Komperensiya Bahin sa Klima—Pulos Lang Sulti?

“Ang tanang nasod kinahanglang magsabot sa pagsulbad sa problema sa klima. Daghang siyentista miingon nga kon wala kitay himoon, makaagom kitag daghan pang mga hulaw, kagutom, ug pagpanglalin nga makapukaw ug panaggubat sa umaabot.”—Barack Obama, Presidente sa U.S.

ANG ubang mga siyentista nag-ingon nga ang planetang Yuta masakiton. Kini gihilantan. Matod pa nila, ang temperatura sa Yuta tandogon kaayo kay bisan ang gamayng pagsaka sa temperatura mahimong “moresultag dakong kausaban sa kalikopan nga magpasugod ug sobrang pag-init sa Yuta,” nag-ingon ang mantalaang The Guardian, sa Britain.

Nganong naingon niini ang atong kahimtang? May solusyon ba kini? May katakos ba gayod ang tawo sa pagsulbad sa pag-init sa Yuta—lakip na sa ubang dagkong problema nga giatubang sa katawhan?

Daghang siyentista nagtuo nga ang kalihokan sa tawo maoy dakong hinungdan sa dihang nagkamoderno ang industriya ug nagkadaghan ang naggamit ug karbon, gasolina, ug aseite. Lain pang nakaingon niini mao ang pagpamuril sa kalasangan. Ang lasang nagsilbing baga sa atong kalikopan. Suphon sa kahoy ang ubang greenhouse gas nga makapainit sa Yuta. Apan ang pagpamuril ug hilabihan ka daghang kahoy sa lasang maoy hinungdan sa pagdaghan niini nga mga gas diha sa atong atmospera. Aron masulbad kining mga problemaha, ang mga lider sa kalibotan nagkomperensiya.

Ang Kyoto Protocol

Ang 1997 Kyoto Protocol naghimog bag-ong kasabotan bahin sa pagpabugag carbon dioxide. Sa pagpirma niini nga kasabotan, ang mga nasod sa European Union ug ang ubang 37 ka industriyalisadong mga nasod nanaad sa pagpakunhod ug mga 5 porsiyento sa ilang pagpabugag carbon dioxide kay sa gidaghanon niadtong sa 1990, ug kinahanglang tumanon nila kini sulod sa lima ka tuig gikan sa 2008 hangtod sa 2012.

Apan ang Kyoto Protocol may pipila ka suliran. Pananglitan, ang Amerika wala mopirma niana. Dugang pa, ang dagkong nagakaugmad nga mga nasod sama sa China ug India wala manaad ug espesipikong gidaghanon sa carbon dioxide nga ilang ipabuga. Apan sa pagkatinuod, sa katibuk-ang gidaghanon nga gipabuga nga carbon dioxide sa kalibotan, mga 40 porsiyento niana gikan sa Amerika ug China.

Ang Copenhagen Summit

Ang katuyoan sa komperensiya didto sa Copenhagen, nga gitawag ug COP 15, maoy sa pag-ilis sa Kyoto Protocol ug sa paghimog bag-ong kasabotan nga kinahanglang tumanon alang sa 2012 ug padayon. * Sa pagsulbad sa problema sa klima, ang mga hawas sa 192 ka nasod, apil ang 119 ka lider sa mga nasod, nagkomperensiya sa Copenhagen, Denmark, niadtong Disyembre 2009. Gihisgotan sa COP 15 ang tulo ka pangunang mga problema:

1. Paghimog kasabotan nga kinahanglang tumanon. Ang dato nga mga nasod motuman  kaha sa gikasabotang limitasyon, ug ang dagkong nagakaugmad nga mga nasod mosugot kaha nga limitahan ang gidaghanon sa ilang ipabuga?

2. Pagtaganag pondo alang sa permanenteng solusyon. Ang nagakaugmad nga mga nasod nagkinahanglag bilyonbilyong dolyares sa daghang tuig nga igasto sa pagsulbad sa nagkadaghang epekto sa pag-init sa Yuta ug sa pag-imbentog teknolohiya nga dili makadaot sa kalikopan.

3. Pagtuman sa gikauyonang sistema sa pagsusi sa gidaghanon sa ginapabuga. Kini nga sistema makatabang sa tagsatagsa ka nasod sa pagbantay nga dili sila makalapas sa gitakdang limitasyon. Makatabang usab kini sa pagseguro nga gigamit sa hustong paagi sa nagakaugmad nga mga nasod ang hinatag nga pondo.

