Masulbad Kaha ang Problema sa Krimen?

“Gipakita sa mga panukiduki nga ang kadaghanang kriminal, bisag nakaagi nag pagkapriso, magpadayon gihapon sa pagpamiktima sa komunidad ug sa paghatag ug dako kaayong kapildihan.”​—Inside the Criminal Mind, ni Dr. Stanton E. Samenow.

BISAG asa ka pa nagpuyo, halos adlaw-adlaw kang makabalita ug bag-ong matang sa makalilisang nga krimen. Busa makataronganon lang nga mangutana: Epektibo ba ang mga pamaagi karon sa pagsanta sa krimen sama sa bug-at nga mga silot, pagpriso, ug uban pa? Makapabag-o ba ang mga prisohan sa kriminal? Labaw sa tanan, Gitagad ba sa komunidad ang tinuod nga hinungdan sa krimen?

 Mahitungod sa mga pamaagi karon sa pagsanta sa krimen, si Dr. Stanton E. Samenow misulat: “Sa makasulay nag pagkapriso, [ang kriminal] mahimong mas tuso ug mas abtik, nga mas mapahimudsanon ug dili motagam. Human makagawas, ang kriminal maayo kaayong laking mangitag paagi aron dili madakpan [pag-usab].” Busa, ang mga prisohan sagad nangahimong mga eskuylahan sa mga kriminal, nga wala tuyoang nakapahawod kanila sa ilang daotang buhat.​—Tan-awa ang kahong “‘Mga Eskuylahan sa Pagkat-on ug Krimen’?” sa panid 7.

Dugang pa, daghang kriminal wala masiloti, busa daghan kanila nagtuo nga dakog bentaha ang paghimog krimen. Tungod niini sila mahimong mas isog ug mas pugoso. Usa ka maalamong magmamando misulat kanhi: “Tungod kay ang hukom batok sa usa ka daotang buhat wala dayon ipahamtang, mao nga ang kasingkasing sa mga anak sa mga tawo bug-os nga napunting sa pagbuhat ug daotan.”​—Ecclesiastes 8:11.

Nganong Nangahimo Silang Kriminal?

Wala na bay laing kapilian ang ubang tawo gawas sa pagbuhat ug krimen aron lang mabuhi? “Abi nakog normal ug mapasaylo ra ang paghimog krimen tungod sa tumang kakabos, kawalay kasegurohan, ug kawalay paglaom [sa mga kriminal],” si Samenow miadmitir. Apan human sa pagpanukiduki ug maayo nausab ang iyang hunahuna. “Ang mga kriminal gusto mohimog krimen,” siya nakaingon. “Ang krimen . . . mahimo tungod sa kaisipan [sa tawo], dili tungod sa iyang pagkabutang.” Si Samenow midugang: “Ang pamatasan maoy bunga sa kaisipan. Atong hunahunaon ang atong aksiyon sa dili pa nato kana buhaton, samtang nagabuhat kita niana, ug human nato mabuhat kana.” Busa, imbes lantawon ang mga kriminal ingong mga biktima sa ilang kahimtang, siya nakaingon nga “sila mao ang mga namiktima nga kinabubut-ong mipili niining paagiha sa kinabuhi.” a

Ang gihisgotan dinhi mao ang pulong nga “mipili.” Gani, ang ulohan dili pa dugay sa usa ka mantalaan sa Britanya nagkanayon: “Krimen ang Gipiling Karera sa Taga-Siyudad nga Batan-ong Kalalakin-an nga Gustong Moasenso.” Ang mga tawo dunay kagawasan sa pagpili sa ilang himoon, bisan sa lisod nga mga kahimtang. Dili ikalimod nga adlaw-adlaw minilyon ang nag-antos sa kawalay hustisya ug kakabos o sa gubot nga mga pamilya; apan wala sila mangahimong kriminal. “Ang mga kriminal maoy nakaingon sa krimen, dili ang daotang komunidad, dili maayong mga ginikanan, . . . o kawalay trabaho. Ang krimen anaa sa kaisipan sa tawo ug dili ikapasangil sa iyang kahimtang,” matod pa ni Samenow.

Disposisyon sa Tawo Maoy Hinungdan sa Krimen

Gipakita sa Bibliya nga ang disposisyon sa tawo maoy hinungdan sa iyang pagpakasala, dili ang iyang kahimtang. Ang Santiago 1:14, 15 nag-ingon: “Ang matag usa masulayan pinaagi sa pagkaganoy ug pagkahaylo sa iyang kaugalingong tinguha. Unya ang tinguha, sa dihang kini makapanamkon na, manganak ug sala.” Kon ang tawo maghunahuna ug daotang mga butang, iyang gipalambo ang daotang mga tinguha. Kini, sa baylo, mosangpot ug makadaot nga mga buhat. Pananglitan, ang  mabaw nga interes sa tawo sa pornograpiya mahimong mosangpot sa pagkabuang sa sekso nga motukmod sa tawo sa pagbuhat, tingali sa daotang paagi, sa butang nga gihanduraw lang niya sa primero.

