Pagbantay sa Makahilo nga Tingga!

Di pa dugay gipabalik sa mga gobyerno ngadto sa mga tiggama ang ilang mga produktong dulaan ug alahas ug buot nila nga himoon kana sa labing daling panahon. Ngano? Nadiskobrehan nga daghag sagol nga tingga ang pipila sa maong mga produkto, ug delikado kon kana ihungit sa mga bata. Nameligro ilabina ang mga bata nga wala pay sayis anyos, kay nagkaugmad pa ang ilang sistema sa nerbiyos.

SUMALA sa usa ka pagtuon sa Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health, daoton sa tingga ang usa ka protina nga gikinahanglan sa pag-ugmad sa katakos sa utok. Gipakita diha sa mga panukiduki nga kon ang tingga mosulod sa lawas sa bata, moabot ug 50 porsiyento niana ang magpabilin diha sa ilang lawas, samtang 10 ngadto sa 15 porsiyento lang ang magpabilin diha sa lawas sa mga adulto.

Gipadayag sa bag-ong panukiduki nga bisag ang gidaghanon sa tingga diha sa mga produkto mas diyutay pa kay sa gitugot sa gobyerno, kana makadaot gihapon. Sumala sa National Safety Council sa Amerika, ang pipila ka epekto niini mao nga ang bata “dugay makakat-on, dili makapuyo, putong, hinayng motubo, bungol, ug daot ug kidney.” Ang mabdos nga mga babaye ilabinang maglikay sa tingga kay kana makadaot sa bata nga ilang gisabak. a

Ang tingga mahimong makakontaminar sa pagkaon ug ilimnon nga gipreparar o giluto sa kulonong mga gamit nga gibarnisan ug tingga, nga sagad gigamit sa pipila ka bahin sa Asia ug Latin Amerika. Usahay ang tubig nga imnonon ipondo sa banga nga gibarnisan ug tingga aron mobugnaw, ug ang init nga mga ilimnon isilbi diha sa mga tasa nga gibarnisag tingga. Sa Mexico City, gieksamin ang mga bata nga wala pay singko anyos, ug nakita nga katunga niadtong nag-edad ug kapin sa 18 ka bulan ang daghag tingga sa dugo. Ang hinungdan mao ang mga pagkaon nga giluto diha sa seramiks nga gibarnisag tingga. Ang kulonong mga gamit mosinaw ug morag bildong tan-awon kon barnisan ug tingga, apan ang tingga niana mahimong mosagol sa pagkaon ilabina kon ang maong mga gamit painiton o kaha butangan sa pipila ka matang sa prutas ug utanon.

Ubang Hinungdan sa Kontaminasyon sa Tingga

Sa di pa dugay, kadaghanan sa dato nga mga nasod wala na magsagol ug tingga diha sa gasolina, apan ang World Health Organization (WHO) miingon nga halos 100 pa ka nasod sa kalibotan ang nagagamit  gihapon ug gasolina nga may tingga (leaded gasoline). Ang tingga dili masunog sa makina. Busa, ang gagmay kaayong mga partikulo gikan sa binuga sa sakyanan makakontaminar sa yuta daplin sa kadalanan. Dayon kana mahanggab o motapot sa sapatos sa mga tawo ug madala paingon sa ilang balay.

Ang lain pang hinungdan sa kontaminasyon mao ang mga pintura nga may tingga nga gigamit sa mga balay sa panahon nga wala pa ang mga balaod nga nagkontrolar sa paggamit niana. Sa Amerika lamang, mga 38 ka milyong balay o 40 porsiyento sa tanang balay, ang gigamitan sa maong pintura. Peligro usab nga mahanggab ang mga tingga gikan sa nangahup-ak nga pintura o ang mga abog sa dihang ayohon ang balay nga gigamitan ug pinturang may tingga.

Daghang karaang mga siyudad ug mga balay ang adunay tingga nga mga tubo o tumbaga nga mga tubo nga sinoldahag tingga. Ang Mayo Clinic, nga usa ka inilang ospital sa Amerika, nagsugyot nga paagason una ug 30 ngadto sa 60 segundos sa dili pa imnon ang tubig gikan sa maong mga tubo. Ang init nga tubig gikan sa maong mga tubo dili angayng imnon ug gamiton sa pagluto—ilabina sa pagtimpla ug gatas sa bata.

Ang gidaghanon sa tingga diha sa dugo mous-os gayod sa dihang likayan nimo ang mga hinungdan sa kontaminasyon. Ang mga tawong nabalaka kon kontaminado ba sa tingga ang ilang dugo mahimong magpaeksamin sa doktor. Kon makita nga daghag tingga ang ilang dugo, angay silang magpatambal.

Kinahanglang Mahibalo ang Publiko

Kon magkadaghan ang tingga diha sa lawas sa taas-taas nga panahon, kana mahimong makahilo. Apan bisan kas-a lang mosulod sa imong lawas ang daghang tingga, kana makamatay. Ang U.S. Centers for Disease Control mireport nga niadtong 2006 ang usa ka kuwatro-anyos nga bata namatay human niya matulon ang alahas nga daghag tingga.

Agig pagpakita nga kinahanglang mahibalo ang publiko, ang usa ka medikal nga ensiklopedia nag-ingon nga sa pagkakaron, 1 sa 20 ka bata sa Amerika nga wala pa mag-elementarya daghag tingga sa iyang dugo. Kon nahitabo kana sa usa ka nasod diin kontrolado ang paggamit ug tingga, unsa na man lang kaha sa mga nasod nga walay mga balaod nga sama niana? Kitang tanan angay gayong magbantay!

[Footnote]

[Kahon/Hulagway sa panid 29]

PIPILA KA SIMTOMA KON ANG BATA NAHILO SA TINGGA

Pagsakit sa tiyan, pagkaluhagan, pagkaanemik, mubog atensiyon, maglisod ug libang, daling kapoyon, paglabad sa ulo, pagkairitable, dili makaugmad ug mga katakos nga nahiangay sa iyang edad, luya ug way ganang mokaon, hinay motubo.—MEDLINE PLUS MEDICAL ENCYCLOPEDIA.