Unsay mga Problema sa mga Batan-on Karon?

Sa imong hunahuna, ang mga problema ba sa mga batan-on karon mas lisod kay kaniadto? Kon dili ang imong tubag, tingali para nimo mas malipayon ang mga batan-on karon kay sa mga batan-on kaniadto.

Diha sa daghang nasod, ang mga tambal nakaayo sa mga sakit nga kaniadto nakadaot sa panglawas o kaha nakapatay sa mga batan-on. Tungod sa modernong teknolohiya, naimbento ang mga gamit ug mga dulaan nga elektroniko nga gipangdamgo lamang sa nangaging mga kaliwatan. Ug tungod sa pag-uswag sa ekonomiya, nahaw-as ang milyon-milyong pamilya gikan sa kakabos. Sa pagkatinuod, daghang ginikanan nangamas pag-ayo aron matagan-an ang ilang mga anak ug maayong puy-anan ug edukasyon nga wala nila mapahimusli sa ilang panahon.

Ang mga batan-on karon daghan ug mga bentaha. Apan sila mas bug-at ug mga problema. Ang usa sa hinungdan niini mao nga ang mga tawo karon nagkinabuhi na sa gitawag sa Bibliya nga “kataposan sa sistema sa mga butang.” (Mateo 24:3) Si Jesu-Kristo nagtagna nga dunay mahitabong dagkong kagubot sa katawhan niining panahona. (Mateo 24:7, 8) Ang Bibliya nagtawag niini nga “kataposang mga adlaw” ug naghubit sa mga kahimtang diha sa katilingban ingong “lisod sagubangon.” (2 Timoteo 3:1) Tagda ang pipila sa lisod sagubangon nga mga problema nga giatubang sa mga batan-on karon.

Problema 1

Nagkadaghan ang Nag-inusara

Ang mga salida sa sine, TV, ug ang mga magasin nagpasundayag ug mga batan-on nga nagdako uban sa ilang mga higala sukad sa ilang pagtungha ug managhigala gihapon bisan nangahamtong na. Apan lahi kaayo ang tinuod nga kahimtang alang sa kadaghanang batan-on.

Nakita sa mga tigdukiduki nga si Barbara Schneider ug David Stevenson, kinsa nag-analisar sa mga tubag sa mga batan-on sa Amerika nga giinterbiyo, nga “pipila lang ka estudyante ang dunay higala o mga higala nga nagpabiling higala sa dugay-dugayng panahon.” Daghang batan-on  “walay suod nga mga relasyon ug pipila lang ang may suod nga mga higala nga kasumbongan sa ilang mga problema o kasultihan sa ilang mga ideya,” matod ni Schneider ug Stevenson.

Ang mga tin-edyer nga dunay mga higala daw wala kaayoy panahon sa pagpakig-uban kanila. Nakaplagan sa usa ka pagtuon nga gihimo sa Amerika nga ang kadaghanang tin-edyer mogugol ug mga 10 porsiyento sa ilang panahon sa pagpakig-uban sa mga higala apan 20 porsiyento niini sila nag-inusara—mas daghang panahon kay sa ilang magugol sa pamilya o sa mga higala. Sila mokaon, mobiyahe, ug maglingaw-lingaw nga mag-inusara.

Ang nakaingon sa pag-inusara mao ang pagdaghan sa mga gamit nga elektroniko. Pananglitan, niadtong 2006, ang magasing Time nagtaho nga ang mga batan-on sa Amerika nga nag-edad ug 8 ngadto sa 18, sa aberids, naggugol ug unom ka oras ug tunga sa usa ka adlaw sa pagtan-awg TV, pagpaminawg musika nga nag-earphone, o pagdulag video-game o pagkompiyuter. a

Hinuon, dili lang kini ang kaliwatan nga unang naggugol ug daghang panahon sa pagpaminawg musika o sa pagdula. (Mateo 11:16, 17) Apan ang paggugol ug daghang panahon karon sa pag-inusara uban sa elektronikong gamit imbes sa pagpakig-uban sa pamilya makadaot. Ang mga tigdukiduki nga si Schneider ug Stevenson miingon: “Ang mga batan-on ginaingon nga mas mubog pagtamod sa kaugalingon, dili kaayo malipayon, malingaw ra nga wala kaayoy ginabuhat, ug dili kaayo aktibo kon mag-inusara.”

