SA AMONG MIAGING ISYU, amo nang nahisgotan ang duha ka tinuod nga situwasyon sa kinabuhi.

● Kon mahulog na ang imong pagbati unya dili ka pa andam manarato kay wala ka pay planong magminyo, masakitan ka.—Proverbio 6:27.

● Kon mahulog na ang imong pagbati unya dili ka pa andam manarato kay wala ka pay planong magminyo, mahimong madaot ang inyong panaghigalaay. *—Proverbio 18:24.

NIINI NGA GULA, atong hisgotan ang

● Ikatulong tinuod nga situwasyon bahin sa pagkahulog sa pagbati

● Kon unsaon nimo pagkahibalo nga labaw pa sa higala ang imong pagtratar kaniya

TINUOD NGA SITUWASYON: Kon mahulog na ang imong pagbati unya dili ka pa andam manarato kay wala ka pay planong magminyo, mahimong madaot nimo ang imong reputasyon. Si Mia * miingon: “Dunay mga lalaki nga daghag  higalang mga babaye. Ang tinuod, sila mga palikero. Ang mga babaye magtuo nga nakagusto nila ang lalaki, apan ang lalaki diay gusto lag atensiyon.”

Angayng palandongon:

● Lalaki man ka o babaye, nganong makadaot sa imong reputasyon ang sobrang pagpakigsuod sa kaatbang nga sekso?

“Makahatag ug dakong problema ang pagpakig-text sa kaatbang nga sekso. Sa primero mag-text ka sa usa lang ka tawo, pero sa kadugayan magsige ka nag text ug modaghan ang imong napadad-an ug text. Wala ka lang makaamgo nga tulo na diay ka lalaki ang imong gikadeyt, ug ang matag usa kanila magtuo nga siya lang ang duol sa imong dughan. Sa dihang mahibalo sila sa tinuod, sila masakitan—ug ikaw mabaniog nga palikera.”—Lara.

Ang Bibliya nag-ingon: “Pinaagi sa iyang mga binuhatan ang usa ka bata [lalaki o babaye] magpaila sa iyang kaugalingon kon ang iyang kalihokan maoy lunsay ug matul-id.”—Proverbio 20:11.

Ang punto: Ang pag-uban-uban sa kaatbang nga sekso dili daotan. Apan kon dili ka magbutang ug mga limitasyon, mahimong masakitan ka, madaot ang inyong panaghigalaay, ug ang imong reputasyon.

 Unsaon nimo pagkahibalo nga labaw pa sa higala ang imong pagtratar kaniya? Ang usa ka paagi mao ang pagpangutana sa imong kaugalingon, ‘May higala ba ako nga nahimong akong sumbonganan sa problema?’ “Kon managhigala lang mo nianang lalakiha,” miingon si Erin, “dili siya ang imong pakigsultihan adlaw-adlaw o ang una nimong balitaan sa mga panghitabo sa imong kinabuhi. Dili siya ang angay nimong dangpan kon may problema ka.”

Angayng palandongon:

● Nganong nindot man kaayong himoong sumbonganan ang kaatbang nga sekso? Apan nganong peligro kini?

“Ang mga lalaki nga akong kaila dili nako suod nga mga amigo. Dili ko makigsulti kanila sa telepono sulod sa daghang oras nga sama sa akong pagpakig-estorya sa akong mga amiga. May mga butang nga dili nako ikasulti kanila.”—Rianne.

Ang Bibliya nag-ingon: “Pagbantay sa imong isulti . . . Ang tawong magpatakag sulti makahatag ug kadaot sa iyang kaugalingon.”—Proverbio 13:3, Good News Translation.

Angayng palandongon: Duna bay kapeligrohan kon imong isulti ang tanan ngadto sa usa nga kaatbang nga sekso? Komosta kon mobugnaw na ang inyong panaghigalaay? Magmahay ka kaha nga nakasulti ka sa imong sekreto kaniya?

