Kon Asa Nako Unang Nadungog ang Ngalang Jehova

SUMALA SA GIASOY NI PAVOL KOVÁR

Sa dihang kami gibombahag maayo, nagkabuang mig panagan paingon sa tagoanan. Samtang nagkagrabe ang pagpamomba ug natay-og ang among gitagoan, ang usa ka piniriso miampo sa kusog nga tingog: “O Jehova, luwasa kami! Tungod sa imong balaang ngalan, palihog luwasa kami!”

KINI nahitabo sa siyudad sa Linz sa Austria niadtong Enero 8, 1945, sa panahon nga ako napriso tungod sa gubat. Mga 250 mi sulod sa maong tagoanan, ug walay namatay kanamo sa maong pagpamomba. Sa among pagpanggawas, nakita namo ang kagun-oban sa palibot. Bisan pag wala gayod ako mahibalo kon kinsa kadtong kinasingkasing nga nag-ampo, kini nakatandog pag-ayo kanako. Sa dili pa nako isaysay kon sa unsang paagi akong nailhan si Jehova sa ulahi, paasoya ko makadiyot sa akong kagikan.

Natawo ko niadtong Septiyembre 28, 1921, sa usa ka balay duol sa baryo sa Krajné, sa kasadpang Slovakia, nga kaniadto maoy bahin sa Czechoslovakia. Debotado nga Protestante ang akong mga ginikanan. Sa ma-Dominggo sa buntag basahon ni Papa ang among Bibliya, samtang si Mama ug kaming upat ka managsoon maminaw pag-ayo kaniya. Apan wala gayod ako mahinumdom nga gigamit sa akong amahan ang ngalang Jehova. Simple lang ang kahimtang sa among dapit, apan kontento ra kami sa among nabatonan.

Nangahadlok ang mga tawo sa dihang ang Gubat sa Kalibotan II misugod niadtong 1939. Lab-as pa sa panumdoman sa daghang tawo ang pag-antos nga gipahinabo sa Gubat sa Kalibotan I, nga mga 20 ka tuig pa lang ang milabay. Sa 1942, gipatawag ko aron moalagad ingong sundalo sa Slovakia. Bisan pag opisyal nga midapig ang Slovakia sa Alemanya, dihay kalihokan nga gihimo niadtong Agosto 1944 aron mapasig-uli ang demokrasya. Sa dihang kini napakyas, apil ako sa libolibong Slovak nga mga sundalo nga gidakop ug gidala ngadto sa mga teritoryo nga gikontrolar sa mga Aleman. Gidala ko sa Gusen, usa ka kampo duol sa gikahadlokang kampo konsentrasyon sa Mauthausen, duol sa Linz.

Binilanggo Tungod sa Gubat

Giasayn mi ngadto sa planta sa ayroplano duol sa baryo sa Sankt Georgen  an der Gusen. Gipatrabaho ko sa gabsanan didto. Gamay lang ang among rasyon nga pagkaon, ug misamot pa gyod kini ka gamay niadtong Enero 1945 sa dihang sigeg kapildi sa mga panggubatan ang mga sundalong Nazi. Bugnaw ang among pagkaon gawas lang sa gamayng sabaw. Sa matag buntag mangabot ang mga trabahante gikan sa kampo sa Mauthausen. Ang mga piniriso nga halos dili na makatrabaho sa kaluya kasagarang bun-ogon sa mga guwardiya hangtod mamatay. Human niana, ang ubang mga piniriso magkarga sa mga patayng lawas ngadto sa karomata ug dal-on sa sunoganag patay.

Bisan pag miserable ang kahimtang, malaomon kami nga sa dili madugay matapos ra ang gubat. Niadtong Mayo 5, 1945, upat ka bulan human sa pagpamomba nga gihisgotan sa sinugdanan, nakamata ko tungod sa kaguliyang ug midagan sa gawas. Wala na ang mga guwardiya, gitapok ang mga armas, ug bukas na ang mga ganghaan. Makita na namo ang laing kampo unahan sa kasagbotan. Nagdinaganay gikan didto ang mga piniriso nga daw mga putyukan nga nanglupad gikan sa nagdilaab nga udlan. Sa ilang pagpanggawas, sila mapintasong nanimalos. Lab-as pa sa akong panumdoman kining maong pagmasaker.

