Linog sa Haiti—Pagtuo ug Gugma nga Gipakita sa Buhat

Niadtong Enero 12, 2010, adlawng Martes, sa alas 4:53 sa hapon, si Evelyn nakadungog ug samag dinahunog sa ayroplano nga naggikan sa ilalom sa yuta, ug dayon milinog. Diha sa duol, ang konkretong mga sagbayan nangasiak, ug ang mga bilding nangahugno. Sa dihang mihunong ang pag-uyog, si Evelyn miadto sa taastaas nga dapit aron makita ang palibot. Iyang nadungog ang tiyabaw sa mga tawo. Ang Port-au-Prince, nga kaulohan sa Haiti, naputos sa abog sa semento.

SULOD lang sa pipila ka segundo, ang mga balay, bilding sa gobyerno, bangko, ospital, ug mga eskuylahan nangahugno. Ang mga tawo sa lainlaing hut-ong sa katilingban nangamatay—nga miabot ug kapin sa 220,000. Mga 300,000 ang samdan.

Daghan niadtong naluwas ang nagpungko duol sa ilang nangagun-ob nga balay nga dili makatuo sa nahitabo. Ang uban nagkabuag kalot sa mga gun-ob aron luwason ang ilang mga paryente ug silingan. Naputol ang suplay sa koryente ug mingitngit dayon mao nga ang mga tig-rescue naggamit na lag plaslayt ug kandila.

Sa siyudad sa Jacmel, si Ralphendy, nga nag-edad ug 11 anyos, natanggong diha sa hapit na mahugno nga bilding. Sulod sa pipila ka oras, ang mga tig-rescue nanglimbasog sa pagluwas kaniya. Tungod sa misunod nga mga pagtay-og, napugos sila sa pagbiya kay basig mahugmakan sila sa nangliki nga mga semento. Si Philippe, nga usa ka misyonaryo sa mga Saksi ni Jehova, wala gayod mobiya, kay matod pa niya, “Dili ko makaako nga biyaan si Ralphendy ug mamatay didto.”

Si Philippe ug ang tulo pa hinayhinay ug maampingong miukiok sa gamayng luna diha sa nahugno nga bilding paingon sa nahimutangan ni Ralphendy, diin ang tiil niini natumpagag semento. Sugod sa tungang gabii, maampingon nilang gipanguha ang mga semento. Sa matag pagtay-og, ilang madungog ang mga semento sa ibabaw nga moirog ug mangliki. Pagka alas 5:00 sa buntag, kapin sa 12 ka oras human sa linog, ilang nakuha si Ralphendy.

Ikasubo nga dili tanang paningkamot milampos. Sa siyudad sa Léogâne, nga naigo pag-ayo sa linog, si Roger ug ang magulang niyang anak nga lalaki nga si Clid, nakagawas na sa dihang nahugno ang ilang balay. Apan ang manghod nga si Clarence namatay. Ang asawa ni Roger nga si Clana buhi ug makasulti pa, apan ang iyang ulo nadat-ogan sa nahugno nga kisame. Si Roger ug ang iyang higala naningkamot sa pagluwas kaniya. “Pagdali!” misinggit si Clana. “Luya na kaayo ko! Naglisod na kog ginhawa!” Tulo ka oras sa ulahi, miabot ang mga tig-rescue. Apan patay na siya sa dihang nakuha siya.

Miyerkoles, Enero 13, Ikaduhang Adlaw

Pagbanagbanag na, ilang nakita kon unsa ka dako ang kadaot. Halos tanang tinukod sa Port-au-Prince nangahugno. Sa dihang nabalitaan  kini sa ubang nasod, ang mga organisasyon nga manghatag ug hinabang ug ang daghang masakripisyohong mga tawo gikan sa lainlaing kayutaan nangabot aron motabang. Ang mga boluntaryo sa buhatan sa mga Saksi ni Jehova sa Dominican Republic, nga mga 200 milyas (mga 300 kilometros) ang gilay-on, nakabatyag usab sa linog. Sa pagkahibalo nila nga ang sentro sa linog maoy duol sa Port-au-Prince, diin nagpuyo ang mga 30 porsiyento sa siyam ka milyong populasyon sa Haiti, ang mga Saksi sa Dominican Republic nagplano dayon sa pagtabang.