Ang tin-edyer nga si Alexis miingon: “Ayawg likayi ang usa ka tawo tungod lang kay siya kaatbang nga sekso. Sa laing bahin, ayawg limbongi ang imong kaugalingon pinaagi sa pag-ingon nga managhigala lang mo kay ang tinuod duna ka nay pagbati kaniya. Bantayi ang imong pagbati aron dili ka masakitan.”

Aron makakuhag dugang artikulo sa seryeng “Mga Batan-on Nangutana” i-download ang ubang gula sa Pagmata! gikan sa www.pr418.com

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 17]

TINUOD NGA HITABO: “Duna koy amigo ug magkasinabot kaayo mi. Pero nakamatikod ko nga dugay kaayo ming mag-estorya sa telepono, ug personal nang mga butang ang among ginahisgotan. Morag suod na kaayo mi kay iyang isulti nako ang tanang butang. Usa ka adlaw niana, nag-e-mail siya nako ug iya kong giingnan nga nakagusto siya nako. Wala ko mahibalo kon unsay isulti. Nalipay ko sa iyang giingon—kay nindot god nang pagbati nga importante ka para sa usa ka tawo. Pero nabalaka ko. Nahibalo ko nga dili kami makapabiling managhigala lang kay nagtuo siya nga labaw pa sa panaghigala ang among pagbati sa usag usa. Kon sultihan pod nako siya nga bata pa mi nga magtrato, masakitan gyod siya. Ako kining gisulti sa akong ginikanan, ug ila kong gitambagan nga kinahanglang limitehan namo ang pagpakigkontak sa usag usa. Kini nga kasinatian nakapaamgo nako nga ang walay malisya nga panaghigalaay mahulog nga seryoso. Ug sukad niadto, gilimitehan na nako ang akong pagpakig-uban ug mga lalaki, ilabina sa pagpakig-text. Mas maayo usab kon makig-uban sa grupo imbes magpalain mong duha. Sa ingon ang inyong panag-estorya dili mahimong sobra ka personal ug ang inyong pagbati dili mapukaw.”—Elena.

[Kahon sa panid 18]

NGANONG DILI NIMO PANGUTAN-ON ANG IMONG GINIKANAN?

Pangutan-a ang imong ginikanan kon unsay ilang hunahuna sa mga pangutana ubos sa sub-ulohang “Angayng palandongon.” Ang ila bang hunahuna lahi sa imoha? Kon lahi, ngano man? Unsay imong nakitang maayo sa ilang panglantaw?—Proverbio 1:8.

[Kahon/Mga hulagway sa panid 18]

ANG GIINGON SA UBANG BATAN-ON

Andre—Kon hatagan nimog atensiyon ug panahon ang usa ka babaye, lagmit mahulog ang imong pagbati kaniya ug lagmit pod nga maghunahuna siya nga nakagusto ka niya. Kon dili ka pa gustong makigtrato, nan ayaw pagpakita nga duna kay planong mangulitawo.

Cassidy—Makihigalaon kaayo ko, ug kay nagdako man ko uban sa mga lalaki, komportable ko kanila—nga dili pod usahay maayo. Dili maayong trataron ang usa ka lalaki nga morag imong higalang babaye kay masaypan kini pagsabot. Mas maayong trataron ang usa ka lalaki ingong igsoon!

 [Kahon sa panid 19]

ALANG SA MGA GINIKANAN

Sa normal nga mga kahimtang, dili daotan kon ang batan-ong mga lalaki makig-uban ug batan-ong mga babaye. Apan kadtong dili pa gustong manarato kay wala pay planong magminyo kinahanglang magbutang ug limitasyon. * Kon sila makighigala sa kaatbang nga sekso, ang ilang relasyon kinahanglang kutob ra gayod sa panaghigala.

Unsay mahitabo kon mahulog na ang pagbati sa usag usa apan dili pa andam manarato kay sila wala pay planong magminyo? Ang kalipay nga bation sa primero sa ngadtongadto mapulihag kasakit. Daw sama kinig naglingkod sa sakyanan nga walay ligid. Sa dili madugay, ang babaye ug lalaki makaamgo nga walay padulngan ang ilang relasyon. Ang uban tingali magkawat-kawat sa pagpakigdeyt nga mahimong moresultag kadaot. Ang uban magbulag nga tungod niini sila masakitan, mobating gibudhian, ug maguol pag-ayo. Unsay imong himoon aron ang imong anak makalikay sa pagpanaratog sayo?—Ecclesiastes 11:10.