Ang mga kapo, o mga piniriso nga nakigkunsabo sa mga guwardiya, gipanimaslan sa ilang mga isigkapiniriso ug gibun-og hangtod mamatay. Kasagarang mas pintas pa ang mga kapo kay sa mga guwardiya nga Nazi. Nakita nako nga gikulata sa usa ka piniriso ang usa ka kapo hangtod sa kamatayon, nga nagsinggit: “Iyang gipatay ang akong amahan. Giagwanta namong duha ang kahimtang dinhi, apan gipatay siya ning tawhana niadtong miaging adlaw!” Pagkagabii, nagpasad sa kasagbotan ang ginatos ka patayng lawas sa mga kapo ug ubang piniriso. Dayon, sa wala pa kami mobiya, among gilibot ang kampo ug gitan-aw ang mga butang nga gigamit sa pagpatay​—ilabina ang mga lawak nga may makahilong gas—​ug mga hudno.

Pagkakat-on Bahin sa Matuod nga Diyos

Nakauli ko sa amoa niadtong ulahing bahin sa Mayo 1945. Sa kasamtangan, nakat-onan na sa akong mga ginikanan ang ngalan sa Diyos, ang ngalan nga akong nadunggan sa tagoanan sa kampo, ug sila mga Saksi ni Jehova na. Wala madugay akong nailhan si Oľga, usa ka babaye nga nahigugma sa Diyos, ug nagminyo mi usa ka tuig sa ulahi. Ang iyang kasibot sa kamatuoran sa Bibliya nakadasig kanako nga padayong mokat-on bahin kang Jehova. Panahon sa usa sa among kataposang mga asembliya sa wala pa gibando sa mga Komunista ang among buluhatong pagsangyaw niadtong 1949, kami ni Oľga ug ang laing 50 ka tawo nabawtismohan sa Váh River sa Piešťany. Kami adunay duha ka anak nga babaye, si Oľga ug si Vlasta.

Si Ján Sebín, usa ka Saksi nga mitabang sa pag-organisar pag-usab sa buluhatong pagsangyaw human sa Gubat sa Kalibotan II, regular nga nagduawan kanamo ug kanunay kaming magkuyog sa pagsangyaw. Bisan pag nagkagrabe na ang paglutos nga gihimo sa mga Komunista, wala kami mohunong sa pagsangyaw. Nag-amping mi pag-ayo sa dihang makig-estorya sa mga tawo bahin sa mga kamatuoran sa Bibliya, ug sa wala madugay daghan na ang among gitudloan sa Bibliya. Sa dihang mibiya si Ján sa among dapit, gipadayon namo ni Oľga ang pagtudlo sa maong mga tawo. Sa mga asembliya sa ulahi, kanunay namong mahimamat kining minahal nga mga higala uban sa ilang mga anak ug mga apo. Nakahatag kini kanamog dakong kalipay!

Espesyal nga Pag-alagad

Sa 1953 gipriso ang daghang Saksi nga nanguna sa buluhatong pagsangyaw. Busa gihangyo ako nga motabang sa pagsangyaw sa usa ka dapit nga mga 150 kilometros gikan sa amoa. Sa matag ikaduhang semana, inigkahuman sa akong trabaho  sa Sabado sa hapon, mosakay kog tren sa lungsod sa Nové Mesto nad Váhom paingon sa Martin, sa amihanan-sentral sa Slovakia. Nanudlo ko didto bahin sa Bibliya hangtod sa lawom nga kagabhion ug sa tibuok adlawng Dominggo. Sa Dominggo sa gabii mosakay kog balik sa tren sa Nové Mesto. Sagad tungang gabii na ko moabot didto, apan maabiabihon kaayo ang tigulang nga magtiayon nga maoy akong sak-anan hangtod sa buntag. Dayon moderetso na ko sa akong trabaho. Lunes na sa gabii ko makauli sa among baryo sa Krajné aron ikauban ang akong pamilya. Panahon sa mga hinapos sa semana nga wala ko sa balay, si Oľga ang nag-atiman sa among mga anak.

