Nakalimtang mga Ulipon sa Habagatang Pasipiko

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA FIJI

ANG mga tawo naghinamhinam samtang ang duha ka barko nagkaduol sa baybay sa usa ka nahilit nga pulo sa Pasipiko. Sa mga katuigang milabay, dihay tawo nga naluwas sa nalunod nga barko nga nanghatag sa matag pamilya ug pipila ka panid nga ginisi gikan sa iyang Bibliya. Maikagong gibasa niining timawa nga mga tawo kadtong mga panira ug sukad niadto sila mahinamong naghulat sa pag-abot sa Kristiyanong magtutudlo.

Niining higayona, kining miduaw nga mga marinero nanaad sa pagdala kanila ngadto sa usa ka dapit diin sila makakat-on ug dugang bahin sa Diyos. Duolan sa 250 ka daling patuohon nga mga lalaki ug babaye ang misakay niining duha ka barko, nga kadaghanan kanila naghawid sa ilang gipakahamiling mga panid sa Bibliya.

Apan sila nangailad. Sa nakasakay na sila sa barko, sila gigapos, gibalhog sa ilalom sa barko, ug gidala ngadto sa layo kaayong lugar sa Callao sa Amerika del Sur. Tungod sa kahugaw, daghan ang nangamatay sa panaw. Daghan ang gipahimudsan. Kadtong nakapabiling buhi gibaligya ingong mga ulipon sa pagtrabaho sa mga plantasyon ug sa mga minahan o ingong mga sulugoon, ug sila wala na gayod makabalik pa sa ilang isla.

Pagsugod sa Pagpamaligyag Ulipon

Ang mga islahanon sa Habagatang Pasipiko gipangdagit niadtong ika-19 ug ika-20 nga siglo aron himoong mga ulipon. Sa unang bahin sa katuigan sa 1860, libolibong islahanon nadala ngadto sa Amerika del Sur tungod niini. Sa mga tuig nga misunod, ang kasadpan na usab ang nanginahanglag mga ulipon ug ang mga islahanon gipangdala ngadto sa Australia. Sa 1867, si Ross Lewin, nga membro sa Royal Navy kaniadto, mitanyag sa mga tag-iyag katubhan ug kagapasan sa “kinamaayohan ug kapuslag maayo nga mga lumad sa kaislahan sa kantidad nga 7 [pound] matag ulipon.”

Ang British Colonial Office napakyas sa pagsanta sa pagpangdagit ug mga islahanon. Una, lisod ipatuman ang balaod sa Britanya diha sa mga ginsakpan sa langyawng mga kagamhanan. Ikaduha, ang balaod sa Inglaterra wala gayoy eksaktong kahulogan kon unsay pagpangulipon. Busa diha sa korte, ang mga tigdagit makadaog sa pagpangatarongan nga kining mga islahanon​—bisan pag nalimbongan ug pinugos nga gikuha—​dili gayod mga ulipon kondili mga trabahador nga may kontrata ug may suweldo ug, sa ngadto-ngadto, papaulion. Ang uban sa kabagag nawong miingon pa gani nga nakahatag silag pabor niining mga pagano kanhi pinaagi sa pagpailalom kanila sa balaod sa Britanya ug pagtudlo kanila sa pagtrabaho! Busa dihay panahon nga midaghan ang nangdagit ug mga ulipon.

Ang Kahimtang Nabag-o

Sa dihang ang buotang mga lungsoranon mipahayag nga batok sila sa pagpamaligyag ulipon,  ang kahimtang nabag-o. Samtang ang ubang mga islahanon kinabubut-ong misugot, wala na itugot ang kontra-gustong pagpaulipon. Ug wala na usab itugot ang mga pang-abuso, sama sa paglatigo ug pagmarka sa panit pinaagig nagbaga nga puthaw, o ang lisod kaayong kahimtang sa kinabuhi ug sa pagpanarbaho sa mga trabahador.

