Pag-abot sa Relihiyosong mga Magwawali sa Tahiti

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA TAHITI

PAGKATAPOS sa ika-18ng siglo, ang mga taga-Uropa nainteres sa pagwali sa ebanghelyo. Sa Britanya, mainitong giawhag ni William Carey, nga sa ulahi nahimong misyonaryo, ang mga Protestante nga itudlo ang Bibliya ngadto sa kanasoran nga wala pa makadungog niini, apil ang Tahiti. Ang nakaaghat kang Carey mao ang sugo ni Jesus sa iyang mga sumusunod nga maghimo silag mga tinun-an sa katawhan sa tanang kanasoran. (Mateo 28:19, 20) Niadtong 1802, ang himalitan kaayong basahon nga Le Génie du christianisme (Ang Talagsaong Gahom sa Kristiyanidad) sa Pranses nga magsusulat nga si François-Auguste-René de Chateaubriand nakaaghat usab sa mga Katoliko nga magmisyonaryo.

Sa wala madugay, misugod pagtungha ang Katoliko ug Protestanteng mga kapunongan nga pangmisyonaryo. Niadtong 1797, ang London Missionary Society nagpadalag 29 ka misyonaryo ngadto sa Tahiti. Niadtong 1841, nangabot ang usa ka grupo sa mga Katoliko nga sakop sa relihiyosong orden nga ginganlag Picpus Fathers, ug tulo ka tuig sa ulahi nangabot usab ang mga membro sa Relihiyong Mormon. Apan sa wala madugay, daghan sa mga bag-ong nangabot mibiya sa ilang pangunang misyon nga mao ang pagtudlo ug Bibliya sa katawhan, ug nakiglangkit hinuon sila sa politika ug komersiyo. Nganong mibiya man sila?

Mga Alyado sa Ari‛i

Sa sinugdan, wala dayon motuo ang mga tawo sa gitudlo sa mga Protestanteng misyonaryo. Sumala sa usa ka magsusulat, “ang ilang mensahe mas nagpasiugda sa kalayo ug asupre sa impiyerno imbes sa kaluoy ug gugma sa silingan.” Gawas pa, sumala sa ilang naamgohan sa wala madugay, walay mangahas nga magpabawtismo ingong Kristohanon nga una sa ari‛i, o mga pangulo, kay sila mga relihiyosong pangulo usab. Busa, mihukom ang mga misyonaryo nga ipunting ang ilang pagtagad sa mga pangulo.

Usa ka pangulo, si Pomare II, ang nagmaabiabihon gayod sa mga misyonaryo, kay nagtuo siya nga sila mahimong umaabot nga mga alyado sa ekonomiya ug militar. Ang mga misyonaryo nagtuo usab nga si Pomare makatabang sa pagkab-ot sa ilang tumong. Dugang pa, may impluwensiya na ang mga misyonaryo kay nagsilbi man silang tigpataliwala sa mga taga-Tahiti ug mga marinero nga tigdunggoan aron mopalit ug mga suplay.

Kay gilaoman ni Pomare nga ang mga misyonaryo makatabang sa pagkab-ot sa iyang politikanhong mga tingusbawan ug makabaton sa gusto niyang armas, siya nainteres sa ilang mga mensahe ug mihangyo nga magpabawtismo niadtong 1811. Pagkasunod tuig, gisulat niya ang iyang tinguha nga magpabawtismo. Apan gibalibaran siya sulod sa walo ka tuig kay naghunahuna ang mga misyonaryo nga maalamong tan-awon una kon sundon ba gayod niya ang mga sukdanan sa Bibliya bahin sa moral.

Kasamtangan, napalig-on ni Pomare ang iyang pagkahari sa isla sa Tahiti ug sa silingang mga isla, nga naglangkob sa Society Islands. Unya, mihangyo na usab siyang magpabawtismo. Sa kataposan, niadtong 1819, miuyon na ang mga misyonaryo.

Miepekto dayon kana. Sulod sa mga lima ka  tuig, ang tanang molupyo sa Society Islands, sa kasadpang Kapupud-an sa Tuamotu, ug katunga sa Austral Islands nag-angkon nang Kristohanon.