Ang Haiti nakasinatig grabeng linog 150 ka tuig na ang milabay. Mao nga nanukod silag mga bilding nga manalipod sa mga tawo batok sa bagyo ug baha, imbes mga bilding nga makasugakod sa linog. Busa, kadaghanan sa konkretong mga bungbong ug atop nangahugno sa dihang milinog sa gikusgong 7.0. Apan ang buhatan sa mga Saksi sa Haiti, nga nahuman niadtong 1987, gidisenyo nga makasugakod ug linog. Bisag kini nahimutang duol sa sidlakang tumoy sa Port-au-Prince, halos wala ra kini maunsa.

Usa ka adlaw human sa linog, ang buhatan sa Haiti nahimong puliki nga sentro sa pagpanghatag ug hinabang. Kay lisod nang mokontak sa laing nasod pinaagig telepono ug e-mail, ang mga kawani sa buhatan kaduha mibiyahe paingon sa utlanan sa Dominican Republic aron magpadalag taho. Sa kasamtangan, ang gatosan ka biktima, nga kadaghanan kanila grabeng nasamdan, nagpanon paingon sa buhatan sa mga Saksi sa Haiti. Daghan ang gidala ngadto sa pipila ka ospital nga wala kaayo maapektohi sa linog, ug napuno dayon kini.

Sa palibot sa ospital, ang mga biktima nanghigda sa yuta—nagkadugo ug nagsigeg singgit. Usa kanila mao si Marla, kinsa natanggong ilalom sa nahugno nga bilding sulod sa walo ka oras. Dili na niya malihok ang iyang bitiis. Gitabangan siya sa iyang mga silingan ug gidala sa ospital, apan haing ospitala? Si Evan, usa ka doktor nga Saksi nga di pa dugayng miabot gikan sa Dominican Republic, nangita kaniya, nga nakaila kaniya sa ngalan lang.

 Niadtong tungora, kapin na sa 24 oras ang milabay sukad milinog, ug gabii na usab. Samtang naglakanglakang si Evan sa mga patay nga nagbuy-od sa gawas sa ospital, siya hilom nga nag-ampo ug nagsigeg sangpit sa ngalan ni Marla. Sa kataposan, dihay mitubag, “Nia ra ko!” Si Marla mapahiyomong mitan-aw kaniya. Kay nakalitan, si Evan nangutana, “Nganong nagpahiyom ka man?” Si Marla mitubag, “Kay nakakita na kog igsoon sa pagtuo.” Wala mapugngi ni Evan ang iyang mga luha.

Huwebes, Enero 14, Ikatulong Adlaw

Ang tibuok-kalibotang hedkuwarter sa mga Saksi ni Jehova, nga nahimutang sa United States—ug ang mga sanga sa Canada, Dominican Republic, France, Germany, Guadeloupe, Martinique, ug sa ubang dapit—nagtinabangay aron magamit sa labing maayong paagi ang mga materyales, transportasyon, komunikasyon, pondong salapi, ug mga boluntaryo. Tanantanan, 78 ka medikal nga propesyonal nga mga Saksi ang mitabang, kauban sa daghan pang boluntaryo. Pagka alas 2:30 sa kadlawon, ang unang trak nga nagdalag hinabang migikan sa buhatan sa Dominican Republic paingon sa Haiti, nga gikargahag mga 15,000 libras (mga 6,804 kilos) nga pagkaon, tubig, tambal, ug uban pang hinabang.

Sa dihang miabot kini pagkabuntag, ang kawani sa sangang buhatan sa Haiti naghimog kahikayan aron maapod-apod ang mga hinabang. Ang mga boluntaryo nangitag paagi aron dili kini mamatikdan sa mga kawatan. Sila naghago adlaw ug gabii sa pagpamutos ug pagkaon ug ubang suplay aron iapod-apod sa mga pamilya ug mga indibiduwal. Sulod sa pipila ka bulan, ang mga Saksi ni Jehova nakaapod-apod ug kapin sa 1,000,000 libras (kapin sa 450,000 kilos) nga hinabang, lakip ang kapin sa 400,000 ka pinutos nga pagkaon.

