1-2. (a) Sa unsang mga paagi gilimbongan ni Satanas ang mga tawo? (b) Unsay atong hisgotan niining artikuloha?

SI Satanas, “ang amahan sa bakak,” naglimbong sa mga tawo sukad sa sinugdan sa kasaysayan. (Juan 8:44) Apil sa iyang mga bakak ang sayop nga mga pagtulon-an bahin sa kamatayon ug sa kinabuhi human sa kamatayon. Daghang komon nga mga kostumbre ug patuotuo ang gibase nianang bakak nga mga pagtulon-an. Tungod niana, daghan sa atong mga igsoon ang kinahanglang “makigbugno alang sa pagtuo” dihang may mamatay nga membro sa pamilya o sa komunidad.—Jud. 3.

² Kon nag-atubang ka sa maong mga pagsulay, sa unsang paagi nimo madepensahan ang mga pagtulon-an sa Bibliya bahin sa kamatayon? (Efe. 6:11) Unsaon nimo paghupay ug pagpalig-on ang usa ka Kristohanon nga pugson tingali sa pag-apil sa mga kostumbre nga dili makapalipay sa Diyos? Hisgotan niining artikuloha kon sa unsang paagi tabangan ta ni Jehova. Hisgotan una nato ang giingon sa Bibliya bahin sa kamatayon.

3. Unsay resulta sa unang bakak?

³ Dili katuyoan sa Diyos nga mamatay ang tawo. Pero aron mabuhi sa walay kataposan, kinahanglang sundon ni Adan ug Eva si Jehova, kinsa naghatag nilag simpleng sugo: “Kon bahin sa kahoy sa kahibalo sa maayo ug sa daotan dili ka gayod mokaon gikan niini, kay sa adlaw nga mokaon ka gikan niini mamatay ka gayod.” (Gen. 2:16, 17) Dayon, may gihimo si Satanas.  Pinaagi sa bitin, siya miingon kang Eva: “Dili gayod kamo mamatay.” Ikasubo, mituo si Eva sa maong bakak ug mikaon sa prutas. Sa ulahi, mikaon pod ang iyang bana. (Gen. 3:4, 6) Niining paagiha, nagsugod ang sala ug kamatayon.—Roma 5:12.

4-5. Sa unsang paagi padayong naglimbong si Satanas sa mga tawo?

⁴ Si Adan ug Eva namatay, sumala sa giingon sa Diyos. Pero, wala mohunong si Satanas sa pagpamakak bahin sa kamatayon. Sa ulahi, nagsulti pa siyag laing mga bakak. Ang usa niana mao ang pagtulon-an nga ang lawas mamatay pero dunay bahin niini nga magpabiling buhi, tingali ingong espiritu. Ang lainlaing bersiyon sa maong bakak naglimbong sa mga tawo hangtod karon.—1 Tim. 4:1.

⁵ Nganong daghan kaayo ang nalimbongan? Gipahimuslan ni Satanas ang natural nga pagbati sa tawo bahin sa kamatayon. Kay gilalang ta aron mabuhi sa walay kataposan, dili nato gustong mamatay. (Eccl. 3:11) Giisip natong kaaway ang kamatayon.—1 Cor. 15:26.

6-7. (a) Milampos ba si Satanas sa pagtago sa kamatuoran bahin sa kamatayon? Ipatin-aw. (b) Sa unsang paagi ang kamatuoran makatabang nato nga dili mahadlok sa mga patay?