Ang laing hinungdan mao ang pagpasiugda sa kalibotan sa sobrang paghunahuna sa kaugalingon, sa salapi, sa kalingawan, ug sa pagtagbaw dihadiha sa mga pangibog. Ang Bibliya nagtagna bahin sa atong panahon: “Sa kataposang mga adlaw . . . , ang mga tawo unya magmahigugmaon sa ilang kaugalingon, magmahigugmaon sa salapi, . . . mabangis, walay gugma sa pagkamaayo, [ug] mga mahigugmaon sa kalipayan inay nga mga mahigugmaon sa Diyos.” (2 Timoteo 3:1-5) Ikasubo, ang kalibotan nagpasiugda niini nga mga kinaiya pinaagi sa mga pelikula, dula sa video, basahon, ug sa mga tawong dili maayong mga panig-ingnan, nga nakapasamot lang sa krimen. b Apan, ang tawo mahimong dili magpaimpluwensiya niini. Gani, ang uban nga nagpaimpluwensiya kaniadto bug-os nga nagbag-o sa ilang panglantaw ug paagi sa kinabuhi.

Ang Tawo Makahimo sa Pagbag-o!

Kon ang usa ka tawo kriminal kaniadto, kini wala magpasabot nga siya dili na makahimo sa pagbag-o. Ang librong Inside the Criminal Mind nag-ingon nga sama sa usa ka tawo nga tingali mipili sa pagkahimong kriminal, siya usab “makapili sa paghimog kausaban sa iyang kinabuhi.”

Napamatud-an na nga bisag unsa pa ka daotan ang tawo, siya makahimo sa pagbag-o. c Ang gikinahanglan lang mao ang tinguha sa pag-usab sa tinamdan, motibo, ug panghunahuna aron dili kini maimpluwensiyahan sa nagbag-o-bag-ong mga sukdanan sa tawo, kondili sa lig-ong mga sukdanan sa atong Maglalalang. Kay duna pa bay mas nakaila kanato kay sa atong Maglalalang? Dugang pa, dili ba ang Diyos ang may katungod sa paghukom kon unsay maayo o daotan alang sa tawo? Tungod niana, iyang giinspirar ang mga 40 ka tawong mahinadlokon sa Diyos sa pagsulat nianang nailhan nato karon ingong ang Balaang Bibliya​—usa ka talagsaong basahon nga hustong pagkatawag nga talamdan sa mga tawo alang sa malipayon ug mapuslanong kinabuhi.​—2 Timoteo 3:16, 17.

Dili sayon ang paghimog kausaban nga gikinahanglan aron mapahimut-an ang Diyos, kay kinahanglang atong suklan ang impluwensiya sa atong makasasalang mga hilig. Sa pagkatinuod, usa ka magsusulat sa Bibliya naghubit sa iyang nagsumpaking pagbati ingong ‘pagpakigbugno’! (Roma 7:21-25) Milampos siya sa iyang pagpakigbisog tungod kay wala siya mosalig sa iyang kusog kondili sa kusog sa Diyos, kansang inspiradong Pulong “buhi ug gamhanan.”​—Hebreohanon 4:12.

Ang Gahom sa Sustansiyadong “Pagkaon”

Aron mohimsog ang pisikal nga lawas, kini nagkinahanglag sustansiyadong pagkaon. Dugang pa, ang maong pagkaon kinahanglang usapon ug maayo ug tunawon, nga nagkinahanglag panahon ug kusog. Sa samang paagi, aron kita mahimong himsog sa espirituwal, kinahanglang atong “usapon” o palandongon ang mga pulong sa Diyos aron kini matisok sa atong hunahuna ug kasingkasing. (Mateo 4:4) Ang Bibliya nag-ingon: “Bisan unsang butang matuod, bisan unsang butang nga maugdang, bisan unsang butang matarong, bisan unsang butang maputli, bisan unsang butang hiligugmaon, bisan unsang butang dungganon, kon aduna may pagkahamili ug kon aduna may butang nga dalayegon, magpadayon sa pagpalandong niining mga butanga . . . , ug ang Diyos sa kalinaw magauban kaninyo.”​—Filipos 4:8, 9.

Matikdi nga kita kinahanglang “magpadayon sa pagpalandong” sa hunahuna sa Diyos kon buot nato nga ang daang pagkatawo mapulihan ug bag-o. Ang pagpailob importante kay ang espirituwal  nga pagtubo nagkinahanglag panahon.​—Colosas 1:9, 10; 3:8-10.