Biyernes, Enero 15, Ikaupat nga Adlaw

Pagkaudto, 19 ka Saksi nga doktor, nars, ug uban pang medikal nga propesyonal gikan sa Dominican Republic ug Guadeloupe ang nangabot sa Haiti. Naghikay dayon silag first-aid clinic. Apil sa ilang gitambalan mao ang mga bata gikan sa balay sa mga ilo. Dugang pa, ang boluntaryong mga Saksi nanghatag ug pagkaon ug lona ngadto sa balay sa mga ilo. “Mapasalamaton kaayo ko sa mga Saksi ni Jehova,” miingon si Étienne, nga direktor sa balay sa mga ilo. “Mag-unsa na lang kaha mi kon wala sila.”

Nawala ug Unya Nakaplagan

Sa dihang naglinog, ang siyete-anyos nga si Islande milantaw sa gawas sa ilang balay ug iyang nakita nga ang mga linya sa koryente nangaputol ug nagbiti-biti. Sa sulod sa ilang balay, ang konkretong mga bungbong nangatumpag ug nabali ang iyang bitiis. Human siya makuha, gidala siya sa iyang amahan nga si Johnny sa ospital tabok sa utlanan sa Dominican Republic. Dayon gidala siya ngadto sa usa ka ospital sa kaulohan, sa Santo Domingo. Apan sa dihang si Johnny mitawag sa maong ospital, wala na didto si Islande.

Duha ka adlaw nga gipangita si Islande sa iyang amahan, apan wala gayod siya makaplagi. Siya gidala sa laing ospital, diin usa ka boluntaryo ang nakadungog kaniya nga nag-ampo kang Jehova. (Salmo 83:18) “Gimahal ba nimo si Jehova?” nangutana ang boluntaryo. “Oo,” mitubag si Islande nga naghilak. “Nan, ayawg kaguol,” gialam-alaman siya sa boluntaryo. “Tabangan ka ni Jehova.”

Si Johnny nagpatabang sa buhatan sa mga Saksi sa Dominican Republic sa pagpangita  kang Islande. Usa ka Saksi nga ginganlag Melanie miboluntaryo sa pagpangita kaniya. Sa dihang nangutana si Melanie diha sa usa ka ospital, ang boluntaryo nga nakabati kang Islande nga nag-ampo nakadungog bahin niana ug iyang gitudlo ang bata. Sa wala madugay, nakauban pag-usab ni Islande ang iyang pamilya.

Operasyon ug Rehabilitasyon

Daghan sa mga samdan ang wala kaayo o wala gayod maatiman una makaabot sa klinika nga gihikay diha sa buhatan sa mga Saksi sa Haiti, ug ang ilang samad gigangrena na. Kasagaran, kinahanglang putlon ang ilang bitiis o kamot. Sa misunod nga mga adlaw human sa linog, kulang ang galamiton sa pag-opera, tambal, ug anestesya. Bisan ang mga doktor naapektohan pag-ayo sa situwasyon. Ang usa kanila miingon, “Diha koy mga nakita ug nadungog nga gusto nakong papason sa Diyos gikan sa akong panumdoman.”

Sa ikaduhang semana human sa linog, nangabot ang mga doktor nga Saksi gikan sa Europe, kinsa adunay kasinatian ug galamiton sa paghimog komplikado ug dinaliang mga operasyon. Ang ilang grupo nakahimog 53 ka operasyon ug linibo ka laing matang sa pagpanambal. Si Wideline, nga usa ka 23-anyos nga Saksi, miabot sa Port-au-Prince usa ka adlaw una pa ang linog. Pag-igo sa linog, ang iyang tuong kamot nabali ug kinahanglang putlon diha sa ospital. Sa ulahi gibalhin siya sa iyang mga paryente ngadto sa usa  ka ospital duol sa ilang balay sa Port-de-Paix, nga biyaheog pito ka oras. Apan migrabe ang kahimtang ni Wideline, ug wala na siya tambali sa kawani sa ospital kay abi nilag mamatay na siya.

Sa dihang nahibaloan sa Saksi nga medikal tem ang iyang kahimtang, sila mibiyahe gikan sa Port-au-Prince aron kuhaon ug tambalan si Wideline. Sa dihang nakita sa ubang pasyente nga nangabot ang mga igsoon ni Wideline sa pagtuo, sila namakpak sa kalipay. Sa tabang sa iyang pamilya ug kongregasyon, si Wideline medyo nakasagubang na sa iyang bag-ong kahimtang.