⁶ Bisan pa sa paningkamot ni Satanas, wala matago ang kamatuoran bahin sa kamatayon. Gani, mas daghan karon ang nahibalo ug nagsangyaw sa gitudlo sa Bibliya bahin sa kahimtang ug paglaom sa mga patay. (Eccl. 9:5, 10; Buh. 24:15) Kini makapahupay ug makatabang nato nga malikayan ang kahadlok ug pagduhaduha. Pananglitan, dili ta mahadlok sa mga patay, ug dili pod ta mabalaka kon unsay mahitabo nila. Nahibalo ta nga sila dili buhi ug dili makahilabot kang bisan kinsa. Sama rag nahinanok sila. (Juan 11:11-14) Kabalo sab ta nga ang mga patay walay kalibotan sa paglabay sa panahon. Busa sa pagkabanhaw, bisan kadtong gatosan ka tuig nang patay, maghunahuna nga mubong panahon lang ang milabay.

⁷ Seguradong mouyon ka nga ang kamatuoran bahin sa mga patay maoy klaro, simple, ug makataronganon. Lahi gyod kini sa makapalibog nga mga bakak ni Satanas! Gawas nga naglimbong sa mga tawo, ang maong mga bakak nagpasipala sa atong Maglalalang. Aron mas masabtan nato ang kadaot nga gihimo ni Satanas, atong hisgotan kining mga pangutanaha: Sa unsang paagi ang mga bakak ni Satanas nagpasipala kang Jehova? Sa unsang paagi gipakamenos niana ang halad lukat sa Kristo? Sa unsang paagi nakapasamot kana sa kaguol ug pag-antos sa mga tawo?

8. Ingon sa gipakita sa Jeremias 19:5, nganong pasipala kang Jehova ang mga bakak ni Satanas bahin sa mga patay?

⁸ Nagpasipala kang Jehova. Apil niana ang bakak nga pagtulon-an nga ang mga patay nag-antos sa nagkalayong impiyerno. Pasipala gyod kana sa Diyos! Ngano? Tungod kay magtuo ang mga tawo nga ang Diyos sa gugma sama ka bangis sa Yawa. (1 Juan 4:8) Unsay imong pagbati niana? Labaw sa tanan, unsay pagbati ni Jehova niana? Kon buot hunahunaon, gidumtan niya ang tanang matang sa kabangis.—Basaha ang Jeremias 19:5.

9. Unsay epekto sa mga bakak ni Satanas diha sa halad lukat sa Kristo nga gihisgotan sa Juan 3:16 ug 15:13?

⁹ Nagpakamenos sa halad lukat sa Kristo. (Mat. 20:28) Laing bakak ni Satanas ang pagtulon-an nga ang tawo may kalag nga dili mamatay. Kon tinuod nâ, ang tanan mabuhi sa walay kataposan. Ug dili na kinahanglang ihalad sa Kristo ang iyang kinabuhi aron kita malukat ug mabuhi sa walay kataposan. Hinumdomi nga ang halad ni Jesus mao ang kinadak-ang pagpahayag sa gugma ngadto sa katawhan. (Basaha ang Juan 3:16; 15:13.) Hunahunaa kon unsay bation ni Jehova ug sa iyang Anak sa mga pagtulon-an nga nagbalewala nianang bililhong regalo!

10. Sa unsang paagi ang mga bakak ni Satanas bahin sa kamatayon nakapasamot sa kaguol ug pag-antos sa katawhan?

¹⁰ Makapasamot sa kaguol ug pag-antos sa mga tawo. Ang mga ginikanan nga namatyag bata lagmit sultian nga gikuha kini sa Diyos, tingali aron mahimong anghel sa langit. Kini ba nga bakak makapamenos sa ilang kaguol o makapasamot hinuon? Ang bakak nga pagtulon-an bahin sa impiyernong kalayo gigamit aron ipakamatarong ang pagpaantos, apil na ang pagsunog diha sa estaka niadtong mosupak sa mga doktrina sa simbahan. Sumala sa basahon bahin sa Spanish Inquisition, ang pipila nga naghimo niini nga kabangis nagtuo tingali nga gipatilaw lang nila kadtong mosupak sa simbahan “kon sama sa unsa ang nagkalayong impiyerno” aron maghinulsol sila una mamatay ug dili maimpiyerno. Sa daghang nasod, ang mga tawo naobligar sa pagsimba sa ilang namatay nang katigulangan, sa pagpasidungog kanila, o sa pagpangayo sa ilang panalangin. Ang uban mangitag paagi nga malipay ang ilang katigulangan aron dili sila silotan niini. Ikasubo, ang mga pagtulon-an nga gibase sa mga bakak ni Satanas dili makahatag ug tinuod nga kahupayan. Makapasamot hinuon kini sa kabalaka o bisan sa kahadlok.

