Giya nga Mas Labaw pa Nianang Gituga Diha sa Kinaiyahan

“Kon tawo ang magbuot-buot ug takda ug mga balaod, nga walay mga prinsipyo nga basehanan sa pag-ila kon kini ba husto o dili, nan ang kagamhanan maoy magpatuman sa balaod ingong sukdanan sa hustong paggawi.”—DR. DANIEL CALLAHAN.

ANG gikabalak-an ni Callahan natinuod, kay diha sa kadaghanang bahin sa kalibotan ang sukdanan sa paggawi sa tawo nagakadaot busa ang mga kagamhanan napugos sa pagpakanaog ug daghang balaod sa tuyo nga masumpo ang krimen. Diha sa unang gihimong komperensiya alang sa mga inahan sa Nigeria, ang presidente sa maong nasod nag-ingon nga siya nabalaka pag-ayo sa kaugmaon sa nasod. Dili politika o kakabos ang iyang gikabalak-an kondili “usa ka problema nga mas grabe pa niana,”—ang “pagkadaot sa haliging mga prinsipyo sa pamilya, sa trabaho, sa komunidad ug sa nasod.”

Sa Britanya, ang 1,736 ka inahan gisurbi ug nakita nga “nagkabungkag ang pamilya tungod sa nagakadaot nga mga sukdanan sa moralidad ug sa pagdaghan sa nag-inusarang mga ginikanan.” Grabe usab ang pagkadaot sa moralidad sa Tsina. Sumala pa sa magasing Time, ang mga tawo didto bata pa nakigsekso na, ug mas daghan silag kadulog karon. “Kinabuhi ko ni. Akoy magbuot kon unsay akong gusto,” miingon ang usa ka batan-ong babaye sa Tsina nga nagpasiatab nga nakadulog siya ug kapin na sa 100 ka lalaki.

Ang moralidad niadtong anaa sa posisyon nadaot usab. “Ang mga tawo wala na maglantaw sa ilang mga lider ingong maayong mga sulondan sa moralidad,” miingon si Javed Akbar sa mantalaang Toronto Star sa Canada. Ang mga politiko, lider sa mga korporasyon, ug bisan mga lider sa relihiyon “daw wala nay gisubay nga hustong sukdanan sa moral,” siya miingon.

Nganong Grabe na man ang Pagkadaot sa Moral?

Daghan ang hinungdan sa pagkadaot sa moral. Ang usa niini mao nga ang kadaghanang tawo wala na mosubay sa naandang mga sukdanan sa moralidad. Pananglitan, sa usa ka surbi sa habagatang bahin sa Tinipong Bansa, ang kadaghanang estudyante sa kolehiyo nagtuo nga “personal na nga desisyon ang pagpili kon unsay husto ug sayop.”

Ang magsusulat bahin sa politika nga si Zbigniew Brzezinski naghisgot ug laing hinungdan. Siya miingon nga ‘ang gihatagag dakong importansiya sa mga tawo karon mao ang pagpatagbaw sa ilang pangibog, ug mao kanay ilang kaisipan kay nagtuo sila nga paglipaylipay lang ang katuyoan sa kinabuhi.’ Ang pagpilig kaugalingong sukdanan sa moralidad, ang kadalo, ug ang pagpatagbaw sa kaugalingon tingali nindot paminawon, apan makahatag ba kinig tinuod nga kalipay ug katagbawan, ug makatabang sa pagbaton ug mas maayong relasyon sa uban?

 “Ang kaalam mapamatud-ang matarong pinaagi sa mga buhat niini,” miingon si Jesus. (Mateo 11:19) Nakahatag bag dugang nga kalipay ug tawhay nga pagbati ang daot nga moralidad? Palandonga ang mga epekto: nagkagrabeng pagkawalay pagsalig, kawalay kasegurohan, dili maayong mga relasyon, mga bata nga nagdako nga walay amahan o inahan, pagdagsang sa mga sakit nga mapasa pinaagi sa pagpakigsekso, pagmabdos nga resulta sa imoral nga buhat, pagkaadik sa droga, ug pagkamapintas. Wala gayod kini makahatag ug kalipay kondili pulos lang kasakit ug kaguol.—Galacia 6:7, 8.

