Albarracín—Talagsaon nga “Salag sa Agila”

“Duawa ang usa sa kinanindotang mga lungsod sa Espanya, ang Albarracín.”—José Martínez Ruiz, Katsila nga magsusulat nga ginganlan usab ug Azorín, 1873-1967.

ANG Albarracín maoy usa ka talagsaong lungsod. Ngano man? Una sa tanan, tungod sa dagway sa yuta niini, dayon ang kasaysayan niini, ug sa kataposan ang maanindot nga palibot niini. Busa niadtong 1961 gideklarar sa gobyerno sa Espanya kining gamayng lungsod sa probinsiya sa Teruel nga usa ka monyumento sa nasod. Ug niadtong 2005, gipili sa usa ka grupo nga naghawas sa mga turista ang Albarracín ingong “ang kinanindotang lungsod sa Espanya.”

Nagtungtong sa kabukiran sa sentro sa Espanya, ang Albarracín maoy usa ka karaang lungsod nga gipuy-an ug 1,000 ka tawo. Gilibotan kinig lunhawng kabalilihan nga dunay daghang kasubaan ug kabukiran nga samag ngalan niini—Sierra de Albarracín.

Tuboran sa Pagkaon ug Tubig

Sa karaang panahon, ang mga tawo nanghugop sa Albarracín tungod sa kadaghan sa mananap nga mapangayam didto. Ang mga dibuho diha sa mga langob nagpakita nga kining mga tawhana hawod kaayong mga magdidibuho ug maayong maniid sa kinaiyahan. Nagdibuho silag daghang dagko kaayong mga torong baka ug ubang mga mananap, nga ilang gikoloran ug puting substansiya nga makita dinhi lang dapita. Nagtuo ang mga eskolar nga kining mga langoba, diin ang mga dibuho nagpakita sa mga kalihokan sa adlaw-adlawng pagkinabuhi, gigamit ingong mga dapit sa pagsimba o sa mga kalihokan sa mga molupyo.

Bisan karon, daghan gihapon ang mga osa, baboyng ihalas, ug gagmayng mga mananap nga mapangayam diha sa duol sa protektadong lugar nga Montes Universales. Ug ang Guadalaviar (Arabikong pulong sa “Puting Suba”) maoy usa sa mga suba sa Espanya nga kinadaghanag isdang trout.

Sa 133 B.C.E., gisakop sa Roma ang mga tribo dinhi nga Celtiberian ug nagtukod ug daghang baryo sa rehiyon sa Albarracín. Sa unang siglo C.E., ang mga inhenyero nga taga-Roma nagtukod ug 18-kilometrong agosanan sa tubig (1). Kini giisip nga usa sa kinalisorang mga proyekto nga gitukod sa kagamhanan sa Roma diha sa Espanya. Dunay ebidensiya usab nga nakaabot dinhi ang relihiyon sa mga Romano. Ang kinulit diha  sa Romanhong lapida nga makita diha sa lungsod sa Albarracín nagpamatuod nga ginasimba dinhi ang emperador.

Miuswag Ilalom sa Pagmando sa Muslim

Gisakop sa Muslim kining dapita sa ikasiyam nga siglo, ug gituohan nga ang ngalang Albarracín gikuha gikan sa ngalan sa mga Muslim nga nanglalin dinhi, ang katawhang Berber nga mga kaliwat ni Banu Razin. Sa miaging mga 1,000 ka tuig, ang mga Muslim, Hudiyo, ug mga Kristiyano nagtinahoray ug nagkinabuhi nga malinawon. Busa nahimo kining labing mauswagong yugto sa kasaysayan sa Albarracín.

Ang mga magbubuhat ug obra maestra sa Albarracín nakahimog nindot kaayong mga butang, ug may mga doktor usab didto. Dunay nakubkobang mga gamit sa pag-opera nga nagpakita nga nangopera ang mga siruhano didto ug mga katarak sa mata. Ang Albarracín gimandoan sa mga Muslim hangtod sa kataposan sa ika-12ng siglo, dihang nailalom kini sa pagmando sa Romano Katoliko. Talagsaon kaayo nga sa kasaysayan sa Espanya, niining panahona lang nga walay nahitabong kagubot dihang may mipuli nga laing gahom.

Unsa nay dagway sa Albarracín karon? Ang bisita makabahas-bahas gihapon niining karaang lungsod, kay wala may modernong mga seksiyon nga nadugang niini.

Usa ka Nindot Kaayong Dapit

Gihubit sa Katsilang pilosopo nga si José Ortega y Gasset (1883-1955) ang Albarracín ingong “nindot kaayong siyudad nga nagtungtong sa taluktok sa bukid.” Tukma kaayo ang pagkahubit niini kay ang lungsod morag nagbatog sa nagbantaaw nga dakong bato nga 1,200 metros ibabaw sa lebel sa dagat ug titip kaayo ang mga pangpang niini nga dunay suba sa ubos nga nagsilbing depensa sa siyudad. Kining kinaiyanhon nga kuta nakapanalipod sa lungsod sa daghang kasiglohan ug tungod niini ang Albarracín gianggaan ug Salag sa Agila.