Ang Balaod ni Pomare

Tungod kay pakyaw nga “nakombertir” ang mga taga-isla, kinahanglang bag-ohon ang daang mga sukdanan, kostumbre, ug balaod. Mga misyonaryo ang gisaligan ni Pomare sa paghimo niana. Hinuon, dugay nang gitinguha sa mga misyonaryo nga bag-ohon ang mga kostumbre sa tribo ug limitehan ang gahom sa hari. Busa, giuyonan sa mga misyonaryo ang hangyo ni Pomare ug nagbuhat silag mga balaod nga nagtapo sa “mga prinsipyo sa batakang-balaod sa Britanya, mga sukdanan sa Bibliya, ug mga kostumbre sa Kristohanong kanasoran,” matod pa sa usa ka reperensiya. Human sa daghang pagrebisar, gidawat sa hari ang ilang nahimong balaod ingong unang sinulat nga balaod sa Tahiti. Ginganlan kadtog Balaod ni Pomare.

Ang Balaod ni Pomare nahimong sumbanan sa sikbit nga kaislahan ug kapupud-an, diin gipatuman ang susamang mga balaod. Ang maong balaod estriktong nagpasunod sa Igpapahulay; apil ang mga silot sa pagpanapaw, bigamiya, pagpangawat, ug rebelyon; ug kamatayon ang silot sa pagbuno ug pagpatayg masuso. Gidili niana ang tanang matang sa law-ay nga kalingawan.

Pag-apil-apil sa Politika

Ang mga Protestanteng misyonaryo “nalangkit pag-ayo sa politika sa isla,” matod sa librong Where the Waves Fall. “Gawas pa sa ilang bug-os nga pagkamagwawali sa ebanghelyo, sila nahimong mga tigplano usab sa militar, magtatambag sa ekonomiya ug politika, ug tigbuhat ug mga dokumento bahin sa balaod ug konstitusyon.” Sa samang paagi, ang Mormon ug Katolikong mga misyonaryo maoy nagdumala sa sibil ug politikanhong kahikayan sa kaislahan nga ilang gipuy-an. Sa isla sa Tubuai sa Austral Islands, usa ka Mormon nga misyonaryo positibong nagpahayag: “Kontrolado sa relihiyon ang gobyerno. . . . Ako ang primer ministro sa isla.” Sa Gambier Islands, may susamang impluwensiya ang mga Katoliko, nga ang usa ka klerigo naghupot ug katungdanan ingong usa ka ministro sa gobyerno.

Imbes magtudlo lang sila ug Bibliya ngadto sa katawhan, ang mga misyonaryo “migamit na hinuon sa politika aron ipakaylap ang ilang mensahe,” matod sa historyanong si Claire Laux. Gisabot nila nga kadto mas dali ug epektibong paagi aron makuha ang ilang gusto. Tungod niadto gisupak sa mga misyonaryo ang instruksiyon sa mga pangulo sa ilang relihiyon. Apan hangtod karon, suod gihapong nalanggikit ang relihiyon ug politika diha sa French Polynesia.

Ang Bahin sa Komersiyo Diha sa Relihiyon

Ang pipila ka misyonaryo “nakiglangkit sa politika tungod sa interes sa negosyo,” matod ni Propesor Niel Gunson sa University of Canberra sa Australia. Daghang misyonaryo ang nagnegosyo​—nagsuplay, nangontrata, ug namuhat pag mga barko. Ang pipila nagpadagan ug mga asyenda, nga nananom ug alaro, kape, gapas, tubo, ug tabako.

Nailhan nang negosyante ang pipila ka misyonaryo nga sulod sa 25 ka tuig, sila ang nagkontrolar sa negosyo tali sa Australia ug Tahiti, ilabina ang inasinan nga karneng baboy ug lana sa lubi. Ang pipila hinuon nabalaka sa maong kalihokan ug mihangyo sa London Missionary Society nga sulbaron ang maong problema. Nagtuo ang uban nga ang negosyo hinungdanon aron makab-ot ang ilang relihiyosong mga tumong. Sa unsang paagi?

Pag-abot sa mga misyonaryo, gigamit nila ang ilang teknikal nga katakos ug mga ginama sa pabrika  aron mahingangha ang mga taga-isla. Kay nagtuo nga mas magmalipayon ang mga tawo kon sila “masibilisado,” gipasiugda sa mga misyonaryo ang pagkakugihan ug ang materyal nga kadagaya, nga nagpasabot pa nga ang materyal nga kadagaya maoy timailhan sa panalangin sa Diyos.

Tinuod nga Nakombertir?