May mga problema usab nga ingon niini sa panahon sa manalagna sa Diyos nga si Jeremias, ug kini ang iyang giingon: “Ako nahibalo pag-ayo, Oh Jehova, nga dili iya sa yutan-ong tawo ang iyang dalan. Dili iya sa tawo nga nagalakaw bisan ang pagtultol sa iyang lakang.” (Jeremias 10:23) Tinuod, wala kita lalanga sa Diyos nga mag-independente, nga magbuot sa pagpili kon unsay husto ug sayop. Ang daw maayo sa atong paminaw basin makadaot diay. “Adunay dalan nga matul-id atubangan sa usa ka tawo, apan ang kataposan niana mao ang mga dalan sa kamatayon,” nag-ingon ang Bibliya diha sa Proverbio 14:12.

Usa ka Kaaway sa Sulod Nato!

Nganong nagkinahanglan man kita ug giya sa moralidad? Ang usa ka katarongan mao nga malimbongan kita sa atong kasingkasing. Ang Bibliya nag-ingon diha sa Jeremias 17:9: “Ang kasingkasing labaw nga malimbongon kay sa bisan unsa pa ug desperado. Kinsa ang makahibalo niini?” Kon may kaila ka nga malimbongon ug matinguhaon sa pagpatuman sa iyang gusto, mosalig ka ba kaniya? Siyempre dili! Apan ang matag usa kanato may kasingkasing nga mahimong makapasundayag ug ingon niini nga mga kinaiya. Busa, ang Diyos naghatag kanatog prangka apan mahigugmaong pasidaan: “Siya nga nagasalig sa iyang kaugalingong kasingkasing maoy hungog, apan siya nga nagalakaw sa kaalam mao ang makaikyas.”—Proverbio 28:26.

Mao kini ang yawi: Imbes mosalig sa atong dili-hingpit nga mga katakos, kinahanglang atong ipadapat ang kaalam sa Diyos aron makaikyas kita sa  daghang lit-ag. Dugang pa, kining bililhong kaalam daling mabatonan niadtong nagapangita gayod niini. “Kon aduna man kaninyoy nakulangan ug kaalam, magpadayon siya sa pagpangayo sa Diyos, kay siya nagahatag nga madagayaon ngadto sa tanan ug dili mamuyboy.”—Santiago 1:5.

Salig sa Diyos sa “Bug-os Mong Kasingkasing”

Kini ang giingon sa Bibliya bahin sa atong Maglalalang: “Ang Bato, hingpit ang iyang kalihokan, kay ang tanan niyang dalan hustisya. Usa ka Diyos sa pagkamatinumanon, nga kaniya walay inhustisya; matarong ug matul-id siya.” (Deuteronomio 32:4) Oo, si Jehova sama sa usa ka dako kaayong bato. Siya kasaligan kay ang iyang sukdanan sa moral ug espirituwal malig-on, dili sama sa moral nga mga sukdanan sa tawo nga magbag-obag-o. Ang Proverbio 3:5, 6 nag-ingon: “Salig kang Jehova sa bug-os mong kasingkasing ug ayaw pagsalig sa kaugalingon mong pagsabot. Sa tanan mong mga dalan tagda siya, ug siya magatul-id sa imong mga alagianan.”

Sa pagkatinuod, kinsa pa bay makahatag kanato ug mas maayong giya kay sa atong Maglalalang, kinsa makaihap sa mga lugas sa atong buhok? (Mateo 10:30) Dugang pa, siya tinuod gayod nga higala kay dili gayod siya maglipodlipod sa pagtambag kanato—bisan pag sakit dawaton ang tinuod.—Salmo 141:5; Proverbio 27:6.

Matikdi usab nga si Jehova wala mamugos kanato sa pagsunod sa iyang giya. Tungod sa iyang gugma, siya nangaliyupo kanato. “Ako, si Jehova, . . . ang Usa nga nagtudlo kanimo aron ikaw makabaton ug kaayohan, ang Usa nga nagpalakaw kanimo sa dalan nga angay mong pagalaktan. Oh kon ikaw mamati lamang unta gayod sa akong mga sugo! Niana ang imong kalinaw mahimong sama gayod sa usa ka suba, ug ang imong pagkamatarong sama sa mga balod sa dagat.” (Isaias 48:17, 18) Dili ka ba masuod sa ingon niana nga Diyos? Dugang pa, gimbut-an niya nga dali mabatonan ang iyang kaalam pinaagi sa iyang Pulong, ang Balaang Bibliya, nga kinadaghanang naapod-apod nga basahon sa kalibotan!—2 Timoteo 3:16.

