Mabulokong mga Tribo sa Kabukiran sa Thailand

Ang mga merkado sa Chiang Mai bibo kaayo. Ang mga tawo nagpunsisok sa mga tindahan daplin sa dalan nga namaligyag mga butang nga didto ra mapalit. Bisan sa kabanha sa mga sakyanan, madunggan ang tingog sa mga kustomer nga nanghangyo sa mga tindero. Niining puliki nga bahin sa amihanang Thailand, mahimamat sa mga turista ang talagsaong mga tribo sa kabukiran.

ANG 65 milyones nga molupyo sa Thailand naglakip sa 23 ka tribo. Kadaghanan niining mga triboha nagpuyo sa amihanang Thailand, diin daghag bukid, suba, ug tabunok nga mga walog nga moabot ngadto sa Myanmar ug Laos.

Kadaghanan niini nga mga tribo miabot sa Thailand sulod sa milabayng 200 ka tuig. Ang tribong Karen, ang kinadak-an sa unom ka dagkong tribo, naggikan sa Myanmar. Ang mga tribong Lahu, Lisu, ug Akha naggikan sa Yunnan, ang kabukiran sa habagatan-kasadpang China. Ang mga tribong Hmong ug Mien naggikan sa sentral China. *

Ang mga tribo nangitag kabalhinan aron malikayan ang gubat, diskriminasyon, ug pag-ilogay sa tabunok nga yuta. * Haom kaayong puy-an para kanila ang amihanang Thailand kay kini nahilit, bukiron, ug halos walay nagpuyo. Ug ang Thailand motugot ra usab nga magpuyo didto ang mga langyaw. Sa wala madugay, midaghan ang baryo sa maong kabukiran diin nagpuyo ang daghang tribo nga lainlaig kultura ug pinulongan.

Linaing Sinina ug Talagsaong Kostumbre

Ang matag tribo mailhan pinaagi sa ilang sininaan. Pananglitan, ang mga babaye sa tribong Akha magsul-ob ug naggilak-gilak nga purong, nga samag torre nga gidekorasyonag mga bitay-bitay, borda, ug mga sensilyo. Ang ubang purong samag helmet nga gama sa metal  ug giadornohan ug sinawng mga butones, lobitos, ug gagmayng bola. Ang mga babaye sa tribong Mien nindot tan-awon tungod sa ilang pantalon nga dunay kuti kaayong borda, nga lagmit dangtag lima ka tuig gam-on. Nakapanindot usab ang ilang mga turbante, pangsapaw nga taga-tuhod diin ang kuwelyo may pula nga rapols, ug maingon man ang asul nga panapton nga ilang ibakos o isablay sa abaga.

Kultura usab nila nga ang mga babaye magsul-ob ug naggilak-gilak ug nagkiling-kiling nga mga dayandayan nga magpaila nga sila dalaga pa o kaha dato o pobre. Ang ubang dayandayan gama sa bildo, kahoy, ug mga tanod.

Gipasigarbo sa kadaghanang tribo ang ilang mga kostumbre. Pananglitan, ang mga batan-on sa tribong Karen mangarte ug maayo panahon sa lubong kay sa ubang okasyon. Ngano kaha? Tungod kay niini nga okasyon daghang batan-on ang motambong aron mangitag pangasaw-onon. Inigkakilom-kilom, ang mga ulitawog dalaga magginunitayg kamot ug ilang palibotan ang patay, dayon magbuntag silag kanta ug tradisyonal nga mga awit bahin sa gugma.

Ang mga batan-on sa tribong Hmong mangulitawo samtang nagdula panahon sa piyesta sa Bag-ong Tuig. Kadtong nagkagustohanay magparis nga mag-atubangay ug modistansiya sa usag usa. Dayon magpasahanay sila ug bola nga panapton, ug ang dili makasalo—tuyoon man o dili—mohatag ug gamayng butang ngadto sa iyang paris agig silot. Pagkagabii, mahimo ra usab nga lukaton kana pinaagig pag-awit. Kon maayo ang pag-awit, mahimong ganahan ang mga naminaw ug mas mabihag niya ang kasingkasing sa iyang naangayan.

Pag-atubang sa mga Kausaban

Sa unang panahon, kainginon sa kadaghanang tribo ang kalasangan aron makapananom ug makapamuhig mga hayop. Tungod niini nadaot pag-ayo ang kinaiyahan. Apan karon ila na kanang giampingan, ug maayo ang resulta.

Sa ilang pagpuyo sa Golden Triangle—ang dapit nga naglakip sa pipila ka bahin sa Thailand, Laos, ug Myanmar—daghan ang nananom ug opyum kay komon kaayo kana didto. Apan tungod sa programa sa harianong pamilya sa Thailand ug sa tabang sa internasyonal nga mga ahensiya, nananom na sila karon ug kape, utanon, prutas, ug bulak. Daghang tribo usab ang namaligyag mga paninda, handicraft, ug nagtanyag ug mga serbisyo ngadto sa mga turista.

Ugaling lang, daghan ang naglisod tungod sa kakabos, kakulag sanitasyon, ug pagkadili-makamaong mobasag mosulat. Ang uban pang problema naglakip sa nagakadaot nga kinaiyahan,  kausaban sa kultura, pagpihigpihig sa rasa, ug pag-abuso sa droga ug alkoholikong ilimnon. Mao kini ang mga problema nga gilikayan sa katigulangan sa mga tribo nga milalin sa Thailand. Busa asa makaplagan ang kasaligang dangpanan karon?

