Kon sa Unsang Paagi ang Modernong Pagpanguma Nakausab sa Kalibotan

DIIN gikan ang imong pagkaon? Imo ba kining gipalit o ikaw ray nananom niini? Dili pa dugay, ang kadaghanan sa mga tawo maoy mga mag-uuma nga nabuhi pinaagi sa pagpananom ug kaugalingon nilang pagkaon. Apan diha sa ubang adunahang mga nasod karon, 1 lang sa matag 50 ka tawo ang nanguma. Sa unsang paagi nausab ang kahimtang?

Sa primero, hinay ang pag-uswag sa mga teknik sa pagpanguma ug dayon kalit kining nagkamoderno. Minilyong pamilya naglisod sa pagpasibo sa matag kausaban, ug ang kausaban nagpadayon gihapon sa tibuok kalibotan. Ang pagsusi kon sa unsang paagi ang kauswagan sa pagpanguma nakaapektar sa mga tawo makatabang kanimo sa pagsabot sa kalibotan karon.

Ang Pagsugod sa Dakong Kausaban sa Pagpanguma

Sa katingalahan, ang usa sa kinadak-ang kauswagan sa pagpanguma sa Uropa sa ika-12ng siglo mao ang paggamit ug kolyar sa kabayo. Ang kabayo makalihok nga dili matuok bisag may kolyar. Busa ang kabayo nga gitaorag kolyar makabirag mas bug-at, mas paspas molihok, ug mas dakog agi kay sa baka nga gigamit kaniadto. Tungod niini mas daghag abot ang mga mag-uuma. Sila makagamit ug puthawng mga daro diha sa yuta nga lisod tikaron kaniadto. Ang laing kauswagan mao ang pagpananom ug mga tanom nga makapatabunok sa yuta sama sa beans, letsugas, clover, ug alfalfa, nga makahatag ug nitrohena sa yuta. Ang yuta nga tabunok mas daghag abot.

Tungod niini nga mga kauswagan ang ubang mga mag-uuma dunay sobrang abot nga ikabaligya. Busa natukod ang mga lungsod, diin ang mga tawo makapamalit sa ilang pagkaon ug ang uban nangahimong mga tag-iyag pabrika ug mga negosyante. Ang uban sa maong adunahang mga tag-iyag pabrika, negosyante, ug mga mag-uuma nangahimong mga imbentor ug mga makina sa pagpanguma.

Sa mga katuigan sa 1700, si Jethro Tull, usa ka mag-uuma nga taga-Inglaterra, nakaimbento ug makina nga tigpugas nga guyoron ug kabayo nga nagpuli sa mano-mano nga pagpugas, nga usa ka paagi nga daghang binhi ang mausik. Sa 1831, sa Amerika, si Cyrus McCormick nakaimbento ug makina nga tig-ani nga guyoron ug  kabayo nga mas paspas ug lima ka pilo kay sa paggamit ug galab. Nianang mga panahona usab ang mga negosyante nagdalag mga abono ngadto sa Uropa gikan sa mga dapit sa Andes nga duol sa dagat didto sa Amerika del Sur. Ang paggamit ug mga makina ug abono nakapadaghan sa abot sa uma. Apan sa unsang paagi naapektohan niini ang mga tawo?

Tungod sa kauswagan sa pagpanguma, ang baligyang pagkaon sa kalungsoran mibarato. Nahitabo kini didto sa Britanya sa mga katuigan sa 1750-1850. Libolibong pamilya namalhin sa kalungsoran sa pagtrabaho sa minahan ug karbon, tunawanag puthaw, baraderohan, ug mga pabrika nga naghimog mga panapton. Sila walay kapilian. Ang gagmayng mga mag-uuma, nga dili makaabot sa pagpalit ug modernong mga gamit, diyutay ray masapi gikan sa ilang abot ug busa dili sila makabayad sa ilang abang. Napugos sila sa pagbiya sa ilang uma ug namalhin sa daghag tawo nga eskuwater diin dali kaayong makaylap ang sakit. Imbes manguma ang tibuok pamilya, ang mga lalaki nanarbaho sa layo. Bisan ang mga anak motrabaho ug taas kaayong oras diha sa mga pabrika. Ingon usab niini ang nagakahitabo sa ubang mga nasod.

