Kamingaw—Pag-ila sa mga Hinungdan Niini

ANG kamingaw lahi sa pag-inusara. Hinunoa, sumala pa sa usa ka diksiyonaryo, ang kamingaw “sagad nagtumong sa pagkanahilain sa kaugalingon uban sa pangandoy nga may ikauban.” Ang mao gihapong diksiyonaryo nag-ingon nga ang pag-inusara mahimong magtumong sa situwasyon sa usa ka tawo nga buot magpalain sa kaugalingon.

Busa ang pag-inusara maayo sa pipila ka kahimtang. Sagad daghan ang buot mag-inusara kon mag-ampo o mamalandong, sama kang Jesu-Kristo. (Mateo 14:13; Lucas 4:42; 5:16; 6:12) Sa laing bahin, ang kamingaw maoy masakit nga pagbati. Unsa may mga hinungdan sa kamingaw?

● Pagkanahilain Diha sa Nagdasok nga mga Siyudad

Diha sa dagkong siyudad, libo-libo o milyon-milyon pa ganing mga tawo dug-ol kaayong nagpuyo. Bisan pa niana, kining pagdasok sa mga tawo makapahinabog kamingaw. Tungod sa kapuliki sa kinabuhi sa siyudad, daghang tawo dili na magkailhanay sa ilang mga silingan. Busa ang mga taga-siyudad nagpuyo taliwala sa mga estranghero. Ang ilang kawalay pagsalig sa mga estranghero ug ang pagtinguhag pribasiya nakaamot ug dako sa pagbatig kamingaw diha sa dagkong siyudad.

 ● Dili Maayong Pagtratar sa mga Empleyado

Tungod kay daghang dagkong kompaniya ug mga pabrika ang dili maayong pagkadumala, ang mga empleyado mibatig kamingaw ug kawalay katakos. Ang mga trabahante kasagaran matensiyon.

Dugang pa, diha sa dagkong kompaniya, ang pagpabalhin kanunay sa mga empleyado nakahatag ug kawalay-kasegurohan, pagkanahilain, ug kamingaw. Nagkomento bahin sa paghikog sa mga empleyado sa pipila ka korporasyon sa Pransiya, ang International Herald Tribune miingon nga daghang trabahanteng Pranses mibati nga “gipugos sa paghimo sa dili nila maarangan tungod sa kausaban sa ekonomiya sa kompaniya.”

● Wala Nay Personal nga Pagpakigkomunikar

Sa Japan, si Propesor Tetsuro Saito miingon: “Ang mga cellphone ug ubang mga gadyet nakaapektar sa atong katakos sa pagpakigkomunikar sa isigkatawo.” Sa Australia, ang The Sunday Telegraph nagtaho: “Tungod sa teknolohiya, ang mga tawo wala na kaayoy personal nga pagpakigkomunikar. Ang mga tawo . . . mag-email o mag-text sa usag usa imbes mag-estoryahay.”

Ang 21 anyos nga si Rachel nga taga-Pransiya nagsaysay sa hinungdan sa iyang gibating kamingaw: “Akong nakita nga ang mga tawo dili na maningkamot sa pagpakigkita kanimo kay nagtuo sila nga igo na ang pag-text, pag-email, ug pag-chat. Apan nakapasamot lang hinuon kini sa akong kamingaw.”

● Pagbalhin ug Pinuy-anan

Tungod sa krisis sa ekonomiya daghan ang napugos sa pagbalhin ug puyo aron makapabilin sa ilang trabaho o makakitag trabaho. Ang pagbalhin ug pinuy-anan magpahilayo kanila gikan sa ilang mga silingan, higala, sa ilang eskuylahan, ug usahay sa ilang pamilya. Kadtong namalhin ug puyo mibati nga sama silag mga tanom nga giluka apan nahibilin ang mga gamot niini.

Si Francis nahinumdom sa adlaw nga siya miabot sa Pransiya gikan sa Ghana. Siya miingon, “Ang panaglahig pinulongan, kawalay mga higala, ug ang bugnawng klima nakapasamot sa akong kamingaw.”

Nahinumdom sa iyang pag-abot sa England ingong imigrante, si Behjat miingon: “Naglisod gayod ako sa pagpasibo sa kultura. May mga kaila ako apan walay suod nga mga higala o membro sa pamilya nga akong kasultihan sa akong pagbati.”

● Kamatayon sa Usa ka Minahal

Ang kamatayon sa usa ka kapikas makapahinabog grabeng kamingaw. Tinuod kini ilabina sa usa ka tawo nga nag-atiman sa iyang kapikas sa taas nga panahon. Sagad mobati siyag tumang kahaw-ang.

Si Fernande, usa ka balo nga taga-Paris, miingon, “Nalisdan kaayo ko kay dili na ako  makasulti sa akong gibati ngadto sa akong suod nga higala—ang akong bana.” Si Anny miingon nga mingawon siya sa iyang bana “ilabina sa dihang maghimog dagkong desisyon bahin sa panglawas o sa ubang mga butang.”

● Diborsiyo, Panagbulag, Napugos sa Pagpabiling Dili Minyo

Ang diborsiyo o panagbulag sagad makapabatig kamingaw ug kapakyasan. Ang mga anak maoy ilabinang mag-antos, nga wala maamgohi sa mga eksperto kaniadto. Ang ubang eksperto nagtuo nga ang mga anak sa nagdiborsiyo nga ginikanan mahimong magmamingawon inigdako.

Kadtong nagpabiling dili minyo kay wala sila makakitag kapikas sagad mobatig kamingaw. Mosamot pa kana kon ang uban makasultig sakit, sama sa, “Kon nagminyo ka pa, mas malipayon unta ka.”

Ang nag-inusarang mga ginikanan mobati usab ug kamingaw. Ang pagkaginikanan makapalipay apan makahatag usab ug problema, ug ang nag-inusarang mga ginikanan kinahanglang magsulbad ug mga problema nga walay kapikas nga kapangutan-an.

● Pagkatigulang ug Kakulag Eksperyensiya sa mga Batan-on

Ang mga tigulang mahimong mobatig kamingaw, bisan pag giatiman sila sa mga membro sa pamilya. Tingali duawon usahay sila sa mga paryente o mga higala, apan komosta man sa mga adlaw o semana nga walay mobisita?

Kon bahin sa mga batan-on, sila magmamingawon usab. Daghan ang naadik sa paglingawlingaw nga nag-inusara—pagtan-awg TV, pagdulag video game, paggugol ug daghang panahon sa kompiyuter.

Aduna bay solusyon kining mga problemaha? Sa unsang paagi ang kamingaw masagubang?

[Blurb sa panid 5]

“Ang panaglahig pinulongan, kawalay mga higala, ug ang bugnawng klima nakapasamot sa akong kamingaw”