gulot-gulot sa likod sa tukog-tukog. Kining ordinaryong gulot-gulot maoy nakapalig-on sa tukog-tukog, mao nga kini mabawog ug malubag.

Daghag Gamit ang mga Balhibo

Nasal-ot-sal-ot sa pang-ibabaw nga balhibo mao ang tag-as, nipis nga mga balhibo ug ang pino nga mga balhibo. Gituohan nga dunay mga sensor sa punoan sa mga nipis nga balhibo nga mosignal sa langgam kon matarog ang mga balhibo niini ug motabang pa gani sa pagpasibo sa gikusgon sa paglupad. Ang pino nga balhibo lang ang balhibo nga magsigeg tubo ug dili manglarot. Ang mga buhok-buhok niini mapolbos, mao nga ang balhibo dili mabasa.

 Ang laing gamit sa balhibo mao nga kini makapanalipod sa langgam batok sa kainit, kabugnaw, ug radyasyon. Pananglitan, dunay matang sa itik nga mabuhi bisan pa sa tugnaw kaayong hangin sa dagat. Ngano man? Kay ilalom sa pang-ibabaw nga balhibo mao ang baga nga lut-od sa humok, mahunol-hunol nga balhibo, nga mga duha ka sentimetro ang gibag-on nga nagputos sa halos tibuok lawas sa itik. Kining mahunol-hunol nga balhibo maayo kaayong proteksiyon sa katugnaw nga wala pay naimbento nga sama niini sukad.

Sa ngadto-ngadto ang mga balhibo madaot, mao nga manglarot kini ug dayon manubo ang bag-ong mga balhibo. Sa espesipikong panahon idagdag sa kadaghanang langgam ang parehas nga gidaghanon sa balhibo diha sa matag pako ug ikog aron makalupad kinig tarong.

“Maayo Kaayong Pagkadisenyo”

Ang mga ayroplano nga luwas sakyan maoy resulta sa maayo kaayong pagkadisenyo, pagkaplano, ug pagkagama. Unsa man poy ikasulti bahin sa mga langgam ug mga balhibo? Sanglit wala may balhibo nga milakra sa bato nga magamit ingong ebidensiya nga ang balhibo sulagma lang nga mitungha, ang mga tawong nagtuo ug ebolusyon nagpadayon sa pagdebate bahin sa gigikanan sa balhibo. Ang nanagdebate “sobra ka panatiko,” “grabe nga manginsulto,” ug “nangabuang niini,” nag-ingon ang magasing Science News. Usa ka biologo nga nagtuo ug ebolusyon, kinsa nag-organisar ug miting bahin sa sulagma nga pagtungha sa balhibo, miadmitir: “Wala gyod ko magtuo nga may ingon niini nga isyu sa siyensiya nga grabe kaayong makapukaw ug kasuko ug makapangil-ad ug batasan.” Kon tinuod nga sulagma lang mitungha ang balhibo, nganong manginsulto pa man sa dihang magdebate?

“Maayo kaayong pagkadisenyo ang balhibo—kana ang problema,” sumala pa sa Manual of Ornithology—Avian Structure and Function sa Yale University. Ang balhibo dili na kinahanglang usbon pa. Sa pagkatinuod, ang “labing karaang balhibo nga milakra diha sa bato walay kalainan sa dagway sa balhibo sa mga langgam karon.” a Apan sumala sa teoriya sa ebolusyon, lagmit sa sinugdanan dunay nanubo sa panit sa langgam nga anam-anam  nga nausab ug nahimong balhibo sa ulahi. Gawas pa, “ang mga balhibo dili mahitabong manungha kon dili kini magpasibo sa matag ang-ang sa kausaban,” sumala pa sa Manual.

Sa ato pa, bisan sa teoriya ang ebolusyon dili makapatunghag balhibo gawas kon ang matag ang-ang sa kausaban sa balhibo makahatag ug dakong tsansa sa langgam nga makapabiling buhi. Bisan ang nagtuo ug ebolusyon nag-ingon nga imposible nga ang komplikadong pagkadisenyo ug hingpit nga balhibo sulagma lang nga mitungha.

