Siyudad nga Gama sa Papel

DUNA bay siyudad nga gama sa papel? Duna, pero dili tinuod nga siyudad, scale model lang. Kining siyudara mao ang Prague, nga kaulohan sa Czech Republic, ug ang model gidispley didto sa Prague Municipal Museum. Ang naghimo sa model mao si Antonín Langweil, nga gihimo niya sulod sa 11 ka tuig, gikan sa 1826 ngadto sa 1837, ang tuig nga siya namatay. Unsay nakaaghat kang Langweil sa paghimo niining lisod kaayong proyekto?

Si Langweil natawo sa 1791 sa lungsod sa Postoloprty, nga karon bahin na sa Czech Republic. Human sa pagtuon ug lithography sa Art Academy sa Vienna, Austria, nagbukas siya sa unang lithograph nga imprentahan sa Prague. Apan kay dili man siya maayo sa negosyo, ang iyang negosyo nahapay. Sa 1826, samtang nagtan-aw ug eksibit sa Prague, nakakita siyag plaster model sa siyudad sa Paris, France. Naikag sa iyang nakita, midesisyon si Langweil sa paghimog model sa Prague, gamit ang baga nga kartolina ug pipila ka gigming nga kahoy.

Una pa kini sugdig himo, gikugihan ug rekord ni Langweil ang mga detalye sa siyudad sa Prague. Iyang gisuroy ang matag dalan, naghimog mga sketch ug nagbutang ug timaan sa eksaktong lokasyon sa mga bilding, bangko sa parke, bodega, estatuwa, ug mga kahoy. Giapil pa niya ang mga baril nga iyang nakita, buak nga mga bentana, usa ka hagdanan nga gisandig sa bungbong, ug tapok sa mga kahoy! Dayon iyang gisugdan  paghimo ang iyang model sa sukod nga 1:480. Aron madugangan ang iyang gamayng kita, naghimo usab siyag model sa balay sa mga adunahan.

Sa 1837, si Langweil gi-TB ug namatay sa Hunyo nianang tuiga, ug nabiyuda ang iyang asawa ug nailo ang iyang lima ka anak nga babaye. Paglabayg tulo ka tuig, ang iyang model gibutang na didto sa Patriotic Museum, nga karon gitawag ug National Museum. Nganong nakaabot kini didto? Sa 1840, gibaligya kini sa asawa ni Langweil kang Emperador Ferdinand I, ug iya kining gipalit ug gidonar ngadto sa museyo karon sa nasod sa Czech Republic. Gihatod kini sulod sa siyam ka kahon. Sa ulahi, ang hawas sa City of Prague Museum, diin didto kini gibutang, miingon: “Ang model ni Langweil panagsa lang idispley sa mga eksibit sa ika-19ng siglo. Sa 1891 kini maoy usa sa mga eksibit sa Provincial Jubilee Exhibition. Una pa gieksibit, kini giayo nga mikostar ug dako . . . Gikan sa 1905 ang model nahimong permanenteng eksibit sa National Museum’s Lapidarium.”

Popular sa mga Historyano

Ang model ni Langweil nga gama sa papel popular kaayo. Kini may sukod nga 5.76 por 3.24 metros, ug gibutang diha sa bildong kaha ug gisug-an ug daghang gagmayng mga suga nga gibitay diha sa sulod. Kini nga “siyudad” tinuod kaayong tan-awon nga usahay makalimot ka nga model ra diay kini! Sa pagkatinuod, gitagsatagsag himo ni Langweil ang kapin sa duha ka libong gagmitoyng mga bilding nga sama gayod ug dagway sa orihinal.

Pananglitan, gibutangan ni Langweil ug numero sa rehistro ang mga bilding. Ang mga dalan gama sa bato nga may mga poste nga gibitayag mga lampara, ug may mga kanalkanal. Ug gisunod gyod niya ang dagway sa mga simbahan nga bildog mga bentana nga dekolor—hasta ang nangatangtang o buak nga mga bildo. Diha sa iyang model may mga bungbong nga nahup-akan ug palitada ug nadayag ang mga tisa. Giapil usab niya ang Vltava River nga nag-ekis-ekis diha sa Prague.

Karon, ang model ni Langweil nga gama sa papel dili lang usa ka makaiikag kaayong displey sa museyo kondili popular usab kini sa mga mahiligon ug arte ug sa mga historyano nga gustong motan-aw sa kausaban sa Prague sa paglabay sa panahon. Siyempre, ang ubang bahin sa siyudad lahi nag dagway kay ang ubang daang mga bilding gipulihag bag-o o giayo, ilabina sa seksiyon sa mga Hudiyo ug sa karaang bahin sa Prague nga gitawag ug Old Town. Pinaagi sa modernong teknolohiya, ang model ni Langweil gikuhaag letrato nga gihimong digital aron ang mga bisita makakita sa dagway sa Prague niadtong 1837 diha sa computer.

Sa Abril 1837, ang masakitong si Langweil mihangyo nga ang iyang model idispley sa ginganlan kaniadto ug Patriotic Museum, apan dili interesado ang museyo. Seguradong nahiubos siya niini! Apan handurawa kon siya moadto sa museyo karon o “mosuroy” sa iyang karaang Prague diha sa computer. Makaingon gyod siya nga ang iyang kahago wala makawang.

[Hulagway sa panid 10]

Antonín Langweil

[Hulagway sa panid 10]

Ang model ni Langweil sa siyudad sa Prague

[Hulagway sa panid 10, 11]

Gipadul-ang hulagway sa model ni Langweil

[Picture Credit Lines sa panid 10]

Page 10, Langweil: S laskavým svolením Národního muzea v Praze; pages 10 and 11, model photos: S laskavým svolením Muzea hlavního mesta Prahy