UNSA nga produkto nga magamit ingong medisina, panghinlo, pangpatay sa kagaw, ug pagpatahom? Kini puwedeng kan-on, imnon ingong juice, ug himoong lana. Kini nindot ug kolor, mabatonan sa tibuok kalibotan, ug barato. Tingali duna ka niini sa imong kosina. Unsa kini? Aw, lemon!

Ang lemon gituohan nga nitib nga tanom sa Habagatan-sidlakang Asia. Gikan didto kini nadala pakasadpan, sa Mediteranyo. Ang lemon mabuhi sa bugnawong klima, busa maayo kinig tubo sa mga dapit sama sa Argentina, Italy, Mexico, Spain, ug bisan sa ubang bahin sa Africa ug Asia. Ang hingkod nga tanom, depende sa matang ug lugar, makapamungag mga 200 ngadto sa 1,500 sa usa ka tuig. Ang lemon nga kinultibar mamutot sa lainlaing panahon sa tuig, busa may maani sa tibuok tuig.

Walay makatino kon nananom bag lemon ang karaang mga Romano. Dunay sinulat nga ebidensiya nga ang mga Romano nahibalo ug citron, laing matang sa tanom nga citrus, nga kaamgid sa dakong lemon. Diha sa iyang basahong Natural History, ang Romanong historyano nga si Pliny the Elder naghisgot bahin sa tanom nga citron ug sa bunga niini. Apan ang inilang mga eksperto nagtuo nga nahibalo usab ang mga Romano bahin sa lemon. Ngano? Tungod kay dili mga citron kondili lemon ang makita diha sa daghang drowing sa mga bungbong ug sa mga mosaic. Pananglitan, may usa ka villa nga nakalotan didto sa Pompeii, nga tukmang gitawag nga The Orchard House, kay may mga drowing kini nga mga tanom, lakip sa tanom nga lemon. Niadtong panahona, ang lemon wala isipa nga nitib nga tanom ug tingali gigamit lang ingong medisina. Walay makatino kon sayon bang buhion kining tanoma ug kon daghan ba ang nananom niini kaniadto.

Ang isla sa Sicily, diin tagdugay ang ting-init ug dili kaayo bugnaw ang tingtugnaw, nanguna sa pagpananom ug citrus lakip sa lemon. Apan may mga dapit, ilabina duol sa baybay, diin gikultibar ang maayong klaseng lemon.

Ang nindot nga lungsod sa Sorrento nahimutang habagatan sa Naples, ug ang habagatan niini mao ang kabaybayonan  sa Amalfi nga nanganawkanaw kapig 40 kilometros. Niini nga baybay may mga luok diin nahimutang ang nindot nga mga lungsod sama sa Amalfi, Positano, ug Vietri sul Mare. Ang kabaryohan sa Sorrento ug Amalfi nga duol sa dagat nagkultibar ug mga lemon nga dunay Protection Authority nga sertipiko, usa ka garantiya nga kini nga mga lemon didto gikan. Binantayan pag-ayo sa mga molupyo didto kining ilang tanom, ug hinagdan-hagdan nga gipananom kini sa bakilid nga bantang sa adlaw ug mamungag humot, dugaong lemon.

Dili kinahanglang dako ang lugar aron makatanom ug lemon. Kini matanom bisan diha lang sa balkon nga mainitan sa adlaw, kay dunay mga matang sa lemon nga mapatubo sa kaang ug nindot usab nga masitas. Gusto kinig dapit nga pirmeng mainitan, dili mahanginag kusog, ug makasuhop ug init sa adlaw, ilabina kon ipaduol sa paril. Apan kon mobugnaw kaayo ang panahon sa tingtugnaw, kinahanglang tabonan kini o isulod sa balay.

Unsay gamitan nimo sa lemon? Ang uban magbutang ug hiniwa niini diha sa tsa; ang uban magbutang ug panit o pipila ka tulo sa duga niini diha sa ilang lutoon nga keyk. Mahimong himoon usab kini nga lemonada. Ang mga kosinero sa tibuok kalibotan dili gyod mawad-ag lemon kay daghan kinig kagamitan. Apan nakagamit ka na bag lemon ingong pangpatay sa kagaw o pangpakuhag mansa?

Ang uban mogamit ug lemon sa pagpatay sa kagaw sa tadtaran. Imbes mogamit ug bleach para mansa o paghinlo sa lababo, ang uban magtimplag duga sa lemon ug baking soda. Ug matod sa uban, ang hiniwa nga lemon nga ibutang sa repridyeretor o dishwasher makakuhag baho ug magpahumot sa mga gamit sa kosina.

Ang lemon daghag citric acid, nga gigamit ingong natural nga pangpreserbar sa pagkaon ug makapaaslom sa pagkaon o ilimnon. Ang panit sa lemon dunay pectin, nga gamiton sa industriya sa pagkaon ingong pangpalawot, emulsifier, ug pangpalapot. Dugang pa, ang lana nga makuha gikan sa panit gamiton sa industriya sa pagkaon, medisina, ug kosmetiko. Daghan gyod ug kagamitan ang lemon. Kini nindot ug kolor, lami, ug magamit sa daghang paagi.