Sa Dominican Republic, ang mga Saksi ni Jehova nangabang ug mga balay nga nagsilbing sentro sa rehabilitasyon sa mga pasyente nga gidala didto. Ang maong mga balay adunay nagpuli-puling mga tem sa Saksing mga boluntaryo—mga doktor, nars, physical therapist, ug uban pa. Sila malipayong nag-atiman sa mga pasyente.

Pagpaambit sa Pagtuo, Paglaom, ug Gugma

Sa 56 ka Kingdom Hall sa mga Saksi ni Jehova nga nahimutang sa mga dapit sa Haiti nga naigo sa linog, 6 lang ang nakaagom ug dakong kadaot. Ang kadaghanan sa mga Saksi nga nawad-ag balay namuyo diha sa mga Kingdom Hall nga wala maguba o sa ubang hawan nga mga dapit. Ang mga Saksi naghikay ug mga panagkatigom alang sa pagsimba sanglit naandan na nila kini.

“Regular gihapon namong gipahigayon ang espirituwal nga programa sa kongregasyon nga nakapalig-on sa mga bata ug tigulang,” miingon si Jean-Claude, nga usa sa nanguna sa mga Saksi ni Jehova sa maong lugar. Unsay resulta? “Nalipay kaayo ko nga makakitag mga Saksi ni Jehova nga  nagpadayon sa pagsangyaw,” matod sa usa ka lalaki. “Kon dili na mi makakita ninyo, makaingon gyod mi nga grabe na kaayo ang kahimtang.”

Ang mga Saksi naghupay sa mga tawo. “Kadaghanan sa among naestorya nagtuo nga ang linog maoy silot sa Diyos,” miasoy ang usa ka Saksi. “Amo silang gipasaligan nga ang linog maoy kinaiyanhong kalamidad ug dili pagbuot sa Diyos. Among gibasa kanila ang Genesis 18:25. Niana, si Abraham miingon nga ang Diyos dili gayod maglaglag sa maayong mga tawo uban sa mga daotan. Gibasa usab namo ang Lucas 21:11, diin si Jesus nagtagna nga mahitabo ang dagkong linog sa atong panahon. Gipatin-aw usab namo nga hapit na niyang banhawon ang namatay nga mga minahal ug wad-on ang tanang pag-antos. Daghan ang mapasalamaton kaayo sa maong impormasyon.” *

Bisan pa niana, anaa gihapon ang mga problema. “Human na ang linog. Karon, kinahanglan namong sagubangon ang mga epekto niini,” matod ni Jean-Emmanuel, nga usa ka doktor nga Saksi. “Gawas sa mga sakit nga posibleng motungha diha sa siot, hugaw, ug kanunayng maulanan nga temporaryong mga puy-anan, anaa usab ang epekto sa emosyon nga gipugngan lang, apan nagpabilin gihapon.”

Pipila ka semana human sa linog, usa ka Saksi ang miadto sa klinika kay kanunayng maglabad ang iyang ulo ug dili siya makatulog, nga maoy komon nga bation sa naapektohag katalagman. “Duna bay nakaigo sa imong ulo?” nangutana ang usa ka nars nga Saksi. “Wala man,” siya mitubag. “Ang akong asawa, nga kauban nako sa 17 ka tuig, namatay. Apan mahitabo gyod nang mga butanga kay gitagna man kana ni Jesus.”

Kay nasabtan sa nars ang posibleng hinungdan sa problema, siya miingon: “Apan namatyan kag kapikas. Sakit kaayo na! Okey ra nga mohilak. Si Jesus gani mihilak man sa dihang namatay ang iyang higala nga si Lazaro.” Niana, ang tawo mihilak.

Sa kapin sa 10,000 ka Saksi sa maong dapit, 154 ang namatay sa linog. Gibanabana nga kapin sa 92 porsiyento sa mga molupyo sa Port-au-Prince ang namatyag usa ka minahal o kapin pa. Aron matabangan ang mga nagbangotan, ang mga Saksi ni Jehova balikbalik nga nagduaw sa mga tawong nag-antos sa pisikal ug emosyonal, nga naghatag kanilag kahigayonan sa pagpahayag sa ilang gibati sa usa nga ilang masaligan. Ang mga Saksing nagbangotan nahibalo na sa saad sa Bibliya bahin sa pagkabanhaw ug sa paraisong yuta, apan kinahanglan usab nilang mopahayag sa ilang gibati ngadto sa mabinationg mga isigka-Kristohanon ug makadungog ug mga pagdasig.