Palamdagi sa Pulong sa Diyos ang Imong Alagianan

Ang salmista misulat bahin sa Balaang Kasulatan: “Ang imong pulong maoy lampara sa akong tiil, ug kahayag sa akong alagianan.” (Salmo 119:105) Pinaagi sa kahayag sa lampara diha sa atong tiil atong makita ang mga peligro sa duol, samtang ang kahayag sa atong alagianan maglamdag sa dalan sa unahan. Sa ato pa, ang Pulong sa Diyos makagiya kanato sa kinabuhi pinaagi sa pagtabang kanato sa paghimog maalamon ug hustong mga desisyon sa tanang butang may kalabotan sa atong kahimtang karon ug sa umaabot.

Tagda pananglitan ang Wali sa Bukid. Nianang mubo nga pakigpulong nga mabasa diha sa Mateo kapitulo 5 hangtod 7, si Jesu-Kristo naghisgot ug kalipay, gugma, pagdumot, kaluoy, moralidad, pag-ampo, pagpangagpas ug mga bahandi, ug daghan pang ubang mga butang nga mapuslanon karon sama nga mapuslanon usab kini kaniadto. Maalamon kaayo ang iyang mga pulong mao nga “ang mga panon sa katawhan nahingangha sa iyang paagi sa pagpanudlo.” (Mateo 7:28) Sulayi ra god pagbasa ang maong wali, di ba mahingangha sab ka.

“Padayon sa Pagpangayo” sa Tabang sa Diyos

Sa tinuod lang, dili lalim ang pagbuhat sa kon unsay matarong sa panan-aw sa Diyos. Gani, ang atong pagpakigbugno sa sala gipakasama sa Bibliya sa usa ka gubat. (Roma 7:21-24) Apan sa tabang sa Diyos, madaog kana nga gubat. Si Jesus miingon: “Padayon sa pagpangayo ug kini igahatag kaninyo; padayon sa pagpangita, ug kamo makakaplag . . . Kay ang matag usa nga nagapangayo magadawat, ug ang matag usa nga nagapangita makakaplag.” (Lucas 11:9, 10) Oo, dili gayod motalikod si Jehova niadtong naningkamot sa paglakaw sa hiktin nga dalan nga motultol sa kinabuhing walay kataposan.—Mateo 7:13, 14.

Usa ka pananglitan niini mao si Frank, nga hinabako sa nagsugod siya sa pagtuon sa Bibliya uban sa mga Saksi ni Jehova. Human nga nakabasa sa 2 Corinto 7:1, iyang nasabtan nga ang iyang bisyo gilantaw sa Diyos nga “kahugawan sa unod,” busa si Frank midesisyon sa paghunong sa pagpanabako. Apan nalisdan siya niini. May higayon pa gani nga nagkamang-kamang siya sa pagpangitag upos sa sigarilyo nga iyang matabako!

Kining ngil-ad nga paggawi ni Frank nakapaamgo kaniya nga naulipon na kaayo siya sa sigarilyo. (Roma 6:16) Busa, siya kinasingkasing nga nag-ampo, kanunayng nagtambong sa mga tigom sa mga  Saksi ni Jehova, ug tungod niana iyang nabuntog ang iyang daotang bisyo.—Hebreohanon 10:24, 25.

Tagan-i ang Imong Espirituwal nga Panginahanglan

Si Frank maoy usa sa daghang pananglitan nga nagpakita nga ang Bibliya naundan ug maayo kaayong giya sa moral ug espirituwal ug makapadasig usab sa tawo sa pagpadapat sa maong giya. Busa dili ikatingala nga si Jesus miingon: “Ang tawo mabuhi, dili sa tinapay lamang, kondili sa matag pulong nga magagula sa baba ni Jehova.”—Mateo 4:4.