Kasaligang Dangpanan

Daghang nitibo ang nakakaplag ug kinamaayohang dangpanan—ang matuod nga Diyos, si Jehova. Ang Bibliya, diha sa Salmo 34:8 miingon: “Oh tilawi ug tan-awa ninyo nga si Jehova maayo; malipayon ang tawo nga lig-on ug lawas nga modangop kaniya.” Si Jawlay, nga sakop sa tribong Lahu, miingon: “Sa dihang ako naminyo sa edad nga 19, ako palainom ug adik. Kon dili ko magdroga, dili ko makatrabaho, ug kon wala koy trabaho, wala sad koy kuwarta. Gibati sa akong asawa nga si Anothai nga siya pinasagdan ug wala higugmaa. Kanunay ming maglalis.

“Sa dihang natawo ang among anak nga babaye nga si Suphawadee, si Anothai nagsugod pagtuon sa Bibliya uban sa mga Saksi ni Jehova. Apan modagan ko sa kalasangan kon moabot ang mga Saksi sa among balay. Wala madugay, nausab ang panggawi sa akong asawa. Siya matinahoron na kanako ug nahimong mas kugihan sa iyang mga buluhaton sa balay. Busa, sa dihang iya kong giawhag nga magtuon sa Bibliya, wala ko mobalibad.

“Sa dihang ang mga pagtulon-an sa Bibliya mitisok sa akong kasingkasing, ako anam-anam nga miuswag ug sa tabang sa Diyos nabuntog nako ang akong mga bisyo. Karon kami sa akong pamilya malipayon gayod kay among nakaplagan ang kinamaayohang paagi sa pagkinabuhi! Nalipay usab kami sa pagpaambit sa mapuslanong mensahe sa Bibliya ngadto sa ubang tribo.”

Ang kasinatian ni Jawlay nagpahinumdom kanato sa tagna sa Bibliya diha sa basahon sa Pinadayag, nga sa kataposang mga adlaw niining daotang kalibotan, ang “walay kataposang maayong balita” igawali sa “matag nasod ug tribo ug pinulongan ug katawhan.” (Pinadayag 14:6) Giisip sa mga Saksi ni Jehova nga usa ka pribilehiyo ang pagpakigbahin niana nga buluhaton, nga nagpamatuod sa gugma sa Diyos sa tanang katawhan, lakip na sa talagsaong mga tribo sa kabukiran sa Thailand.—Juan 3:16.

[Mga footnote]

[Kahon/Hulagway sa panid 16]

MAKAPATAAS BAG LIOG ANG BRONSE NGA ILANG GISUL-OB?

Talagsaon kaayo ang paagi sa pagpangarte sa daghang kababayen-an sa tribong Kayan. Isul-ob nila sa ilang liog ang nagsapaw-sapaw nga sinawng bronse nga ang gibag-on moabot ug 15 pulgada. * Sugdan nila kini sa edad nga mga singko anyos. Matag pipila ka tuig, ila kining ilisan ug mas dako ug mas bug-at nga mga bronse, hangtod nga inigdako nila moabot kinig 25 ka buok nga may gibug-atong 13 kilos! Morag makapataas ug liog ang bronse nga ilang isul-ob apan ang tinuod itulod niana paubos ang ilang abaga ug madasok ang ilang gusok.

[Footnote]

[Credit Line]

Hilltribe Museum, Chiang Mai

[Kahon sa panid 17]

MGA SUGILANON BAHIN SA DAKONG LUNOP

Ang mga tribong Lisu ug Hmong dunay mga sugilanon bahin sa dakong lunop. Sumala sa sugilanon sa mga Hmong, gipasidan-an sa “Bathala sa Langit” ang duha ka magsoong lalaki nga dunay taliabot nga lunop sa tibuok yuta. Iyang gisugo ang isog nga magulang sa paghimog puthawng sakayan ug gisugo usab niya ang buotang manghod sa paghimog kahoyng sakayan. Dayon iyang gisultihan ang buotan nga iyang pasakyon sa sakayan ang iyang manghod nga babaye, apil na ang tagsa ka paris sa tanang matang sa mananap, ug maingon man duha ka binhi sa tanang klase sa tanom.

Pag-abot sa lunop, nalunod ang puthawng sakayan apan wala maunsa ang kahoyng sakayan. Dayon ang yuta gipamala sa usa ka dragon nga pormag balangaw. Sa ngadto-ngadto giminyoan sa manghod nga lalaki ang iyang igsoong babaye, ug ang ilang mga kaliwat milukop sa yuta. Matikdi ang panagsama niini nga sugilanon ug sa tukmang detalye sa asoy sa Balaang Bibliya diha sa Genesis kapitulo 6 ngadto sa 10.

[Hulagway sa panid 16, 17]

Ang nitibong mga babaye nga nagsul-ob sa ilang tradisyonal nga sinina

[Credit Line]

Hilltribe Museum, Chiang Mai

[Mga hulagway sa panid 17]

Si Jawlay ug ang iyang pamilya

[Picture Credit Line sa panid 15]

Both pictures: Hilltribe Museum, Chiang Mai