Tuig-tuig, sugod sa Hulyo, ang mga baye nga southern right whale (Eubalaena australis) mangabot sa habagatang kabaybayonan sa Santa Catarina, Brazil. Gikan pa sila sa Antartika, libolibo ka kilometros ang gilay-on, aron sa pagpanganak ug pagpadako sa ilang nati diha sa kamabwan. Sa daghang bulan, ang mga molupyo ug mga turista diha sa kabaybayonan o sa mga pangpang malingaw sa pagtan-aw sa mga balyena—mga inahan ug mga nati nga nagpahulay o nagduladula sa katubigan! *

Ang baye moabot sa gitas-on nga mga 16 metros, nga halos sama kataas sa duha ka bus nga gisumpay, ug motimbang kutob 80 ka tonelada! Ang dako kaayong lawas niini sagad itom ug kolor, usahay dunay pat-ak-pat-ak nga puti diha sa tiyan. Ang ulo dako kaayo, 25 porsiyento sa tibuok gitas-on sa lawas. Ang baba lapad ug kurbawo. Siya walay silik sa likod sama sa ubang matang sa balyena. Sa paglangoy, iyang ipabawog-bawog pataas ug paubos ang iyang lapad nga ikog nga may gibhang sa tunga, imbes patuo o pawala sama sa ubang isda. Kon moliko, ang iyang kapay maoy iyang gamiton. Kini sama sa paagi sa pagpaliko sa ayroplano.

Sa katingalahan, bisag dako kaayo kini nga balyena, ang ilang lawas malubaylubay mao nga sila makasirko-sirko. Imong makita sila nga magpautaw-utaw sulod sa daghang oras diin ipagimaw nila ang ilang ikog nga magsilbing layag; ila usab nga iisa ang ilang ikog dayon ilamba kinig kusog diha sa tubig; mosulpot usab sila gikan sa tubig ug dayon magpahagsa nga makapusgay sa tubig nga makita bisan sa layo.

Dapit sa ulo, ang right whale dunay mga pat-ak-pat-ak nga pution o dalagong mga kubal nga gitaptan ug cyamid o mga kuto. “Ang ilhanan sa tagsatagsa ka right whale mao ang ilang kubal sa ulo, kay walay kubal nga parehas ug porma,” miingon si Karina Groch, koordinetor sa Brazilian Right Whale Project, “sama nga walay tamla sa tawo nga magkaparehas ug porma. Among letratohan ang mga kubal sa balyena dihang mangabot sila sa among kadagatan ug among tipigan kini nga mga letrato.”

Ang mga biologo nag-ingon nga lisod matag-an ang edad sa right whale dihang mamatay kay kining matanga sa balyena walay mga ngipon. Sila nagbanabana nga ang kinabuhi sa balyena moabot ug labing menos 65 ka tuig. *

Ang right whale mokaon ug gigming nga crustacean sama sa hipon. Sila may mga salaan nga gilangkoban ug gatosan ka baleen plate nga dunay nagbitay nga pinong mga buhokbuhok diha sa masigkakilid sa ilang ibabawng apapangig. Sa maglangoy, bukhon nila ang ilang baba ug moagi ang tubig diha sa mga baleen plate ug masangit sa buhokbuhok ang gigming nga crustacean. Ang balyena makahurot ug kutob sa duha ka toneladang crustacean sa usa ka adlaw.

Sa ting-init (Enero/Pebrero), sila mangadto sa Antarctic Ocean aron maningaon ug magpabaga sa tambok. Kini nga tambok maayong insulasyon batok sa kamig nga katubigan ug nagsilbing reserbang pagkaon dihang sila manglalin.

Gikan sa ika-18 nga siglo padayon, grabe ang pagpamalyena didto sa Southern Hemisphere. Kay hinayng manglangoy, sila daling dakpon bisan sa mga tigpamalyena nga nagsakayan lang nga naggamit ug mga sapang nga hiniktag pisi. Gawas pa, lahi sa ubang balyena, sila molutaw bisag patay na tungod sa ilang baga nga tambok. Busa ang tigpamalyena dili maglisod sa pagbutad kanila paingon sa baybay.

Dugang pa, ang tambok ug ang baleen plate daghag kagamitan niadtong panahona. Ang tambok gigamit nga lana sa mga lampara sa dalan ug panggrasa. Ang baleen himoong corset sa sinina, latigo, ug mga tukog sa payong. Gani, ang mga baleen plate nga makuha gikan sa usa lang ka balyena makasapar sa gastos sa usa ka biyahe sa pagpamalyena!

Sa unang mga tuig sa ika-20 nga siglo, tungod sa sobrang pagpanikop kanila, mikunhod pag-ayo ang ilang gidaghanon ug sa ulahi nagnihit ang pagpamalyena. Sa Brazil, ang kataposang whaling station gisira niadtong 1973. Bisag anam-anam nga midaghan ang ubang matang sa balyena, ang uban nameligro gihapong mapuo.

Ang right whale maoy usa ka maayong pananglitan sa kakomplikado ug sa nagkalidadis nga kinabuhi sa yuta. Kini nagpamatuod sa katingalahang kaalam ug gahom sa usa nga naglalang kanila, ang Dakong Tigdisenyo, si Jehova nga Diyos.—Salmo 148:7.