Diin ang Kuwarta Upat ug Tiil

“SA AMONG lugar ang baboy mahal, busa dako kaayong responsibilidad ang pagbuhi niini,” miingon si Enmarie Kani, 17 anyos nga dalaga nga nagpuyo sa kabukiran sa Papua New Guinea. “Sa dihang akoy gipaalima ni Tatay sa baktin, nalipay ko pero nabalaka. Abi nakog mamatay ang baktin kay gamay kaayo kini.”

Giunsa pag-alima ni Enmarie ang iyang baboy? Ug nganong giisip sa mga tawo sa kabaryohan sa Papua New Guinea ang baboy nga sama ka importante sa kuwarta? Kini ang iyang gisulti sa Pagmata!

Asa ka nagpuyo?

Nagpuyo ko sa payag sa kabukiran sa Western Highlands uban sa akong ginikanan ug upat ka manghod—duha ka babaye ug duha ka lalaki. Ang among baryo dunay mga 50 ka molupyo, silang tanan paryente nako, ug nagpuyo mi duol sa sapa nga nag-ikis-ikis gikan sa kabungtoran nga punog kahoy.

Panguma ang panginabuhi sa kadaghanan sa among baryo. Ang among pamilya dunay dakong uma nga gitamnan namog kamote, kalbasang pula, pepino, kape, ug ubang lagutmon.  Ganahan kaayo kong magtrabaho sa uma. Duna pod koy laing buluhaton, sama sa paglimpiyo sa balay, panglaba ug, siyempre, pag-atiman sa baboy.

Giunsa nimo pag-atiman ang baboy?

Dihang gipalit ni Tatay ang baboy mga usa ka tuig nang milabay, gamay kaayo kini nga mahawiran nako kini sa duha ka kamot. Kada adlaw, lawgan nako kinig dinukdok nga isda nga sinagolag kamote nga linubok, tubig, asin, ug duga sa tubo. Magabii, sa dihang motugnaw na kaayo, matulog kini sa sako nga gibitay duol sa dapogan. Matulog ko sa salog duol niini. Siyempre, ang baktin mainitan!

Wala nako hatagig ngalan ang among baboy. Dik ray akong tawag niini. Akong giatiman si Dik nga morag akong anak—ako kining lawgan, kaligoan, ug duladulaan. Nasuod kaayo nako ang baboy mao nga magsige kinig sunodsunod nako.

Sa dihang midako na si Dik, lahi na ang akong paagi sa pag-atiman niini. Ako kining higtan ug dad-on ngadto sa among uma nga 15 minutos baktason gikan sa among payag. Didto ako kining ihigot sa punoan sa kahoy ug pasagdan nga mag-ungad-ungad sa tibuok adlaw. Kini mangungad ug mga gamot ug mga wati, busa ang yuta mabugwal ug mohumok. Pagkahapon, ako kining ipauli, ug lawgan ug hilaw ug linutong kamote una pa kini ibutang sa alad.

Nganong importante kaayo ang baboy sa mga molupyo sa bukid?

Kami nga nagpuyo sa bukid dunay panultihon, Ang baboy kuwarta ug kuwarta ang  baboy. Sa wala pa mogamit ug kuwarta ang mga tawo sa bukid, ang baboy maoy gigamit nga kuwarta—usa ka batasan nga nagpadayon hangtod karon. Pananglitan, kas-a dihay mipalit ug sakyanan nga gipakapinan ug baboy. Husayon sa mga tribo ang ilang mga panag-away pinaagig kuwarta ug baboy. Ug daghang pamanhonon mohatag ug baboy sa ginikanan o pamilya sa pangasaw-onon ingong bugay.

Kon mokaon kag baboy mora diay kag nagkaon ug puhonan!

Mao gyod! Kay mahal man kaayo ang baboy, sa espesyal nga mga okasyon lang mi mokaon niini, sama sa paglubong ug ubang hinungdanong mga seremonyas. Pero ang ubang tribo sa bukid mag-ihaw ug daghan kaayong baboy sa mga seremonya agig pagpasigarbo sa kaadunahan sa tribo o agig bayad sa utang-kabubut-on.

Para sa unsa ang inyong mga baboy?

Nanganak ug daghan si Dik, ang usa niini among gibaligya dili pa dugay sa kantidad nga 100 kina (halos $40 U.S.). Ang halin among giplete sa bus paingon sa tinuig nga distritong kombensiyon sa mga Saksi ni Jehova sa duol nga lungsod sa Banz. Tingali ibaligya ni Tatay ang ubang baktin ni Dik aron magamit sa adlaw-adlawng mga panginahanglan sa among pamilya.

Nganong dili man mo magbuhig daghang baboy aron makakuwartag daghan?

Ang among tuyo, dili aron madato, kondili aron dunay ikagasto sa pagkaon, besti, ug puy-anan. Mas importante sa among pamilya ang espirituwal nga mga butang. Naglakip kini sa pag-alagad sa among Diyos nga si Jehova; pagtambong sa Kristohanong mga tigom; pagtabang sa uban kutob sa among mahimo sa materyal o sa espirituwal, ug sa pagtrabaho ingong pamilya. Simple lang ang among kinabuhi, pero kami suod ug malipayon.

Sa pagkakaron, duna koy sekular nga trabaho pero partaym lang—pag-atiman ug garden ug pagbuhig mga baboy. Ang panguna gyod nakong buluhaton mao ang pag-alagad ingong Kristohanong magwawali, nga nagsangyaw sa mga kamatuoran sa Bibliya ngadto sa akong isigkatawo. Puliki ako sa daghang adlaw sa semana niining buluhatona nga gisugo ni Jesus nga pagatumanon sa iyang mga sumusunod. (Mateo 28:19, 20) Nangandoy ko sa pag-alagad sa sangang buhatan sa mga Saksi ni Jehova sa Port Moresby, diin ang literatura sa Bibliya gihubad sa lokal nga mga pinulongan. Bisag dili nako maabot kana nga tumong, malipayon ra gihapon ko sa pag-alagad kang Jehova ug sa pag-una sa espirituwal nga mga butang. Ug mapasalamaton ako sa materyal nga tabang nga akong nadawat gikan sa kuwarta nga upat ug tiil.

[Kahon/Hulagway sa panid 12]

BAHIN SA BABOY

● Dunay mga dos milyones ka binuhing baboy sa isla sa New Guinea, halos 1 sa matag 3 ka molupyo.

● Kapin sa katunga sa mga tawo sa kaumahan nagbuhig baboy.

[Mga mapa sa panid 10]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

INDONESIA

PAPUA NEW GUINEA

AUSTRALIA

INDONESIA

PAPUA NEW GUINEA

PORT MORESBY

WESTERN HIGHLANDS

AUSTRALIA

[Hulagway sa panid 10, 11]

Paingon sa uma

[Hulagway sa panid 11]

Panahon sa pagkaligo

[Hulagway sa panid 11]

Panahon sa pagdula