Osteoporosis—Usa ka Hilom nga Sakit

Si Anna nga 19 anyos, nga nagakaayo sa sakit nga anorexia nervosa kalit nga nahagsa nga nagsakit pag-ayo ang bukobuko. Nalugtian siyag duha ka bukog sa taludtod ug mimubo siyag dos pulgadas. Ang osteoporosis maoy hinungdan niini.

ANG osteoporosis maoy usa ka sakit sa bukog. Gitawag kinig hilom nga sakit tungod kay kasagaran kini walay mga simtoma nga ang bukog tagpod na, nga bisag ang gamay lang nga pagpamuwersa, pagkabangga, o pagkatumba makapalugti na sa bukog. Ang sagad nga malugti mao ang bukog sa bat-ang, gusok, mga bukog sa taludtod, o bukog diha sa pulso. Ang mga tawo nagtuo nga ang mga tigulang babaye nga luyahon mao ray magka-osteoporosis. Apan sama sa gipakita sa kahimtang ni Anna, bisan ang mga batan-on magka-osteoporosis usab.

Kuyaw nga Sakit

Ang International Osteoporosis Foundation nagtaho nga “sa mga nasod sa Uropa, dunay malugtian ug bukog tungod sa osteoporosis matag 30 segundos.” Sa Amerika, 10 milyones ka tawo dunay osteoporosis, ug laing 34 milyones nameligrong magka-osteoporosis tungod kay dili na dasok ang ilang bukog. Ang U.S. National Institutes of Health nagtaho usab nga “usa sa matag duha ka babaye ug usa sa upat ka lalaki nga nag-edad ug 50 o kapin malugtian ug bukog tungod sa osteoporosis.” Ug lagmit modaghan pa ang magka-osteoporosis.

 Ang Bulletin of the World Health Organization nag-ingon nga ang gidaghanon sa malugtian ug bukog tungod sa osteoporosis gidahom nga modoble sa tibuok kalibotan sa sunod nga 50 ka tuig. Kini nga pagbanabana tingali gibase sa gidahom nga pagdaghan sa nagkaedaran. Bisan pa niana, ang mga epekto makuyaw. Daghan ang mabaldado o kaha mamatay sa osteoporosis. Halos 25 porsiyento sa mga pasyente nga nag-edad ug 50 o kapin nga nalugtian ug bukog sa bat-ang nangamatay tungod sa komplikasyon, sa tuig human nga malugti-an ug bukog.

Nameligro Ka Ba?

Gipakita sa mga pagtuon dili pa dugay nga dakog kalabotan ang kaliwat. Kon ang ginikanan nalugtian ug bukog sa bat-ang kaniadto, dakog posibilidad nga mahitabo usab kana sa mga anak. Ang laing hinungdan mao ang kakulag nutrisyon sa gisabak nga moresultag pagkahuyang sa bukog panahon sa pagkabata. Sa magkaedaran ang tawo, mas magkahuyang ang ilang bukog. Ang pipila ka sakit, sama sa Cushing’s disease, diabetes, ug hyperthyroidism, maka-osteoporosis usab.

Ang mga babaye nga nag-menopause dili na kaayo makapatunghag estrogen nga magpalig-on sa bukog. Mao kanay hinungdan kon nganong kapin sa upat ka pilo sa mga babaye ang magka-osteoporosis kay sa mga lalaki. Ang kakulag estrogen tungod sa pagtangtang sa matris pinaagig operasyon moresultag ahat nga pag-menopause.

Mamenosan usab ang risgo nga magka-osteoporosis kon usbon sa usa ka indibiduwal ang iyang batasan sa pagkaon ug pagkinabuhi. Ang pagkaon nga menos ug calcium ug bitamina D makapahuyang sa bukog. Ang hingaon ug parat peligro usab kay ang asin magpakusog sa pagpagawas ug calcium sa lawas. Ang sobrang pag-inom ug makahubog nga ilimnon, lakip na ang kakulag nutrisyon, makapahuyang usab sa bukog.

Sumala sa nahisgotan na sa sinugdan, si Anna gi-osteoporosis tungod sa iyang sakit nga anorexia nervosa. Kanang sakita moresulta ug kakulag sustansiya, pagkunhod sa timbang, ug regla nga naglayag. Tungod niini, ang iyang lawas  wala na magpatunghag estrogen, nga miresulta sa paghuyang sa iyang kabukogan.

