Ang Makaluluoyng Kahimtang sa Iho
Ang Makaluluoyng Kahimtang sa Iho
TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA MEXICO
PIPILA lang ka hayop ang mas makahadlok kay sa iho. Ang aberids nga gidaghanon sa mga tawong giatake sa iho sa tibuok kalibotan gibanabana nga 75 tuig-tuig, ug mga 10 niini nangamatay. Kining nabalita pag-ayong mga pag-atake ug ang dili maayong paglarawan niini diha sa mga salida nakahatag sa iho ug dili maayong dungog, nga kini mokaon kono ug tawo. Siyempre, angay gayod nga panagan-an ang iho. Apan ang tinuod, mas daghan pa ang nangamatay sa paak sa putyokan ug sa buaya kay sa pag-atake sa iho.
Sa kasukwahi, ang iho hinuon maoy ginaatake sa tawo. “Tuig-tuig, 100 ka milyong iho ang masikop—hilabihan ka daghan nga kon isumpay-sumpay, gikan sa simod ngadto sa ikog, malibot niini ang kalibotan lima ka beses,” matod pa sa tigdukiduki sa organisasyong Argus Mariner Consulting Scientists diha sa magasing Premier. Nagkakunhod ang ilang gidaghanon tungod kay pipila lang ka buok ang ilang ipanganak, hinay silang modako, dugay ang ilang panahon sa pagsabak ug nahugawan ang ilang anakanan tungod sa polusyon. Daghang tuig una ang molabay ayha pa sila modaghan pag-usab.
Kadaghanan sa mga iho ginasikop tungod sa ilang pawis, nga pinangita sa ubang mga taga-Asia tungod kay kini tambal kono ug makapapukaw sa gana sa sekso. a Ang sabaw sa pawis mahal kaayo nga mokantidad ug kutob $150 ang usa ka panaksan! Ang pawis himalitan sa Asia, busa daghan ang walay puangod nga manikop ug iho ug kuhaan silag pawis samtang buhi ug ibalik sila sa dagat hangtod mamatay sa kagutom o kaha malunod.
Kinahanglang Duna Gayoy Himoon Aron Dili Sila Mapuo
Angay ba kitang mabalaka sa makaluluoyng kahimtang sa iho? Tingali mas maluoy kita sa elepante o sa balyena kay sa iho. Apan kinahanglang atong dawaton nga dako kaayog mahimo ang iho sa pagpatunhay sa kinabuhi sa dagat. Pananglitan, ang ilang batasan sa pagpaningaon makakontrolar sa gidaghanon sa isda.
Daghang nasod walay balaod batok sa pagpanikop ug iho. Human sa napulo ka tuig nga debate, ang Mexico, nga usa sa pangunang tigpanikop ug iho, diin kapin sa 30,000 ka tonelada ang masikop sa usa ka tuig, di pa dugay nagpakanaog ug balaod nga nagdili sa pagkuha sa pawis sa iho. Ang pagkahimalitan sa pawis nakadugang sa problema kay midaghan man ang nagapanikop ug iho sa mga dapit nga dili pahilabtan sa tawo diha sa nagkalainlaing bahin sa kalibotan. Pananglitan, ang direktor sa Galapagos National Park Service nagmulo: “Ang ilegal nga pagpanguhag pawis sa Galapagos misamot ka daghan sa pipila ka tuig nga milabay. Dako kaayo kinig kita, mao nga dunay ilegal nga organisasyon dinhi nga samag mafia.”
Dunay maayong lakang nga gihimo aron dili intawon mapuo ang iho—gidili na ang pagkuhag pawis diha sa pipila ka nasod. Apan, si Charlotte Mogensen, usa ka opisyal sa World Wildlife Fund, nagpasidaan nga aduna pay laing gikinahanglan. Siya miingon: “Ang iho nameligro diha sa tibuok kalibotan. Among giawhag ang mga organisasyon nga nagdumala sa kadagatan sa pagpatuman dili lang sa balaod batok sa ilegal nga pagkuhag pawis, kondili sa mga rikwisitus usab sa dihang magkuhag mga impormasyon maylabot sa iho, sa pagbuhi sa iho nga wala tuyoa nga nasikop ug sa pagkontrolar sa pagpanikop ug iho.”
Makapalipay, ang Maglalalang sa mananap dili motugot nga magdugay pa ang mapatuyangong pagpahimulos sa iyang maanindot nga kalalangan. Apil niana ang makahahadlok apan gikinahanglan kaayong iho.—Pinadayag 11:18.
[Footnote]
a Lahi sa gituohan sa uban, ang pawis sa iho daghan kaayog mercury nga makapalanday sa lalaki.
[Kahon/Mga hulagway sa panid 17]
IMPORMASYON BAHIN SA IHO
Gidak-on: Ang whale shark (ibabaw), nga kinadak-ang espisye, moabot ug 60 piye ang gitas-on ug motimbang ug pila ka tonelada. Apan kini dili mangunsa kay ang ginakaon niini maoy mga hipon, gagmayng isda, ug mga lumot-lumot lang.
Gidugayon sa pagmabdos: Mokabat ug mga 22 ka bulan ang pagsabak niini.
Gidaghanon sa ipanganak: Ang iho manganak ug mga duha ngadto sa napulo ka nati. Ang kadaghanang matang sa iho manganak samtang ang uban mangitlog nga mapusa ra sa ulahi.
Gidugayon sa pagtubo: Abton unag mga 12 ngadto sa 15 ka tuig ayha pa sila makasanay.
Gitas-on sa Kinabuhi: Lisod mahibaloan ang gitas-on sa kinabuhi sa kadaghanang matang sa iho, apan ang mangatake nga great white shark (ubos) gibanabana nga mabuhi ug 60 ka tuig.
[Credit Lines]
Seawatch.org
© Kelvin Aitken/age fotostock
[Hulagway sa panid 16, 17]
Sa kapin sa 300 ka matang sa iho, 62 ang nameligrong mapuo
[Credit Line]
© Mark Strickland/SeaPics.com
[Hulagway sa panid 17]
Ang usa lang ka librang pawis sa iho mahalin ug $200 o kapin pa. Ang apapangig sa great white shark mahalin ug kutob $10,000
[Credit Line]
© Ron & Valerie Taylor/SeaPics.com