Pagpanguma sa Pamaagi sa Siyensiya Nakahatag ug Dugang Kausaban

Pagka-1850, naadunahan ang ubang mga nasod nga igong makasuportar ug pagpanukiduki maylabot sa agrikultura. Ang pagtuon sa agrikultura sa pamaagi sa siyensiya padayong nakahatag ug kausaban hangtod karon. Pananglitan, gitun-an sa mga tigsuplay ug binhi ang gene sa mga tanom nga mobungag daghan ug dili daling madutlan ug dangan. Nadiskobrehan usab sa mga tigdukiduki ang eksaktong gidaghanon sa nitrate ug phosphate nga gikinahanglan sa espesipikong tanom ug yuta. Ang mga nagtrabaho sa uma mag-utas ug guna sa sagbot. Apan daghan kanila nawad-ag trabaho sa dihang nadiskobrehan sa mga siyentipiko ang modernong igpapatay sa dangan nga magpahinay sa pagtubo sa sagbot. Ang mga insekto, ulod, ug bukbok kontra kaayo sa mga mag-uuma. Apan sila makapili na karon ug klase-klaseng mga kemikal nga makapatay sa lainlaing matang sa dangan. a

Ang kinabuhi sa mga tigbuhig hayop nabag-o usab. Duna nay kompiyuterisadong mga makina nga tigpakaon ug tiggatas sa baka nga makatabang sa bakero ug sa iyang katabang sa pag-atiman ug mga 200 ka baka. Mapatambok usab dayon sa mga mag-uuma ang mga baka ug baboy pinaagi sa pagbutang kanila diha sa mga kuwadra imbes pasagdan lang sila sa gawas, busa makontrolar ang pagkaon ug kainiton sa ilang lawas.

Talagsaon ang mga resulta sa pagpanguma sa pamaagi sa siyensiya. Tungod niini napadaghan sa ubang mga mag-uuma ang ilang abot ngadto sa usa ka gatos o sa libolibo ka pilo. Apan sa unsang paagi naapektohan ang kinabuhi sa mga tawo niini nga mga kauswagan?

Nausab ang Kinabuhi sa mga Mag-uuma

Nausab sa mga makina ang kinabuhi sa mga mag-uuma diha sa daghang dapit. Ang kadaghanang mag-uuma ug mga trabahante sa uma karon kinahanglang maayong laking mogamit ug magmentinar sa modernong mga makina. Ug nagkadaghan na ang nag-inusara sa pagpanguma. Wala nay pagtinabangay sa pagpugas, pagguna, ug pagpangani.

Diha sa daghang kayutaan ang mga mag-uuma karon maoy edukado nang negosyante nga nananom ug pipila o usa lang ka klase sa tanom. Namuhonan siyag dako sa pagtikad sa yuta, pagtukod ug mga bilding, ug pagpalit ug mga makina. Apan nagkinahanglan gihapon siyag tabang sa uban. Ang dagkong mga kompaniya nga tigprosesog pagkaon ug ang mga supermarket dili lang kay maoy magbuot sa prisyo kondili sa klase, gidak-on, ug kolor sa iyang produkto. Ang mga inhenyero sa agrikultura naghimog plano kon unsaon pagpalakaw sa uma, ug may mga kompaniya nga mosuplay sa gikinahanglan niyang mga abono, igpapatay sa dangan, ug hybrid nga mga binhi. Dako na kaayog kausaban ang iyang paagi sa pagpanguma kon itandi sa mga mag-uuma kaniadto. Bisan pa niini siya nagkalisod gihapon, ug ang ubang mga tawo nabalaka sa posibleng makadaot nga mga epekto sa pipila ka mga teknik sa pagpanguma.