Ang lain pang hinungdan sa osteoporosis mao ang pagkadili-aktibo sa lawas. Ang pagpanigarilyo peligroso usab, kay kini makapakunhod sa mineral sa bukog. Sumala sa World Health Organization, mga 1 sa 8 ka bat-ang nga nalugti maoy tungod sa pagpanigarilyo. Apan ang mga pagtuon nagpakita nga kon ang tawo moundang ug pagpanigarilyo, ang pagkahuyang sa bukog ug ang risgo nga malugti kini mamenosan.

Pagsanta sa Osteoporosis

Ang paagi sa pagsanta sa osteoporosis sugdan sa bata pa ug sa magkatin-edyer na. Nianang panahona 90 porsiyento na ang kadasokon sa bukog sa tawo. Ang calcium, nga hinungdanon kaayong sustansiya para molig-on ang bukog, ipondo ilabina diha sa bukog. Ang pangunang tinubdan sa calcium mao ang gatas, mga produkto gikan sa gatas, sama sa yogurt ug keso; sardinas ug salmon (nga kaonon apil ang bukog); mga almond; oatmeal; lunga; tokwa; ug berdeng mga dahon sa utanon.

Aron masuhop sa lawas ang calcium, gikinahanglan ang bitamina D. Kini nga bitamina mapatungha sa panit pinaagi sa pagpabulad sa adlaw. Si Manuel Mirassou Ortega, usa ka doktor sa internal medicine ug membro sa Mexican Bone and Mineral Metabolism Association, miingon: “Ang pagpabulad sa adlaw sulod sa napulo ka minutos matag adlaw makatabang sa pagsanta sa osteoporosis, kay 600 unit sa bitamina D ang makuha gikan niini.” Kini nga bitamina makuha usab sa pagkaon sama sa pughak sa itlog, isda sa dagat, ug atay.

Hinungdanon usab kaayo ang ehersisyo sa pagsanta sa osteoporosis. Sa bata pa ug sa magkatin-edyer na, ang ehersisyo makatabang sa pagpadasok sa bukog, ug para sa mga edaran kini makapalig-on sa bukog. Ang mga ehersisyo nga magdalag bug-at ug magkontra sa grabidad, sama sa pagsakag hagdan, ug maingon man paglakaw, ug pagsayaw maoy simple apan epektibo kaayo nga mga ehersisyo, pero kinahanglan nga dili pod pasobrahag pakapoy ang mga bukog ug mga lutahan. a

Adunay mahimo aron malikayan kining hilom nga sakit. Sumala sa ato nang nahibaloan, ang pipila niini nga paagi mao ang pagbag-o sa diyeta ug sa paagi sa pagkinabuhi aron ang bukog magpabiling dasok ug lig-on. Tinuod nga ang kadaghanang tawo nga naanad sa pagkinabuhi nga dili aktibo, maglisod sa pagbag-o. Apan daghan kaayong benepisyo ang makuha niadtong maningkamot sa paghimo niini. Ang usa niini mao nga sila dili mahilakip sa milyon-milyong tawo sa tibuok-kalibotan nga nag-antos tungod sa osteoporosis.

[Footnote]

[Blurb sa panid 21]

Lakip sa paagi sa pagsanta sa osteoporosis mao ang pagbag-o sa diyeta ug paagi sa pagkinabuhi aron magpabiling dasok ug lig-on ang bukog

[Kahon/Mga hulagway sa panid 19]

Ang bukog nga dili na kaayo lig-on maoy ilhanan sa sakit nga osteoporosis, nga mosangpot sa pagkahuyang ug pagkatagpod sa bukog. Madayagnos kini pinaagi sa low radiation scan, nga magsukod sa kadasokon sa mineral sa bukog.

[Mga hulagway]

Himsog nga Bukog

Osteoporosis

[Credit Line]

© BSIP/Photo Researchers, Inc.

[Hulagway sa panid 20]

Ang mga ehersisyo nga magdalag bug-at makatabang sa bukog nga makapabiling dasok

[Mga hulagway sa panid 20]

Ang mga almond ug mga produkto gikan sa gatas daghag calcium