Problema 2

Gipit-os sa Pagpakigsekso

Ang mga tin-edyer ug bisan dili pa tin-edyer gipit-os sa pagsulay sa pagpakigsekso. Si Nathan, usa ka batan-on nga taga-Australia, miingon: “Ang kadaghanan sa mga batan-on nga akong kaila sa eskuylahan nakigsekso na sa edad nga 12 ngadto sa 15.” Usa ka dalagita nga ginganlag Vinbay, nga taga-Mexico, miingon nga daghang batan-on sa iyang eskuylahan nakigsekso na. “Isipon kang katingalahan kon dili ka makigsekso,” siya miingon. “Daghan sa akong mga higala nakigsekso na ug bisag mobalibad ka hagaron gihapon ka,” miingon si Ana, nga 15-anyos nga taga-Brazil. “Magsige kag balibad sa ilang mga pagpanghagad.”

Gisurbi sa mga tigdukiduki sa United Kingdom ang libolibong batan-on nga nag-edad ug 12 ngadto sa 19 nga lainlaig kagikan. Ilang nadiskobrehan  nga halos 50 porsiyento sa mga batan-on nakigsekso. Kapin sa 20 porsiyento kanila 12 anyos pa lang! Si Dr. Dylan Griffiths, nga nagdumala sa panukiduki, miingon: “Nangawala na ang mga balaod nga gipatuman sa pamilya, sa Simbahan ug sa ubang mga institusyon, ug ang mga batan-on maoy nangabiktima.”

Mga biktima ba gayod ang mga batan-on nga nakigsekso? Sa usa ka taho nga gipatik niadtong 2003, ang mga tigdukiduki nga si Rector, Noyes, ug Johnson miingon nga ang pagpakigsekso, depresyon, ug ang pagsulay sa paghikog dakog kalabotan sa usag usa. Ilang gianalisar ang tubag sa 6,500 ka tin-edyer nga giinterbiyo ug ilang nadiskobrehan nga “ang nakigsekso na nga mga dalagita maoy tulo ka pilo nga makaagom ug depresyon kay sa mga dalagita nga wala makigsekso.” Ug sa mga lalaki, “ang mga nakigsekso na maoy duha ka pilo nga makaagom ug depresyon kay sa mga wala makigsekso.”

Problema 3

Bungkag nga mgna Pamilya

Ang mga batan-on sa Amerika nakasinati ug kalit nga kausaban sa pamilyahanong kinabuhi ug nangausab nga mga prinsipyo. “Sa pipila ka dekadang miagi, dunay daghang dagkong kausaban nga nakaapektar sa kinabuhi sa mga tin-edyer,” nag-ingon ang librong The Ambitious Generation—America’s Teenagers, Motivated but Directionless. “Ang gidak-on sa kasarangang pamilyang Amerikano nagkagamay, busa ang mga batan-on posibleng dili na makabaton ug dugang nga mga igsoon. Samtang nagkadaghan ang magdiborsiyo, mas daghang kabataan magdako nga usa ray ginikanan. Ug mas daghang inahan sa mga anak nga wala pay 18 anyos nagatrabaho, busa posible gayod nga walay tawong hamtong diha sa balay.”

Kon nagpuyo man ugaling ang mga kabataan sa usa o duha ka ginikanan, daghan kanila dili  makigsulti sa ilang mga ginikanan kon sila dunay problema. Gipakita sa pagtuon nga nag-obserbar sa 7,000 ka tin-edyer sulod sa daghang tuig nga gilantaw sa kadaghanang batan-on ang ilang mga ginikanan nga mahigugmaon ug madinawaton. Bisan pa niana, “mga 30 porsiyento lang ang miingon nga sila giatiman pag-ayo ug gitabangan dihang sila may problema.” Nakita usab nga “para sa kadaghanang batan-on, ang ilang mga ginikanan sagad dili manggilabot ug motabang kon sila may problema.”