Pagsagubang—Karon ug sa Umaabot

Si apostol Pablo misulat: “Nagpabilin ang pagtuo, paglaom, gugma, kining tulo; apan ang kinalabwan niini nila mao ang gugma.” (1 Corinto 13:13) Ang maong mga hiyas nakatabang sa mga Saksi sa Haiti sa pagsagubang sa presenteng kahimtang, sa pagdasig sa uban, ug sa paglantaw sa umaabot uban ang kaisog. Ang tinuod nga pagtuo, panaghiusa, ug mainitong gugma maoy nagpaluyo sa nagpadayon nga paghatag ug tabang gikan sa lainlaing nasod. “Karon pa ko makasinati nianang talagsaong pagpakitag gugma,” miingon si Petra, usa ka doktor nga Saksi sa Germany nga miadto aron motabang. “Mas nakahilak ko tungod sa kalipay inay sa kasubo.”

Ang The Wall Street Journal naghubit sa linog sa Haiti niining tuiga ingong “labing malaglagon nga kinaiyanhong katalagman nga naagoman sa usa ka nasod, sa pipila ka sukod.” Apan sukad nianang hitaboa, duna pay daghang katalagman—kinaiyanhon ug kanang gipahinabo sa tawo. Matapos pa kaha kini? Ang mga Saksi ni Jehova sa Haiti ug sa tibuok kalibotan masaligon nga sa dili madugay tumanon na sa Diyos ang iyang saad: “Iyang pagapahiran ang tanang luha gikan sa ilang mga mata, ug ang kamatayon mawala na, ni may pagbangotan ni pagtiyabaw ni may kasakit pa. Ang unang mga butang nangagi na.”—Pinadayag 21:4.

[Potnot]

[Blurb sa panid 15]

“Dili ko makaako nga biyaan si Ralphendy ug mamatay didto”

[Blurb sa panid 19]

“Nalipay kaayo ko nga makakitag mga Saksi ni Jehova nga nagpadayon sa pagsangyaw”

[Kahon/Mga Hulagway sa panid 17]

PAGTAGANAG PUY-ANAN ALANG SA MGA BIKTIMA

Sulod sa usa ka bulan human sa linog, gisusi sa Saksi nga mga civil engineer kon haing mga balaya ang luwas pang puy-an. Daghan nga nawad-ag balay ang nagkinahanglag temporaryong puy-anan hangtod nga makakita silag permanenteng kapuy-an.

“Base sa kasinatian sa mga organisasyon nga nagtaganag hinabang sa lainlaing nasod, kami nagdisenyo ug barato, daling tukoron nga puy-anan, nga sama kadako sa kadaghanang balay,” miingon si John, nga usa ka kawani sa sangang buhatan sa Haiti. “Kini manalipod kanila batok sa ulan ug hangin, ug luwas usab engkasog maglinog pag-usab.” Tulo lang ka semana human sa linog, usa ka tem nga gilangkoban sa mga Saksi sa Haiti ug sa ubang nasod ang misugod pagtukod ug temporaryong mga puy-anan.

Ang mga tawo diha sa kadalanan moabiba iniglabay sa mga trak nga nagdala sa ginamang-daan nga mga parte sa balay. Ang usa ka opisyal sa aduwana nga nag-aprobar sa pagpasulod ug materyales sa konstruksiyon gikan sa laing nasod mikomento: “Ang mga Saksi ni Jehova nalakip sa unang nangabot gikan sa ubang nasod aron motabang. Wala lang sila mosulti nga motabang, gibuhat gayod nila kana.” Sulod sa pipila ka bulan human sa linog, 1,500 na ka balay ang natukod sa mga Saksi alang niadtong nawad-ag pinuy-anan.

[Mapa sa panid 14]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

HAITI

PORT-AU-PRINCE

Léogâne

Sentro sa linog

Jacmel

DOMINICAN REPUBLIC

[Hulagway sa panid 16]

Marla

[Hulagway sa panid 16]

Islande

[Hulagway sa panid 16]

Wideline

[Hulagway sa panid 18]

Usa ka grupo sa mga Saksi ni Jehova sa Haiti nga nagdalag kahupayan sa mga biktima sa kalamidad

[Hulagway sa panid 18]

Usa ka doktor nga nagtambal sa usa ka bata diha sa klinika nga gihikay sa mga Saksi ni Jehova