Ang Northern Bald Ibis​—Gipugngan sa Paglalin

ANG pamilya sa lima nanukad alang sa layong panaw, ug ang ilang mga higala nangabot sa pagpanamilit kanila. Sa kataposang higayon, gianinaw niini nga pamilya ang ilang nahimong puy-anan sa dugayng panahon ug dayon sila nanglupad. Samtang nagtan-aw ang ilang mga higala, ang lima nagkalayo ug nangawagtang sa panan-aw.

Didto kami niadtong tungora sa Bald Ibis Breeding Station sa Birecik, Turkey, nga usa ka lungsod duol sa Euphrates River. Kini nga pamilya nga bag-o pang migikan maoy mga northern bald ibis, usa ka espisye nga hapit nang mapuo. Ang tiil sa matag usa niini gitaorag satellite tracker. Ang ilang mga higala—mga empleyado sa Breeding Station ug mga bisita—naguol nga nagtan-aw samtang ang mga langgam nanglupad paingon sa layo kay sila nabalaka nga basig dili na kini makabalik.

Unsang matanga sa langgam ang northern bald ibis? Asa sila manglalin? Nganong gikaikagan man pag-ayo ang ilang paglalin?

Himamata ang Atong Higala

Inigkapusa sa itlog sa northern bald ibis, may balhibo na ang ulo sa mga kuyabog. Apan inigdako, ang iyang mga balhibo sa ulo manglarot. Ang ubang bahin sa iyang lawas itom ug balhibo ug kon madan-agan sa sidlak sa adlaw, ang kolor sa balhibo morag mobulagaw nga may pagkaberde ug bayolet. Ang iyang panit ug sungo pula, gawas sa ulo. Ang bald ibis taas ug balhibo gikan sa liog paubos.

Ang ibis mohamtong paglabayg tulo o upat ka tuig. Ang normal nga gitas-on sa kinabuhi niini maoy 25 ngadto sa 30 ka tuig. Mokaon kinig mga insekto, tabili, ug bisan gagmayng mga mananap nga sus-an. Ang baye mangitlog ug usa ngadto sa tulo ka itlog sa usa ka tuig ug lumloman kini sa mga upat ka semana.  Ang langgam dunay talagsaong kinaiya—usa lay ilang paris sa tibuok nilang kinabuhi. Kon ang usa mamatay, ang paris niini maguol pag-ayo. Gani naobserbahan nga ang buhi nga kaparis magpakamatay sa gutom o moambak gikan sa habog nga dapit.

Sumala pa sa mga taga-Birecik, sa talitapos sa katuigan sa 1900, ginaselebrar ang pagpamalik sa mga bald ibis gikan sa paglalin. Ang ilang pagpamalik maoy timaan nga hapit nang tingpamulak. Sa panahon sa selebrasyon, sa tungatunga sa Pebrero, ang mga barko sa Euphrates River isaka ngadto sa mala, nga duyogan sa mga pagtambol ug kapistahan.

Niadtong mga tuiga, ang kalangitan mangitom tungod sa ka daghan sa ibis. Apan sa miaging siglo—ilabina sa milabayng 50 ka tuig—mikunhod ug dako ang ilang gidaghanon. Dihay higayon nga miabot ug 500 ngadto sa 600 ka parisan diha sa Birecik, apan ang ilang gidaghanon misamot ka gamay tungod sa paggamit ug kemikal diha sa kaumahan sa mga tuig sa 1950. Karon diyutay na lang kaayo sila sa tibuok kalibotan.

Pamaagi sa Pagpreserbar sa Langgam Didto sa Turkey

Ang Bald Ibis Breeding Station natukod didto sa Birecik sa 1977. Ang ibis gipasagdan sa paglalin tuig-tuig, apan pagka-1990, dihang usa na lang ang nakabalik, sila gipugngan na sa paglalin. Aron dili sila makalalin panahon sa tinglalin, sa mga Hulyo o Agosto, ibutang sila sa mga empleyado diha sa dagkong hawla. Sa Pebrero o Marso pagkasunod tuig, nga maoy ilang tingpamauli kon sila nanglalin pa, sila buhian.

Sa 1977 sila gisulayan sa pagpalalin. Sa pagkaalaot, sa 25 ka langgam nga gibuhian walay usa nga nakabalik. Busa sukad sa 1998, ang tanang langgam gidakop ug gidala ngadto sa dagkong mga hawla aron dili sila makalalin. Ug ang mga langgam midaghan. Sa pagkakaron duna nay mga usa ka gatos ka langgam diha sa sanayanan.

Ang Palaaboton sa Northern Bald Ibis

Ikasubo nga duha lang sa lima ka langgam nga gihisgotan sa sinugdanan ang nakabalik. Dayon sa 2008, diha na say laing grupo ang gipalalin. Apan walay usa nga nakabalik. Ang mga awtoridad nag-ingon nga nakaabot ang mga langgam sa habagatan hangtod pa sa nasod sa Jordan apan nangamatay kay nangahilo. Sa ato pa, bisan pag sila misanay sa sanayanan uban sa mga pamaagi sa mga siyentipiko ug sa gobyerno, ang northern bald ibis nameligro gihapong mapuo.

Bisag gipugngan sa paglalin ang langgam aron dili mangamatay, dili nila kapugngan ang ilang kinaiyahan sa paglalin. Kini nagpakita nga tinuod ang giingon sa Jeremias 8:7: ‘Ang cigueña [stork] sa kalangitan—nahibalo gayod sa iyang tinudlong kapanahonan; ug ang tukmo ug ang sayaw ug ang tagbaya—nahibalo sa panahon sa pagpamauli sa matag usa kanila.’

[Picture Credit Lines sa panid 10]

Left: Richard Bartz; right: © PREAU Louis-Marie/age fotostock