Ang tinguha sa pagpahunong sa pagpangdagit ug ulipon misamot sa dihang ang Anglikanong obispo nga si J. C. Patteson, kinsa prangka kaayo batok niini, gipatay sa mga islahanon nga iyang gipaningkamotang mapanalipdan. Migamit ug kasagarang paagi sa pagpanglimbong, ang mga tigdagit ug mga ulipon miabot ug una kang Patteson diha sa isla sakay sa barko nga gituyog himo aron moamgid sa iyang barko. Ang mga tawo sa isla gidapit sa pagsaka sa barko aron sa pagpakigkita sa obispo. Apan sila wala na makakanaog pa sa barko. Busa sa dihang miabot ang tinuod nga Patteson, siya gisugat sa mga tawong nangasuko, ug gipatay agig panimalos kay nagtuo sila nga siya kadtong nangilad. Tungod niini​—ug sa nagdakong pagprotesta sa mga tawo—​ang mga barko sa navy sa Britanya ug Pransiya gisugo sa pagbantay sa Pasipiko aron masumpo kini nga mga pagpangabuso.

Ang mga pamunoan sa New South Wales ug Queensland sa Australia nagkahiusa duyog sa Colonial Office sa pagpakanaog ug bag-ong mga balaod aron mahunong ang mga pagpangabuso ug makontrolar ang pagpangreklutag mga trabahante nga may kontrata konohay. Dihay gipanudlo nga mga inspektor, ug may mga hawas sa gobyerno diha sa mga barko nga nangreklutag mga trabahante. Milampos kini nga pamaagi kay duna may mga nasentensiyahan tungod sa pagpangidnap ug pagpamatay, imbes tungod sa walay kapuslanang mga kondisyones sa balaod batok sa pagpangulipon. Ang kahimtang sa Habagatang Pasipiko nabag-o sa naghinapos ang ika-19ng siglo. Ang pagpangdagit ug ulipon halos napahunong, ug pipila na lang ang nadagit sa pagsugod sa ika-20ng siglo.

Niadtong 1901, usa ka bag-ong parliamento sa nasod, ang Commonwealth of Australia, maoy nagdumala sa imigrasyon sa tibuok nasod. Ang mga polisa niini nagpabanaag sa opinyon sa publiko, nga niadtong panahona supak na sa pagpasulod ug mga trabahante gikan sa ubang nasod, kay nahadlok ang kadaghanan nga mawad-ag trabaho ang lokal nga mga lungsoranon. Trabahante man nga may kontrata o wala, ang mga islahanon sa Habagatang Pasipiko gidid-an na sa pagsulod sa Australia. Libolibo ang gipapauli, nga miresultag dugang kalisod, kay ang uban nga karon gihinginlan sa dapit diin sila nakapahimutang na unta, mabulag gikan sa ilang mga minahal sa kinabuhi.

Nakalimtang mga Ulipon Gihinumdoman

Sa Septiyembre 2000, ang pamunoan sa estado sa Queensland nagpagawas ug opisyal nga pahayag nga gidispley para sa publiko. Gidawat niini nga dakog nahimo ang mga islahanon sa Habagatang Pasipiko sa paglambo sa ekonomiya, kultura, ug sa rehiyon sa Queensland. Ug nagpahayag usab kinig kasubo sa pagdaogdaog nga gipaagom kanila.

Sa tibuok kasaysayan, daghan ang nagpadato sa kaugalingon sa kapildihan sa kinabuhi ug kagawasan sa uban. Ang Bibliya nagsaad nga ilalom sa pagmando sa Gingharian sa Diyos, wala na unyay inhustisya. Sa pagkamatuod, kadtong mabuhi sa yuta ilalom nianang langitnong kagamhanan “manglingkod, ang tagsatagsa ilalom sa iyang paras ug ilalom sa iyang kahoyng igos, ug walay usa nga magpakurog kanila.”​—Miqueas 4:4.

[Diagram/Mapa sa panid 25]

(Alang sa aktuwal nga porma, tan-awa ang publikasyon)

Ang pagpamaligyag mga ulipon nakaabot sa Australia ug Amerika del Sur

PACIFIC OCEAN

MICRONESIA

MARSHALL ISLANDS

New Guinea

SOLOMON ISLANDS

TUVALU

AUSTRALIA KIRIBATI

QUEENSLAND VANUATU

NEW SOUTH WALES NEW CALEDONIA AMERIKA DEL SUR

Sydney ← FIJI → Callao

SAMOA

TONGA

COOK ISLANDS

FRENCH POLYNESIA

Easter Island

[Picture Credit Line sa panid 24]

National Library of Australia, nla.pic-an11279871