Tagda ang pananglitan sa usa ka babaye nga giamong-amongan sa bata pa; siya nagdroga, palainom, ug hinabako; ug iya karon nga gisilbihan ang tibuok kinabuhi nga sentensiya tungod sa daghang krimen nga iyang nahimo. Sa prisohan, siya nagsugod sa pagtuon sa Bibliya uban sa mga Saksi ni Jehova ug nagpadapat sa kamatuoran nga iyang natun-an. Ang resulta? Ang iyang daang personalidad anam-anam nga napulihan ug samag-Kristo nga bag-ong personalidad. Karon siya dili na ulipon sa daotang panghunahuna ug mga bisyo. Usa sa iyang paboritong mga teksto sa Bibliya mao ang 2 Corinto 3:17, nga nag-ingon: “Karon si Jehova mao ang Espiritu; ug kon asa gani ang espiritu ni Jehova, adunay kagawasan.” Oo, bisag piniriso, siya nakabaton ug kagawasan nga wala niya matagamtam sukad.

Ang Diyos Maluluy-on

Sa panan-aw ni Jehova nga Diyos, bisag unsa pa ka daotan sa tawo, siya may paglaom pa nga magbag-o. d Ang Anak sa Diyos, si Jesu-Kristo, miingon: “Ako mianhi aron sa pagtawag, dili sa mga tawong matarong, kondili sa mga makasasala aron maghinulsol.” (Lucas 5:32) Tinuod, lisod sundon ang mga sukdanan sa Bibliya. Apan makahimo sa pagsunod kadtong mapailobon ug magpahimulos sa tabang nga gihatag sa Diyos ug sa mahigugmaong pagpaluyo sa mga Kristohanon nga mahunahunaon sa espirituwal. (Lucas 11:9-13; Galacia 5:22, 23) Tungod niini, ang mga Saksi ni Jehova nagaduaw sa mga prisohan sa tibuok kalibotan sa pagdumala ug libreng pagtuon sa Bibliya sa mga lalaki ug babaye nga nakahimog lainlaing krimen. e Diha sa ubang mga prisohan, ang mga Saksi nagdumala usab ug Kristohanong mga tigom matag semana.​—Hebreohanon 10:24, 25.

Bisan tuod gitalikdan na sa uban ang ilang daotang mga buhat ug nahimong matuod nga mga Kristohanon, ang Bibliya prangka gihapong naghisgot bahin sa “pag-uswag sa kalapasan.” (Mateo 24:12) Sumala sa atong masayran sa sunod nga artikulo, kanang tagnaa maoy bahin sa mas dakong tagna nga naundan ug maayong balita.

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 5]

Minilyong tawo nga nag-ilaid sa kakabos dili mohimog krimen tungod sa kawalad-on

[Kahon/​Hulagway sa panid 6, 7]

“NAPRISO NA USAB BISAG WALA PAY DUHA KA TUIG NGA NAKAGAWAS”

Ubos niana nga ulohan, ang mantalaang The Times sa London, Inglaterra, nagreport nga sa Britanya kapin sa 70 porsiyento niadtong gisentensiyahan tungod sa pagpanglungkab ug pagpangawat gipriso na usab wala pay duha ka tuig human makagawas. Kadaghanan sa mga krimen gihimo sa mga adik sa droga nga nanginahanglag kuwarta para sa ilang mahal ug makadaot nga bisyo.

[Kahon sa panid 7]

“MGA ESKUYLAHAN SA PAGKAT-ON UG KRIMEN”?

“Ang mga prisohan maoy mga eskuylahan sa pagkat-on ug krimen,” misulat si Propesor John Braithwaite diha sa UCLA Law Review. Sa iyang librong Inside the Criminal Mind, si Dr. Stanton E. Samenow miingon nga “kadaghanang kriminal makakat-on ug leksiyon gikan sa ilang kasinatian,” apan dili mga leksiyon nga gusto sa katilingban nga ilang makat-onan. “Diha sa prisohan,” siya misulat, “ang piniriso daghag panahon ug higayon sa pagkat-on kon unsaon pagkahimong banggiitang kriminal. . . . Sa pagkatinuod ang uban nangahimong ekspertong mga kriminal, nga aktibo kaayo sa kriminal nga mga kalihokan ug maayong laking mangitag paagi aron dili masakpan.”

Sa ulahing kapitulo sa iyang libro si Samenow miingon: “Ang pagkapriso dili makapausab sa pagkatawo sa kriminal. Sa gawas man o sa sulod sa prisohan, siya makakitag bag-ong kakunsabo, makakat-on ug bag-ong mga kalaki sa paghimog krimen, ug makatudlo sa iyang kaugalingong mga kalaki ngadto sa uban.” Usa ka batan-ong kriminal miingon: “Sa napriso ko, nahimo kong maestro sa krimen.”