Ang Canoe—Praktikal nga Sakayan sa Canada

ANG taga-France nga eksplorador nga si Samuel de Champlain milawig tabok sa Atlantic Ocean ug misungsong pasulod sa St. Lawrence River nga nahimutang sa lugar nga mao karon ang Canada. Pag-abot niya sa Montreal, gilisdan siya paglawig tungod sa Lachine Rapids. Bisag unsa pay iyang himoon, dili gayod makasungsong ang iyang mga barko, sumala sa iyang gisulat diha sa iyang talaadlawan niadtong 1603. Dili usab mahimong magbaktas tungod sa bagang kalasangan. Busa unsay gihimo ni Champlain ug sa iyang mga kauban?

Ilang gisundog ang mga lumad pinaagi sa paggamit ug canoe. “Tungod niana sayon ra ang pagbiyahe sa lainlaing bahin sa nasod agi sa mga sapa ug dagkong suba,” miingon si Champlain.

Praktikal nga Sakayan

Ang mga lanaw ug suba sa Canada maoy sagad agian paingon sa lainlaing dapit maong praktikal ang paggamit ug mga canoe. Ang lumad nga mga Amerikano naggamit niini sa pagsuhid, pagpangayam, ug pagdalag mga produkto. Siyempre, lainlain kinig disenyo depende sa gamit ug sa materyales nga mabatonan. Pananglitan, sa kasadpang baybayon sa Canada, buhoan sa mga tawo ang trosong red cedar aron himoong canoe. Dayon pun-on nilag  tubig ug init nga mga bato ang buho aron mohumok ang kahoy ug sayon pormahon. Ang pipila niini kakargahag taman sa duha ka tonelada, ug gawas nga tulin, kini dili daling malunod sa dihang managat ug dagkong isda sama sa balyena.

Lagmit ang labing popular nga matang sa canoe sa North America mao ang gama sa panit sa kahoyng birch. Tungod sa substansiya nga betulinol, ang panit sa birch lig-on ug dili masudlag tubig. Talagsaon kaayo ang pagkadaling mabawog ug kalig-on niini. “Lahi sa ubang kahoyng sakayan, kini dili maunsa bisag mabangga sa mga bato,” miingon si David Gidmark, nga tiggamag canoe.

Ang canoe nga gama sa birch may materyales usab nga kahoyng cedar, gamot sa kahoyng spruce, ug mga tagok. Sayon kining ayohon kay ang tanang materyales naa ra sa lasang. Gaan ug sayon ra usab kining sakwaton aron malikayan ang delikadong mga sulog ug uban pang bahin sa suba nga dili kaagiag sakayan.

Talagsaon ang paagi sa paggama niini nga sakayan. Ang mga lumad “dili mogamit ug mga lansang ug tuwerka kondili ila kining tahion ug bugkosan,” miingon ang usa ka tigpaniid nga nakakita sa paggama niini niadtong katuigan sa 1800. “Pulido ug nindot kaayo ang pagkatahi ug pagkabugkos niini.”

Niadtong wala pay tren, ang canoe mao ang kinapaspasan ug naandang transportasyon sa daghang lugar sa Canada. Bisan pag naa nay tren, diha gihapoy mga tawo nga mosakayg canoe.

Hinungdanon kaayo ang mga canoe alang sa mga taga-North America mao nga naimpluwensiyahan niini ang kultura ug tinuohan sa mga lumad. Pananglitan, may mga sugilanon nga ang canoe mao konoy nakaluwas sa mga tawo panahon sa lunop ug dili ang arka nga gihisgotan sa Bibliya.

Ang Pag-canoe Karon

Popular gihapon sa Canada ang mga canoe, apan gigamit lamang kini sa kalingawan. Ikasubo nga nagakahurot na ang kahoyng birch nga magamit sa paggama niini. Hinuon, dunay laing materyales nga magamit sama sa aluminum, kanbas, ubang matang sa kahoy, ug fiberglass.

Si Bill Mason, nga nahilig sa canoe, miingon bahin sa laing kaayohan sa paggamit niana: “Ang pag-canoe agi sa karaang mga suba makapasuod kanimo sa kinaiyahan ug sa Maglalalang nga maoy nagmugna niining tanan dugay nang panahon kanhi.” Daghan gayod ang mouyon niini!

[Kahon/Hulagway sa panid 11]

ANG KAYAK

Ang tribong Inuit nagpuyo sa usa ka dapit sa Canada diin walay kalasangan. Bisan pa niana, nakagama silag sakayan nga gitawag ug kayak. Naggamit silag panit sa sea lion ug sa osa nga caribou, maingon man mga bukog ug mga kahoyng nabanlas sa mga baybayon sa Arctic. Bulitan nila ug sebo sa mananap ang mga kayak aron dili masudlag tubig.

Ang kayak lahi sa canoe kay kini may tabon nga magsilbing proteksiyon ug aron usab dili kini masudlag daghang tubig sa dihang mabaliskad. Ang mga kayak karon sagad gama sa fiberglass ug ubang artipisyal nga materyales.

[Picture Credit Line sa panid 10]

Library of Congress