Nasulbad ba kining tulo ka problema? Nagkaproblema sila sa ilang negosasyon kay dili sila motuman bisan sa sayon tumanon nga mga kasabotan. Sa hapit na matapos ang komperensiya, ang mga lider sa 28 ka nasod nakahimog kasabotan nga gitawag ug Copenhagen Accord. Matod pa sa Reuters, kini nga kasabotan taphaw nga gidawat pinaagi niining mga pulonga: “Giila sa komperensiya . . . ang Copenhagen Accord.” Sa ato pa, bahala na ang tagsatagsa ka nasod sa pagtuman niana.

Unsay Sunod nga Mahitabo?

Daghang gihimo o giplano nga mga komperensiya, apan daghan ang nagduhaduha kon makasulbad ba kini sa mga problema. “Ang planeta nagpadayon sa pag-init,” miingon ang kolumnistang si Paul Krugman sa New York Times. Kasagaran, ang dihadihang mga benepisyo sa politika ug ekonomiya maoy gipalabi inay ang dumalayong mga kaayohan sa kalikopan, busa ang naandang situwasyon nagpadayon gihapon. Si Krugman miingon nga wala masulbad sa kalibotan kini nga problema tungod sa pag-us-os sa kita sa pipila ka industriya. Siya miingon usab nga ang kahakog ug pagpanuko sa mga politiko maoy nakapugong sa iyang nasod sa paghimog dagkong mga kausaban.

Ang pag-init sa Yuta nahisamag bagyo. Masukod sa mga siyentista ang gikusgon sa hangin ug tukmang masundan kon asa kini moagi, nga mapuslanon kaayo sa mga maagian niini. Apan ang mga siyentista, politiko, ug kadagkoan sa negosyo sa kalibotan dili makapugong sa bagyo. Ingon usab niini ang bahin sa pag-init sa Yuta. Kini makapahinumdom kanato sa giingon sa Bibliya diha sa Jeremias 10:23: “Dili iya sa yutan-ong tawo ang iyang dalan. Dili iya sa tawo nga nagalakaw bisan ang pagtultol sa iyang lakang.”

Pag-init sa Yuta Matapos—sa Paagi sa Diyos

Ang Bibliya nag-ingon nga “ang Mag-uumol sa yuta ug ang Magbubuhat niini . . . wala maglalang niini sa wala lamay kapuslanan.” (Isaias 45:18) Ang Bibliya nag-ingon usab: “Ang yuta magpabilin sa walay kataposan.”—Ecclesiastes 1:4, The New English Bible.

Busa dili motugot ang Diyos nga ang yuta dili kapuy-an. Siya mangilabot sa tawhanong kalihokan ug magtapos sa pakyas nga pagmando sa tawo ug niadtong wala magpabili sa Yuta. Sa samang higayon, iyang luwason ang tanang nagsubay sa iyang sukdanan ug naningkamot sa pagpahimuot kaniya. Ang Proverbio 2:21, 22 nag-ingon: “Ang mga matul-id mao ang magapuyo sa yuta, ug ang walay-ikasaway mao ang magpabilin diha niana. Kon mahitungod sa mga daotan, sila pagaputlon gikan sa yuta; ug kon bahin sa mga maluibon, sila pagalukahon gikan niini.”

[Footnote]

[Kahon sa panid 13]

Ang greenhouse gas maoy bahin sa elemento sa atmospera nga mosuhop ug radyasyon gikan sa yuta. Daghan sa mga gas nga ginabuga ngadto sa atmospera pinaagi sa proseso sa modernong pabrika maoy greenhouse gas. Kini naglakip sa carbon dioxide, chlorofluorocarbon, methane, ug nitrous oxide. Sa carbon dioxide lang daan, kapin sa 25 bilyones ka tonelada ang ginabuga ngadto sa atmospera tuigtuig. Ang mga report nagpakita nga sukad nahimong moderno ang industriya, ang gidaghanon sa carbon dioxide diha sa atmospera misaka ug 40 porsiyento.

[Picture Credit Lines sa panid 12]

Earth: NASA/The Visible Earth (http://visibleearth.nasa.gov/); Barack Obama: ATTILA KISBENEDEK/AFP/Getty Images