Usa ka historyano sa London Missionary Society misulat sa ulahi nga ang mga taga-isla dali ug pakyaw nga nakombertir “dili tungod kay buot nilang buhaton kon unsay matarong.” Ang Tahiti nakombertir, matod ni Gunson, “tungod lang kay kadto ang gusto ni Pomare II, nga naimpluwensiyahan sa relihiyosong mga kostumbre (dili sa mga doktrina) sa Ingles nga mga misyonaryo.”

Ang daghang taga-Tahiti nahimong Kristohanon sa ngalan lamang, ug sa pipila ka tuig, daghan ang mibalik sa paganismo pinaagi sa relihiyosong kalihokan nga ginganlag Mamaia. Kini maoy dili-estriktong matang sa pagsimba nga nagsagol sa mga doktrina sa Kristiyanidad ug sa tradisyonal nga mga tinuohan ug tulumanon, nga gisunod bisan sa usa ka babayeng manununod sa trono.

Nagsigeg lantugi ang Protestanteng mga pundok​—nga naglakip sa mga Anglikano, Calvinista, ug Metodista—​ug nagdumtanay ang mga Protestante ug Katoliko. “Nasabtan sa mga taga-isla nga popareho ra ang mga doktrina sa mga denominasyon, ug wala nila hisabti kon nganong grabeng nag-indigay ang nag-angkong mga magsoon sa pagtuo,” matod sa librong The Cambridge History of the Pacific Islanders. Pananglitan, pag-abot sa duha ka Katolikong misyonaryo sa Tahiti, sila gipagawas dayon sa isla kay gimando sa usa ka inila nga Protestanteng misyonaryo kanhi. Kadto hapit moresulta sa gubat tali sa Britanya ug Pransiya. Sa kataposan, miuyon ang Britanya sa pangangkon sa Pransiya nga ang Tahiti kinahanglang mailalom sa “panalipod” sa Pransiya.

Maayong mga Resulta

Sa laing bahin, daghang unang mga misyonaryo ang madasigong nagpasiugda sa edukasyon ug sila nakatabang sa paghanaw sa pagpatayg masuso, kanibalismo, ug paghalad ug tawo. Bisag ang pipila ka misyonaryo tingali nahimong estrikto ug seryoso kaayo, naningkamot gayod sila sa pagbag-o sa moralidad sa mga taga-isla.

Ang Tahisyano nga hubad sa Bibliya maoy usa ka talagsaong gasa sa mga misyonaryo. Dugang pa, pinaagi niini ilang gipaila sa katawhan ang ngalan sa Diyos, nga ilado gihapon kaayo sa kaislahan. a​—Salmo 83:18.

[Footnote]

[Kahon sa panid 15]

‘Kamo Dili Bahin sa Kalibotan’

Ang maong mga pulong ni Jesu-Kristo maoy prinsipyo nga ginasunod sa iyang matuod nga mga sumusunod. (Juan 15:19) Gani, hinungdanon kaayo kanang prinsipyoha alang kanila nga si Jesus miampo sa Diyos, nga nag-ingon: “Sila dili bahin sa kalibotan, ingon nga ako dili bahin sa kalibotan.” (Juan 17:16) Busa si Jesus wala makiglangkit sa politika, ni siya migamit niana aron makabatog mga tinun-an. Gilikayan usab niya ang sobrang pagpangagpas ug materyal nga bahandi, nga laing timailhan sa espiritu sa kalibotan. Hinunoa, siya nagpasiugdag yano nga pagkinabuhi nga nasentro sa pagbaton ug bahandi sa langit. (Mateo 6:22-24, 33, 34) Gisundog sa iyang matuod nga mga sumusunod ang iyang panig-ingnan.

[Hulagway sa panid 13]

Pag-abiabi sa unang mga misyonaryo, 1797

[Credit Line]

The Granger Collection, New York

[Hulagway sa panid 14]

Usa ka misyonaryo uban sa nakombertir nga mga taga-Tahiti c. 1845

[Hulagway sa panid 14]

Haring Pomare II

[Hulagway sa panid 15]

Tahiti ug ang kaulohang siyudad, ang Papeete

[Credit Line]

Photo courtesy of Tahiti Tourisme

[Picture Credit Lines sa panid 14]

Left: Photo by Henry Guttmann/​Getty Images; right: Collection du Musée de Tahiti et de ses Îles, Punaauia, Tahiti