Dayon, sa 1956, gidapit ako sa pag-alagad ingong magtatan-aw sa sirkito, usa ka buluhaton nga nalangkit sa pagduaw sa mga kongregasyon sa among lugar aron palig-onon sila sa espirituwal. Akong nakita nga kinahanglan nakong dawaton kini nga responsibilidad sanglit nangapriso man ang daghang magtatan-aw sa sirkito. Masaligon kami sa akong asawa nga dili pasagdan ni Jehova ang among pamilya.

Sumala sa balaod sa mga Komunista, ang tanang tawo kinahanglang adunay trabaho. Ang mga walay trabaho giisip sa gobyerno nga walay pulos ug ilang prisohon. Mao nga mipadayon ko sa akong trabaho. Matag bulan, akong gugolon uban sa akong pamilya ang duha ka hinapos sa semana, nga makig-uban kanila sa pag-alagad ug ubang kalihokan; apan ang nahibiling duha ka hinapos sa semana akong gamiton sa pagduaw sa usa sa unom ka dug-ol nga mga kongregasyon sa sirkito.

Pag-imprentag mga Literatura Panahon sa Pagbando

Katungdanan sa mga magtatan-aw sa sirkito ang pagtino nga makadawat ug mga literatura sa Bibliya ang matag kongregasyon sa sirkito. Sa sinugdanan, ang mga magasin sagad gikinamot lang pagkopya o gimakenilya. Wala madugay gihatagan kamig mga negative sa Ang Bantayanang Torre, dayon amo kining ipadala ngadto sa mga kongregasyon. Human niana, ang mga magasin kopyahon ngadto sa potograpikong papel. Sanglit lagmit dudahan man ang mga igsoon kon mopalit silag dinaghan nga potograpikong papel, sila kinahanglang magmaisogon ug magmaampingon.

Si Štefan Hučko makugihon ug batid niining maong buluhaton. Pananglitan: Sa usa ka higayon mibalik si Štefan sa usa ka estudio sa siyudad nga layo sa iyang gipuy-ang lungsod aron mopalit ug potograpikong papel. Apan wala ang papel nga iyang gipangita mao nga nahunahunaan niyang mouli na lang. Apan iyang nakita ang mahigalaong tindera nga misaad nga moorder ug papel alang kaniya. Sa dihang moduol na unta si Štefan sa tindera, iyang nakita nga may polis nga mosuloray sa estudio. Sa samang higayon, nakita siya sa tindera ug mahinamong miingon: “Sir! Tayming gyod ka kay nia na ang potograpikong papel nga imong gipangita.”

Si Štefan abtik nga mitubag: “Nasaypan lang ko nimo Day. Usa lang ka film ang gusto nakong paliton.”

Sa dihang mibalik na siya sa iyang sakyanan, dili makaako si Štefan nga mouli nga walay dala. Mao nga sa ulahi, human huboa ang iyang dyaket ug tangtanga ang kalo ug nagpakaaron-ingnon nga laing tawo, mibalik siya sa estudio ug mideretso sa tindera. “Dinhi ko sa miaging semana,” matod niya, “ug misaad ka nga moorder ug potograpikong papel alang kanako. Miabot na ba kini?”

“Oo,” mitubag ang tindera. “Apan, nahibalo ka ba Sir nga dihay tawo dinhi karon lang gyod nga kamay-ong kaayo nimo. Mora gyod mog kaluha!” Gidalidali ug bitbit ni Štefan ang daghang papel ug mibiya nga mapasalamaton kang Jehova sa pagtagana niini.

Sa mga tuig sa 1980 misugod kami sa paggamit ug mimeograp ug gagmayng mga makina sa pag-imprenta sa mga literatura sa Bibliya sa ilalom sa yuta ug sa uban pang dapit nga lisod pangitaon. Sa maong panahon, ang gidaghanon sa among mga magasin sa matag gula​—ug ang mga libro ug  bokleta—​mitumbas ug mas daghan pa gani kay sa mga Saksi.