Kon atong ipadapat ang gipakabahanding kamatuoran nga gikan sa Diyos, kita makabenepisyo sa tanang paagi—sa mental, emosyonal, espirituwal, ug pisikal. Ang Salmo 19:7, 8 nag-ingon: “Ang balaod ni Jehova hingpit, nga nagapahiuli sa kalag. . . . Ang mga sugo ni Jehova matul-id, nga makapalipay sa kasingkasing; ang kasugoan ni Jehova hinlo, nga nagapadan-ag sa mga mata [tungod sa paglaom ug klarong pagsabot sa katuyoan sa Diyos].”

Pinaagi sa iyang Pulong, labaw pa ang gihimo ni Jehova kay sa paghatag lang kanato ug hustong moral nga giya ug pagtabang kanato sa pagtagamtam ug maayong kinabuhi karon. Siya naghatag usab kanato ug kalamdagan bahin sa umaabot. (Isaias 42:9) Kana nga palaaboton masanag alang niadtong tanan nga modawat sa pagtultol sa Diyos, nga maoy ipatin-aw sa sunod nga artikulo.

[Kahon/Hulagway sa panid 4, 5]

Ang Imong Moral nga Giya

Ang tawo adunay hamili nga gasa—ang konsensiya. Tungod niini, ang mga tawo sa tanang rasa ug tribo kaniadto ug karon may gisunod nga susamang mga sukdanan sa moralidad. (Roma 2:14, 15) Apan dili bug-os nga kasaligan ang konsensiya kay kini maimpluwensiyahan sa bakak nga mga tinuohan, mga pilosopiya sa tawo, pagpihig, ug kailibgon. (Jeremias 17:9; Colosas 2:8) Busa, sama nga kinahanglang susihon sa usa ka piloto ang iyang mga instrumento sa pagnabigar, kinahanglan usab nga atong susihon ang atong giya sa moral ug espirituwal ug ipaangay kini sa matarong nga mga sukdanan sa ‘atong Maghahatag ug lagda,’ si Jehova nga Diyos. (Isaias 33:22) Ang hingpit nga mga sukdanan sa Diyos dili gayod mausab, dili sama sa mga sukdanan sa moralidad sa tawo nga kanunayng mag-usab-usab. “Ako si Jehova; ako dili mausab,” siya miingon.—Malaquias 3:6.

[Kahon sa panid 7]

Giya Alang sa Kalamposan ug Kalipay

KON SA UNSANG PAAGI MAGMALIPAYON

“Malipayon kadtong mahunahunaon sa ilang espirituwal nga panginahanglan.”—MATEO 5:3.

“Adunay labaw nga kalipay sa paghatag kay sa pagdawat.”—BUHAT 20:35.

“Malipayon kadtong nagapatalinghog sa pulong sa Diyos ug nagasunod niini!”—LUCAS 11:28.

KON SA UNSANG PAAGI MAUGMAD ANG PAGSALIG

“Magsulti sa tinuod ang matag usa kaninyo sa iyang silingan.”—EFESO 4:25.

“Ang kawatan kinahanglan nga dili na mangawat.”—EFESO 4:28.

“Himoa nga dungganon ang kaminyoon taliwala sa tanan, ug ang higdaanan sa kaminyoon nga dili mahugawan.”—HEBREOHANON 13:4.

KON SA UNSANG PAAGI MAUGMAD ANG MAAYONG RELASYON

“Ang tanang butang nga buot ninyo nga pagabuhaton sa mga tawo nganha kaninyo, kinahanglang pagabuhaton usab ninyo sa ingon ngadto kanila.”—MATEO 7:12.

“Kinahanglang higugmaon gayod sa [bana] ang iyang asawa sama sa iyang kaugalingon; . . . ang asawa angay nga adunay halawom nga pagtahod sa iyang bana.”—EFESO 5:33.

‘Magpadayon nga kinabubut-ong magpasaylo sa usag usa.’—COLOSAS 3:13.

KON SA UNSANG PAAGI MALIKAYAN UG MASULBAD ANG AWAY

“Ayaw balosi si bisan kinsa ug daotan tungod sa daotan.”—ROMA 12:17.

“Ang gugma hataas-ug-pailob ug maluloton. . . . Kini dili maghupot ug talaan sa kadaot.”—1 CORINTO 13:4, 5.

“Ayaw pasalopi sa adlaw ang inyong kasuko.”—EFESO 4:26.