Nagkalisod Gihapon ang mga Mag-uuma

Sa adunahang mga nasod, daghang mag-uuma mapildihan ug mga uma tungod kay dili sila makaapas sa pagpakigkompetensiya sa dagkong mga korporasyon. Ang ubang mga mag-uuma nangitag laing kapangabuhian nga naglakip sa paghimo sa ubang luna sa ilang uma nga kalulinghayawan,  paghimog sak-anan sa mga turista, o kampinganan ug dulaanag golf, ug paggamag mga produkto nga gama sa balay. Ang uban nananom ug mga utanon nga walay kemikal nga gamiton, mga bulak, namuhig mga ostrich ug mga alpaca.

Diha sa kabos nga mga nasod, diin 80 porsiyento sa populasyon ang nanguma, daghang mag-uuma nagkalisod usab tungod sa mga kauswagan sa pagpanguma. Ang dagkong mga kompaniya sa ubang mga nasod namalit ug mga yuta nga maayong umahon aron katamnan ug mga produkto para sa ubang kayutaan. Ang pobreng mga mag-uuma, nga walay magamit nga makina, magtikad ug palanas nga yuta o gagmayng luna nga katamnan aron may ikasustento sa ilang pamilya.

Tungod sa mga kauswagan sa pamaagi sa pagpanguma, daghang tawo karon sa daghang kayutaan namiya sa kabaryohan ug namuyo sa siyudad. Ang pagpamalhin sa mga mag-uuma ngadto sa siyudad nakahatag ug kaayohan sa pipila apan nakapalisod sa uban. Pipila lang ka gobyerno ang nakahatag ug maayo ug malulotong tabang alang sa mga tawo nga naapektohan. Ang tawo nagkinahanglan gayod sa Gingharian sa Diyos, nga ilalom niini duna unyay kausaban alang mas maayong kinabuhi!—Isaias 9:6.

[Footnote]

[Kahon/Mga hulagway sa panid 23]

DUHA KA MATANG SA PAGPANGUMA

Si Eusebio nga taga-Andes nananom ug lagutmon ug namuhig 14 ka baka. “Ang akong mga baka dunay ngalan,” matod niya. “Gusto kong manguma. Kami ray mananom sa among mga utanon. Ako ug ang akong asawa motabang sa among mga silingan sa pagdaro ug pag-ani, ug tabangan usab nila kami. Kami walay mga makina. Baka ray among gamiton sa pagdaro, ug mano-mano namong bugwalon ang mga bakilid.

“Kas-a halos napuo ang among mga baka tungod sa sakit. Pagkahuman niadto mikuha akog mubong kurso sa pagkabeterinaryo. Sukad niadto wala na kami mamatyi ug hayop, ug karon tabangan usab nako ang akong mga silingan kon magsakit ang ilang mga hayop. Mamaligya kamig mga kiseyo diha sa tiyanggihan sa baryo, apan gamay ra kamig kita. Bisan pa niana, wala gayod kami kawad-ig pagkaon para sa among unom ka anak.”

Si Richard nag-uma ug kapin sa 500 ka ektarya diha sa kapatagan sa Canada. Nag-inusara siyang nagtrabaho gawas sa usa niya ka sinuholan nga motabang kaniya sa pagpugas ug pagpangani.

“Ang pagpanguma karon mas makahago sa hunahuna kay sa lawas,” matod pa ni Richard. “Ang akong traktor ug makinang tig-ani dunay air-con busa dili ako maabogan ug dili makasulod ang mga insekto. May mga makina ako nga 30 piye ka lapad, busa ako makapugas o makaanig 65 ektaryas sa usa ka adlaw. Apan kay demakina man ang akong pagpanguma, natensiyon ako. Usahay, mapugos ako sa pagpangutang aron mapalit ug bag-ong makina. Ang pagbayad sa akong utang nagdepende sa mga butang nga dili nako makontrolar, sama sa ulan, niyebe, presyo sa produkto sa merkado, ug sa porsiyento sa interes sa akong utang. Tungod sa kalisod sa pagpanguma dinhi, daghang kaminyoon ang nangabungkag, ug daghan usab ang naghikog.”

[Hulagway sa panid 21]

Ang makinang tig-ani sa McCormick, nga naimbento niadtong 1831, nakatabang sa mga mag-uuma sa pag-ani ug lima ka pilo nga mas paspas kay kaniadto

[Credit Line]

Wisconsin Historical Society, WHi-24854