Mga Pagduaw nga Dili Makapahimuot

Usa ka adlaw sa katuigan sa 1960, gipareport ko ngadto sa departamento sa militar diha sa kompaniya nga akong gitrabahoan. Gisukitsukit ko sa tulo ka lalaki nga wala mag-uniporme: “Kanus-a ka misugod sa pagpakig-uban sa mga Saksi ni Jehova? Ug unsay ilang mga ngalan?” Sa dihang wala ko motug-an, miingon sila nga ila kong ipatawag pag-usab. Kadto ang unang higayon nga miatubang ako sa State Security, ang mga sekreta.

Wala madugay human niadto, gikuha ko sa akong gitrabahoan ug gidala ngadto sa estasyon sa kapolisan. Gibutang sa akong atubangan ang usa ka blangkong papel ug gipasulat kanako ang mga ngalan sa mga Saksi. Mibalik ang maong tawo human sa usa ka oras apan blangko gihapon ang papel, ug ako siyang giingnan nga dili nako ikahatag ang mga ngalan. Nahitabo kini pag-usab human sa usa ka semana. Apan ila akong gibun-og niining higayona, ug sa akong pagbiya, ila akong gisikadsikaran hangtod sa pasilyo.

Human niadto, wala na ko nila samoka sulod sa usa ka tuig. Dayon dihay tawo nga gisugo sa mga polis sa pagduaw kanako. Usa usab siya ka piniriso kanhi sa kampo konsentrasyon sa Nazi. Iya kong giingnan: “Among usbon ang among pamaagi sa pagkontrolar kaninyo. Kon isulod namo sa prisohan ang usa ka Saksi, lima ang mogawas.” Gusto sa gobyerno nga ilang makontrolar ang among pagsangyaw. Apan, determinado ko nga dili mohatag kanilag impormasyon aron dili sila molampos sa pagbuhat niana.

Sulod sa daghang katuigan, usa ako sa mga tawo nga sa popanahon sukitsukiton sa mga sekreta. May mga panahon nga tagdon nila kami isip mga higala, apan usahay prisohon nila ang usa kanamo. Mapasalamaton ako nga wala ko mapriso, apan kadtong dili-makapahimuot nga mga pagpakigkita sa mga sekreta natapos lamang niadtong 1989, ang tuig nga nahugno ang Komunismo sa Czechoslovakia.

Pipila ka semana human sa pagkahugno sa Komunismo, giduaw ko sa usa ka hataas nga opisyal sa State Security gikan sa Bratislava. Siya nangayog pasaylo: “Kon ako ray masunod, dili gyod unta mi angayng manghilabot ninyo.” Dayon iyang gikuha sa iyang sakyanan ang duha ka bag sa linata nga mga prutas isip regalo kanako.

Jehova, Usa ka Malig-ong Torre

Bisan pag gigugol nako ang unang 40 ka tuig nga pag-alagad ingong Saksi ni Jehova ubos sa pagbando, akong natagamtam ang kalipay ug mga panalangin. Ang among mga kasinatian sulod sa maong mga katuigan mas nakapasuod pa kanamo sa among matinumanong mga isigka-Saksi ni Jehova. Mas napabilhan namo ang among panaghigala ug pagsalig sa usag usa.

Niadtong Marso 2003, naguol ko sa pagkamatay sa akong minahal nga asawa, si Oľga. Siya usa ka maunongong asawa. Sukad nga kami naminyo, puliki kami kanunay sa buluhatong pagsangyaw. Ako karon padayong nag-alagad ingong Kristohanong ansiyano sa among kongregasyon ug nangitag takos nga mga tawo nga gustong mamati sa mga kamatuoran sa Bibliya. Ang ngalang Jehova, nga una nakong nadunggan sa among tagoanan panahon sa Gubat sa Kalibotan II, maoy usa ka malig-ong torre alang kanako hangtod karon. a​—Proverbio 18:10.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 12]

Niadtong 1942 sa dihang nag-alagad ko ingong sundalo sa Slovakia

[Hulagway sa panid 12]

Sa ulahi, napriso ko sa Gusen (makita sa iyang luyo)

[Credit Line]

© ČTK

[Hulagway sa panid 12]

Basahan mi ni Papa sa Bibliya sa ma-Dominggo sa buntag

[Hulagway sa panid 13]

Sa adlaw sa among kasal niadtong 1946

[Hulagway sa panid 15]

Uban ni Oľga pipila ka adlaw sa wala pa siya mamatay