Mga Hinungdan sa Inhustisya

I-PLAY

Mga Hinungdan sa Inhustisya

MGA duha ka libo ka tuig kanhi, tukmang gihubit sa Bibliya ang mga tawo sa atong panahon. Kini nag-ingon: “Sa kataposang mga adlaw moabot ang makuyaw nga mga panahong lisod sagubangon. Kay ang mga tawo unya magmahigugmaon sa ilang kaugalingon, magmahigugmaon sa salapi, . . . dili-mapasalamaton, dili-maunongon, walay kinaiyanhong pagbati, dili-ikasabot, . . . walay gugma sa pagkamaayo, mga mabudhion, gahig ulo, nangburot sa garbo, mga mahigugmaon sa kalipayan inay nga mga mahigugmaon sa Diyos.”—2 Timoteo 3:1-4.

Daghan ang mouyon nga komon na karon kining mga kinaiyaha. Kini makita diha sa daghang paagi, sama sa kadalo, pagpihig, rebelyosong tinamdan, korapsiyon, ug sa dili patas nga kahimtang sa pinansiyal. Atong tagsatagsaon kini paghisgot.

KADALO. Usahay makadungog kita sa uban nga moingong “Ang kadalo maayo.” Apan dili kini tinuod, kay ang kadalo makadaot! Pananglitan, sagad kini ang hinungdan sa pagdoktor sa kuwenta sa negosyo, sinuwitik nga negosyo, ug pagpatuyag pangutang ug pagpahulam ug kuwarta. Ang mga epekto, sama sa pagkabangkarota, nakadaot sa daghang tawo. Tinuod, ang ubang biktima otro pong dalo. Apan nabiktima usab ang kugihang mga tawo, nga ang pipila nawad-ag balay ug pensiyon.

PAGPIHIG. Hukman sa mapihigong mga tawo ang uban base sa rasa, kolor, sekso, kahimtang sa kinabuhi, o relihiyon. Pananglitan, ang usa ka komite sa United Nations nag-ingon nga sa usa ka nasod sa South America namatay ang usa ka mabdos diha sa ospital kay wala siya atimana sa laing tambalanan sanglit siya pobre ug lahig rasa. Usahay ang sobrang pagpihig miresulta pa gani sa grabeng inhustisya sama sa pinugos nga pagpalalin o pagpuo sa usa ka rasa.

REBELYOSONG TINAMDAN. Usa ka sumaryo bahin sa Handbook of Antisocial Behavior nag-ingon: “Matag tuig libolibong pamilya nangabungkag ug gatosan ka libong kinabuhi ug milyonmilyong dolyar sa mga propidad nangadaot tungod sa rebelyosong tinamdan. Komon kaayo ang kabangis batok sa atong katilingban mao nga dili ikatingala kon tawgon sa umaabot nga mga historyano ang atong panahon dili ingong ‘Space Age’ o ‘Information Age’ kondili ingong ‘Antisocial Age’—ang yugto diin ang katilingban nakig-away ra usab sa iyang kaugalingon.” Sukad giimprenta kining libroha sa 1997, wala gayod moarang-arang ang tinamdan ug kinaiya sa tawo.

KORAPSIYON. Usa ka report bahin sa korapsiyon sa South Africa nag-ingon nga sulod sa pito ka tuig, gidispalko ang kapin sa 81 porsiyento sa 25.2 bilyon rand (kaniadto $4 bilyones, U.S.) nga badyet alang sa health department sa usa ka probinsiya. Ang kuwarta nga “para unta sa pagmentinar sa mga ospital, klinika, ug health center sa probinsiya,” wala gamita alang niini, miingon ang The Public Manager.

DILI PATAS NGA KAHIMTANG SA PINANSIYAL. Sa 2005, halos 30 porsiyento sa tinuig nga kita sa Britain “gipanag-iya sa 5% sa mga kinadatoan niining nasora,” sumala sa magasing Time. Ug kini midugang nga “kapin sa 33% sa kita sa Amerika gipanag-iya sa 5% sa mga kinadatoan sa maong nasod.” Sa tibuok kalibotan, ang adlaw-adlawng kita sa mga 1.4 ka bilyong tawo maoy $1.25 (U.S) o ubos pa, ug 25,000 ka bata mamatay kada adlaw tungod sa kawalad-on.

Inhustisya—May Solusyon Ba?

Niadtong 1987, tumong sa prime minister sa Australia nga pagka-1990 wala nay bata sa maong nasod ang mag-antos sa kawalad-on. Wala gayod kana matuman, ug siya nagmahay sa pagtakda niana nga tumong.

Bisag ang usa dakog awtoridad, dato, o impluwensiyado, siya tawo lang ug dili makawagtang sa inhustisya. Gani, kadtong may awtoridad mabiktima pod sa inhustisya, matigulang, ug mamatay. Kini makapahinumdom kanato sa duha ka teksto sa Bibliya:

“Dili iya sa tawo nga nagalakaw bisan ang pagtultol sa iyang lakang.”—Jeremias 10:23.

“Ayaw ibutang ang inyong pagsalig sa mga hamili, . . . nga kaniya walay kaluwasan.”—Salmo 146:3.

Kon kita motuo niining mga pulonga, dili kita mahigawad kon mapakyas ang paningkamot sa tawo. Nan, modawat na lang ta nga magpadayon ang inhustisya? Dili! Atong masayran sa kataposang artikulo niini nga serye nga hapit nang moabot ang usa ka kalibotan nga walay inhustisya. Apan sa pagkakaron kita dunay mahimo. Pangutan-a ang imong kaugalingon: ‘Unsa pay akong himoon aron mas makapakita kog hustisya? Duna pa bay angay nakong pauswagon sa akong kinabuhi?’ Kini tubagon sa mosunod nga artikulo.

[Mga hulagway sa panid 4, 5]

A. Gidakop sa China ang tawo nga miapil sa rayot nga pagpihig sa rasa ang hinungdan

B. Pagpangransak ug pagpanggubag mga propidad sa London, England

C. Grabeng kawalad-on diha sa refugee camp sa Rwanda

[Credit Lines]

PAGMATA!