Tren nga Walay Ligid

I-PLAY

Tren nga Walay Ligid

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA HONG KONG

PAGKAKITA pa lang sa mga pasahero sa bag-og dagwayng tren sa Shanghai, China, nahibalo sila nga usa ka talagsaong tren ang ilang sakyan. Nahinam pa silag samot sa dihang ang tren mihagiyos gikan sa moderno kaayong estasyonan niini ug mibuylog dagan ug kapin sa 430 kilometros matag oras, ang kinapaspasan nga depasaherong tren sa kalibotan. Gidagan niini ang 30 kilometros nga biyahe paingon sa Pudong International Airport sulod lang sa walo ka minutos. Apan duna pay butang nga nakapalahi kaayo niini nga tren—kini walay ligid!

Ang gipasibantog nga tren gikan sa Shanghai paingon sa Pudong mao lang ang bugtong depasaherong tren nga naggamit ug magnet, nga gitawag ug magnetic levitation o maglev. Imbes puthawng ligid, ang tren gipadagan pinaagig magnet. Ug imbes tawo ang magdrayb, ang tren dunay kompiyuterisadong mga instrumento nga magsusi kanunay sa eksaktong posisyon niini ug magpadala niining impormasyona ngadto sa sentro nga estasyon. Didto kontrolahon sa mga tawo ang dagan sa tren pinaagig mga kompiyuter.

Maglev Kontra Naandang Riles

Daghag problema ang paghimo niining talagsaong tren ug sa agianan niini. Pananglitan, gamay ra kaayog kal-ang ang luna sa nagdagan nga tren gikan sa agianan niini. Ug kay humok man ang yuta sa Shanghai, gitaoran sa mga inhenyero ang agianan niini ug linaing mga perno nga mapasibo kon mohulpa ang yuta. Kinahanglang tagdon usab ang gamayng kausaban sa sementong parulos, hasta ang pagbukad ug pagkulo sa semento tungod sa temperatura.

Bisan pa niana, ang teknolohiyang maglev daghag bentaha. Pananglitan, wala kay madungog nga andar sa makina o kinagilkil sa ligid ug walay makadaot nga binuga ang tren. Ang agianan ug mga makinarya dili kinahanglang mentinahon kanunay. Ug ingong transportasyon sa mga tawo, mas barato kini ug tulo ka pilo kay sa awto ug lima ka pilo kay sa ayroplano. Gani, ang enerhiya nga magamit sa tren sa pagpasaka niini mas menos sa enerhiya nga magamit sa aircon niini! Dugang pa, kini makasaka ug tungason kaayo nga mga bakilid ug makaliko ug kurba kaayo kay sa tren nga dunay ligid, busa dili na kaayo mabungkag ang dagway sa yuta.

Apan katingalahan nga walay naghimog daghang tren nga maglev nga daghan man unta kinig mga bentaha. Ang usa ka rason mao ang kamahal niini. Gani, gipahunong sa mga opisyales sa China ang plano sa pagtukod ug agianan sa maglev tali sa Shanghai ug Beijing kay doble ang kamahal niini kay sa naandang riles sa mga tren nga kusog usab modagan. Dugang pa, ang agianan sa maglev dili ikasumpay sa mga riles sa China kay lahi man kinig sistema.

Ang gigamit sa maglev sa Shanghai mao ang teknolohiya sa Germany, ug ang teknolohiyang maglev padayon pang giestudiyohan sa Germany, Japan, ug sa uban pang mga nasod sa kalibotan. Niadtong Disyembre 2003, ang gieksperimentohang maglev sa Japan nakadagan ug 581 kilometros kada oras, ang kinapaspasan nga tren sa kalibotan. Apan sa pagkakaron wala pay sama sa tren sa Shanghai.

Sa pagbuwelta ug biyahe sa maglev gikan sa Pudong paingon sa Shanghai, ang mga pasahero wala mamilok nga nagtan-aw sa mga kompiyuterisadong kilometrahe diha sa matag seksiyon sa tren, nga interesado kaayong mahibalo kon unsa ang kinapaspasang dagan niini. Sa pagkatinuod, ang ubang mga pasahero wala magtagad sa talan-awon sa ilang unang pagsakay, mao nga mosakay silag usab. Nagtan-aw sa tren nga mikilab ug agi, sila nakasabot kon nganong ang maglev gitawag ug “ayroplanong walay pako.”

[Kahon/Mga diagram sa panid 24]

SA UNSANG PAAGI MOOBRA ANG MAGNETIC LEVITATION?

Ang mga magnet nga gikontrolar pinaagig elektroniko (1) nga gitaod sa sidsiran sa tren, ug ang magnet diha sa agianan sa tren (2), magpasaka sa tren ug mga tunga sa pulgada gikan sa agianan niini. Ang ubang magnet (3) magpatunong sa tren sa agianan niini. Ang magnet nga mga coil (4) sa agianan sa tren magpadagan niini.

Aron makadaginot ug koryente, i-swits lang sa sentro nga estasyon ang koryente diha sa seksiyon sa agianan (5) kon moagi ang tren nianang seksiyona. Mas dakong koryente ang gamiton diha sa mga dapit diin ang tren magpadagan ug kusog o motungas. Kon ang tren momenor o mobali ug direksiyon, awtomatikong mobali pod ug direksiyon ang magnet nga mga coil diha sa agianan.

LUWAS BA KINING SAKYAN?

Bisag paspas kaayo ang dagan sa tren nga maglev, ang sidsiran (6) niini naghawid sa agianan, busa kini dili gayod madiskaril. Dili na kinahanglan ang mga safety belt, ug ang mga pasahero makalakaw-lakaw sa sulod bisag kusog nga nagdagan ang tren. Kon kalit nga mawad-ag koryente, dunay linaing mga preno nga debaterya nga mopahinay sa dagan sa tren ngadto sa 10 kilometros matag oras ug dayon kini anam-anam nga mohunong.

Ang puwersado bang magnet sa tren makadaot, pananglitan, sa mga pasaherong dunay mga pacemaker? Nakita sa mga eksperimento nga dili kini angay kabalak-an. Gani, ang puwersa sa magnet niini mas hinay kay nianang sa karaang mga tren.

[Mga hulagway sa panid 24, 25]

Nagdagan ug kapin sa 430 kilometros kada oras!

[Picture Credit Line sa panid 24]

PAGMATA!