Ang labing maayo nimong himoon mao ang pagpakigsulti sa imong anak bahin sa pagpakighigala sa kaatbang nga sekso. Sa ingon niana makabantay ka ug makatabang kon molabaw na sa panaghigalaay ang ilang pagbati sa usag usa.

Ang ubang ginikanan wala makaamgo nga silay nakaingon kon nganong ang ilang mga anak dili mosulti kon unsay nagakahitabo sa ilang kinabuhi. Tagda ang giingon sa ubang batan-on ngadto sa Pagmata!

“Gusto gyod nakong isulti kang Mama nga duna koy naibgan, apan wala nako kini isulti kay basig masuko siya.”—Cara.

“Sa dihang gisultihan nako si Mama nga duna koy naibgan, siya miingon, ‘Ayaw pagdahom nga motambong ko sa imong kasal!’ imbes unta moingon siya, ‘Komosta ang imong amigo, Day? Unsa may imong nagustohan niya?’ Kon nangutana lang unta siyag ingon niini, basig mamati ko sa iyang tambag.”—Nadeine.

Apan tan-awa ang kalainan sa dihang ang ginikanan mapailobong mamati ug dayon mohatag ug tambag.

“Ang akong ginikanan wala masuko sa dihang ako silang gisultihan nga duna koy naibgan. Ilang gisulti ang kinahanglan nakong mahibaloan, apan nakasabot sila sa akong gibati. Busa sayon dawaton ang ilang tambag ug dili ko magpanuko sa pagpakigsulti kanila.”—Corrina.

“Sa dihang giestoryahan ko sa akong ginikanan kon kinsay ilang naibgan sa batan-on pa sila—ug ila pa ganing gisaysay kon nganong wala molampos ang relasyon—nakaingon ko nga dili ra diay sila masuko kon akong isulti kanila nga duna koy naibgan.”—Linette.

Hinumdomi usab nga usahay dunay ubang hinungdan kon nganong manaratog sayo ang usa ka batan-on.

“Nagtago-tago kog panarato kaniadto kay malipayon ko kon anaa siya sa akong kiliran ug mamati siya nako.”—Annette.

“Malipay kaayo ko kon makauban sa akong trato. Iya god kong hatagag importansiya, nga mao poy akong gusto. Gusto kog atensiyon, maayo man o daotan.”—Amy.

“Kon sultihan ko sa akong ginikanan nga guwapa ko o angayan ko sa akong sinina, dili na mistil nga manarato ko aron lang dunay modayeg nako nga lalaki.”—Karen.

Pangutan-a ang imong kaugalingon:

Unsay akong himoon aron ang akong anak dili magpanuko sa pagduol nako?—Filipos 4:5.

Ako ba “abtik nga mamati, dili madalidalion sa pagsulti”?—Santiago 1:19, Ang Biblia, Bag-ong Hubad Nga Binisaya.

Unsay akong himoon aron dili matental ang akong anak sa pagpangitag gugma ug pag-uyon sa gawas sa panimalay?—Colosas 3:21.

Ang punto: Tudloi ang imong anak kon unsay himoon aron dili magkaproblema dihang makighigala sa kaatbang nga sekso. Ang iyang makat-onan magamit niya sa umaabot.—Colosas 3:5; 1 Tesalonica 4:3-6.

[Footnote]

[Chart sa panid 17]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

MGA LIMITASYON

HIMOA

✔ pakig-uban nga ginurupo

✔ ilha siyag maayo

✔ pakig-estorya

LIKAYI

X pagpalain

X pagsumbong sa problema

X pagbirigbirig

[Diagram sa panid 18]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

PAG-UBAN-UBAN

PAGBIRIGBIRIG

PAGHAPAK-HAPAK

PAGKUPTANAY

PAGHALOKAY