Sa Japan ang lig-on nga bugkos sa pamilya kaniadto gidaot sa pagtinguha nga madato. Si Yuko Kawanishi, propesor sa sociology, miingon: “Ang kadaghanan sa mga ginikanan sa mga tin-edyer karon maoy mga kaliwatan nga natawo liwas sa ikaduhang gubat sa kalibotan diin dihay kalit nga pagdaghan sa pagpanganak, ug namatuto sa lahi nga mga prinsipyo nga naghatag ug dakong importansiya sa pagkahimong adunahan.” Unsang mga prinsipyo ang gihatag niining maong mga ginikanan ngadto sa ilang mga anak? “Gusto sa kadaghanang ginikanan karon nga manghawod ang ilang mga anak sa eskuylahan,” miingon si Kawanishi. Siya midugang: “Para nila dili na importante ang uban pang mga butang basta magtuon lang ang ilang mga anak.”

Sa unsang paagi naapektohan ang mga batan-on sa dili timbang nga paghatag ug importansiya sa pagkahimong adunahan ug sa pagkab-ot ug taas nga edukasyon? Sa Japan ang media sagad maghisgot bahin sa kireru—usa ka pulong nga naghubit sa mga batan-on nga kalit lang nga mag-aburido ang ulo kay gipit-os nga manghawod sa eskuylahan. Si Kawanishi miingon: “Kon mag-aburido ang ulo sa mga bata, tingali tungod kana kay para nila ang ilang pamilya wala makahatag ug maayong impluwensiya sa ilang pamatasan.”

Katarongan nga Magmalaomon

Kita nagkinabuhi na gayod sa “makuyaw nga mga panahong lisod sagubangon.” (2 Timoteo 3:1) Apan ang Bibliya wala lang magtagna nga ang mga tawo nga nagkinabuhi niining yugtoa sa panahon makaagom ug grabeng kalisdanan.

Ang Bibliya naghatag ug mapuslanong tambag kon sa unsang paagi mapauswag sa mga batan-on ang ilang kinabuhi. Si Jehova nga Diyos, ang Awtor sa Bibliya, interesado gayod sa pagtudlo sa mga batan-on kon unsaon pagsagubang sa ilang mga problema. (Proverbio 2:1-6) Gusto niyang makapahimulos silag maayong kinabuhi. Ang iyang Pulong makahatag ug ‘kaalam ngadto sa walay kasinatian, kahibalo ug katakos sa panghunahuna ngadto sa batan-ong lalaki.’ (Proverbio 1:4) Tagda kon sa unsang paagi makatabang ang mga prinsipyo sa Bibliya.

[Footnote]

[Blurb sa panid 5]

Sumala sa usa ka pagtuon, ang nakigsekso nga mga dalagita maoy tulo ka pilo nga makaagom ug depresyon kay sa mga dalagita nga wala makigsekso

[Kahon/Hulagway sa panid 6]

Makadaot nga Batasan

Usa ka report sa gobyerno niadtong 2006 nag-ingon nga ang mga tiggamit ug cocaine sa Britanya nga nag-edad ug 11 ngadto sa 15 midoble sulod sa usa ka tuig. Mga 65,000 ka batan-on miingon nga sila nakatilaw niini. Sa Holland kapin sa 20 porsiyento sa mga batan-on nga nag-edad ug 16 ngadto sa 24 giingon nga adik sa alkoholikong ilimnon o may sakit nga gipahinabo sa pag-inom ug alkoholikong ilimnon.

Ipahungaw sa daghang batan-on ang ilang kaguol pinaagi sa pagpasakit sa ilang lawas. Ilang samaran, paakon, o pasoan ang ilang mga lawas. “Gibanabana nga tres milyones ka Amerikano nag-antos sa pagdaot sa kaugalingong lawas, ug usa sa matag 200 ka tin-edyer nga Amerikano nag-antos sa grabeng pagdaot sa kaugalingong lawas,” matod pa ni Len Austin ug Julie Kortum.

[Hulagway sa panid 3]

Daghang batan-on walay suod nga mga higala nga kasumbongan sa ilang mga problema