Dugang pa, kon ang mga balhibo anam-anam nga naporma sa taas nga panahon, duna untay ebidensiya sa sunod-sunod nga kausaban niining mga balhiboa nga milakra diha sa bato. Apan wala gayoy ebidensiya niini nga nakit-an, kondili mga lakra lang sa bug-os nang pagkaporma nga mga balhibo. “Sa pagkaalaot, ang teoriya sa ebolusyon dili mosaler kay ang balhibo komplikado kaayo,” sumala pa sa Manual.

Dili Lang Balhibo ang Gikinahanglan sa Langgam Aron Makalupad

Ang hingpit nga disenyo sa balhibo maoy usa lang sa mga problema sa mga nagtuo ug ebolusyon tungod kay halos tanang bahin sa langgam gidisenyo sa paglupad. Pananglitan, ang langgam dunay gaan, basiyong mga bukog ug usa ka episyente nga sistema sa pagginhawa ug talagsaong kaunoran nga gamiton sa pagkapakapa ug pagkontrolar sa mga pako. Kini duna pay daghang kaunoran nga mokontrolar sa posisyon sa matag balhibo. Ug ang kaunoran niini dunay ugat-ugat nga nakonektar sa giming apan talagsaong utok sa langgam nga giprograma nang daan nga mokontrolar niining tanang sistema, nga dungan, awtomatiko, ug sa eksaktong panahon. Oo, dili lang mga pako ang gikinahanglan sa paglupad, kondili kining tanang komplikado kaayong mga bahin usab sa langgam.

Hinumdomi usab nga ang matag langgam naggikan sa giming nga selula nga dunay kompletong mga instruksiyon sa pagtubo ug naprograma na nga mga kinaiya aron inig-abot sa panahon kini makalupad. Posible bang sulagma lang nga nanungha kining tanan? O ang simple nga eksplinasyon mao usab ang labing katuohan ug sibo sa siyensiya—nga ang langgam ug ang balhibo niini klarong nagpaila nga dunay usa ka hilabihan ka intelihenteng Maglalalang? Ang ebidensiya maoy mopamatuod.—Roma 1:20.

[Footnote]

[Kahon/Hulagway sa panid 24]

MINI NGA “EBIDENSIYA”

Ang ubang balhibo sa langgam nga milakra sa bato nga gipanghambog kaniadto ingong “ebidensiya” nga ang langgam gikan sa ubang mga mananap nadiskobrehan nga mini diay. Pananglitan, sa 1999, ang magasing National Geographic dunay artikulo bahin sa usa ka nabato na nga mananap nga dunay balhibo sa langgam ug ang ikog niini sama sa dinosaur. Ang magasin nag-ingon nga ang mananap “mao gayod ang dugay nang gipangita nga ebidensiya nga ang langgam naggikan sa dinosaur.” Apan ang mananap mini diay, nga ilang giporma gikan sa nabato na nga mga bukog sa duha ka mananap. Ang tinuod, wala gayoy naglungtad nga ebidensiya nga ang langgam naggikan sa dinosaur.”

[Credit Line]

O. Louis Mazzatenta/National Geographic Image Collection

[Kahon sa panid 25]

SA PANAN-AW SA LANGGAM

Ang kolor sa langgam nga nagsiga-siga ug nagsinaw-sinaw makadani sa mga tawo. Apan aduna pay kinaiyahan ang balhibo nga makadani sa ubang mga langgam. Ang mata sa ubang mga langgam dunay upat ka matang sa selula nga makaila ug kolor, samtang tulo lang ang sa tawo. Tungod sa ekstrang selula, ang langgam makakitag usa ka matang sa kolor nga dili makita sa tawo. Sa panan-aw sa tawo, ang laki parehas ra ug dagway sa baye, apan ang balhibo sa laki mopabanaag ug usa ka matang sa kolor nga lahi sa baye. Makita sa langgam kini nga kalainan nga lagmit maoy makatabang kanila sa pagkakitag paris.

[Diagram sa panid 23]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Buhok-buhok

Sima-sima

Tukog-tukog

[Hulagway sa panid 24]

Pang-ibabaw nga balhibo

[Hulagway sa panid 24]

Nipis nga balhibo

[Hulagway sa panid 25]

Pino nga balhibo

[Hulagway sa panid 25]

Mahunol-hunol nga balhibo

[Hulagway sa panid 24, 25]

Gannet