Samtang maglakaw-lakaw sa hiktin ug gibakbakan ug bato nga mga dalan, makita sa bisita ang maanindot nga arkitektura sa karaang panahon. Ang pipila sa maayong mga pananglitan niini mao ang Corner Balcony, ang Blue House (2), ug ang Julianeta House (3). Ang Julianeta House nagbabag sa tunga sa duha ka dalan.

Ang mga balay nga gitukod niining yugtoa hinimo sa kahoy ug giso, mga materyales nga mas gaan kay sa bato ug kini importante kaayo kon magtukod diha sa taluktok sa bukid. Ang gagmayng mga bentana niini dunay kortina ug puthawng mga rehas (4) nga makakuha usab sa pagtagad sa bisita. Ang nagsapaway nga mga balisbisan, mga kahoyng balkon nga kinulitan, ug ang talagsaong pangpanuktok sa pultahan, nga kasagaran pormag mga mananap, nakadugang sa pagkalahi niini.

Kadtong sanawan kinahanglang dili motan-aw sa ubos kon mosulod sa usa sa nagbitayng mga balay. Sanglit ang lungsod nagtungtong man diha sa dakong bato ug kay apeke ang lugar, ang ubang mga balay gitukod diha mismo sa kilid sa pangpang.

Ang kastilyo sa Muslim anaa mismo sa taluktok nga nag-umbaw sa lungsod, diin nahimutangan kaniadto sa sentro sa Albarracín. Ang Torre del Andador maoy bahin sa orihinal nga kuta nga gitukod sa mga Arabo sa ikanapulong siglo. Ang ulahi nga gipanukod mao ang katedral nga Gothic ug matang sa arkitektura nga gitukod niadto pang ika-16 nga siglo, ug ang munisipyo nga pormag sapatos sa kabayo nga dunay nag-arkong mga haligi sa kayda.

Kinaiyanhong mga Bahandi sa Nasod

Alang sa mahigugmaon ug kinaiyahan, ang Albarracín daghan kaayog ikatanyag. Ang mga bukid niini dunay nagkalidadis nga mga tanom ug mga mananap. Nakahatag usab ug katahom ang nagbugwak nga mga tubig, mga tubod, ug mga busay diha sa punog kahoyng mga bukid. Ug kadtong magkamping dinhi nindotan gayod sa punog bituon nga kalangitan magabii.

Ubay-ubayng mga pamilya sa mga Saksi ni Jehova ang namuyo niining dapita. Ang maanindot nga palibot nga ilang gipuy-an makapahinumdom kanila sa saad sa Bibliya nga ilalom sa Gingharian sa Diyos ang masinugtanong katawhan magpuyo diha sa usa ka tibuok kalibotan nga paraiso. Kini ang maayong balita nga ilang gikugihan ug wali ngadto sa ilang mga silingan.—Salmo 98:7-9; Mateo 24:14.

Tuig-tuig linibong turista ang magbahas-bahas sa hiktin nga kadalanan sa Albarracín. Kon moadto ka sa Espanya, duawa gayod kining talagsaong “salag sa agila” nga natago diha sa kabukiran.

 [Kahon/Mga hulagway sa panid 18]

OBRA MAESTRA NGA MGA BAHANDI DIHA SA ALBARRACÍN

Sudlanag lana nga plata. Kini nga sudlanan gipahimo sa Muslim nga si Haring Abdelmelic para sa iyang asawa nga si Zahr, nga sa Arabiko nagkahulogang “Bulak.” Duna kiniy kinulit nga bulawan nga sa bahin nag-ingon: “Walay kataposang panalangin . . . , tabang sa kahitas-an, ug pagtulon-an sa pagkamaayo ug hustisya.” Gilantaw kini ingong usa sa labing bililhong mga platang obra maestra sa mga Katsila ug mga Arabo.

Kinulit nga isdang kristal. Ang isda gikulitag mga himbis ug dunay plata nga baba ug bulawang mga kapay. Giadornohan usab kinig mga perlas ug mga rubi. Kuti kaayo ang pagkakulit niini nga nagtuo ang mga eksperto nga dili kini matapos ug kulit sa usa ka magkukulit sa tibuok niyang kinabuhi.

[Credit Lines]

Jar: Museo de Teruel. Foto Jorge Escudero; crystal: Sta. Ma de Albarracín Foundation

 [Mapa sa panid 16]

(Alang sa aktuwal nga porma, tan-awa ang publikasyon)

PORTUGAL

ESPANYA

MADRID

Albarracín

[Hulagway sa panid 17]

1 Agosanan sa tubig

[Mga hulagway sa panid 18]

2 Blue House

3 Julianeta House

4 Puthawng mga rehas

[Picture Credit Line sa panid 17]

© Ioseba Egibar/age fotostock