11. Sa unsang paagi pugson tingali ta sa maayog intensiyon nga mga paryente o higala sa pagsupak sa Pulong sa Diyos?

¹¹ Ang atong gugma sa Diyos ug sa iyang Pulong magpalig-on nato sa pagsunod kang Jehova bisan pag ang atong mga paryente o higala, nga maayo tingalig intensiyon, mopugos nato sa pag-apil sa supak sa Bibliya nga mga kostumbre bahin sa mga patay. Basin pakaulawan ta nila, tingali moingon sila nga wala ta mahigugma o magtahod sa namatay. O kaha moingon sila nga ang mga patay magpahinabog kadaot sa mga buhi kay wala ta mosunod sa kostumbre. Unsaon nimo pagdepensa ang kamatuoran? Tagda kon unsaon nimo pagpadapat ang mosunod nga mga prinsipyo sa Bibliya.

12. Unsang mga kostumbre maylabot sa mga patay ang klarong supak sa Bibliya?

¹² Magmadeterminado nga isalikway ang mga pagtulon-an ug kostumbre nga supak sa Bibliya. (2 Cor. 6:17) Sa usa ka nasod sa Caribbean, daghan ang nagtuo nga human mamatay ang tawo, ang iyang “espiritu” magpabilin ug  panimaslan kadtong nagmaltratar niya. Basin “magpahinabo pa gani kinig kasamok sa komunidad,” matod sa usa ka reperensiya. Kostumbre sa Africa nga tabonan ang mga samin diha sa balay sa namatay ug ipaatubang sa bungbong ang ilang letrato. Ngano? Ang uban nag-ingon nga kinahanglang dili makita sa mga patay ang ilang kaugalingon! Ingong mga alagad ni Jehova, dili gyod ta motuo sa mga patuotuo o mag-apil-apil sa mga kostumbre nga nagpasiugda sa mga bakak ni Satanas!—1 Cor. 10:21, 22.

13. Kon nagduhaduha ka bahin sa usa ka kostumbre, unsay angay nimong buhaton, sumala sa Santiago 1:5?

¹³ Kon nagduhaduha ka bahin sa usa ka kostumbre, pag-ampo kang Jehova alang sa kaalam. (Basaha ang Santiago 1:5.) Dayon, pag-research diha sa atong mga publikasyon. Kon gikinahanglan, duol sa inyong mga ansiyano. Dili ka nila sultian kon unsay buhaton, pero makatabang sila sa pagpangitag mga prinsipyo sa Bibliya nga haom sa imong kahimtang. Kon buhaton nimo kini, gibansay nimo ang imong “gahom sa pagsabot,” ug kini makatabang nimo sa “pag-ila sa maayo ug sa daotan.”—Heb. 5:14.

14. Unsay atong buhaton aron dili ta makapandol?

¹⁴ “Himoa ang tanang butang alang sa kahimayaan sa Diyos. Likayi nga mahimong hinungdan sa pagkapandol.” (1 Cor. 10:31, 32) Dihang modesisyon kon moapil ba o dili sa usa ka kostumbre o tradisyon, hunahunaon sab nato kon unsay epekto sa atong desisyon diha sa konsensiya sa uban, ilabina sa mga igsoon sa pagtuo. Dili gyod nato gustong makapandol! (Mar. 9:42) Kon mahimo, likayan nato nga masuko ang mga dili Saksi. Ang gugma magpalihok nato sa pagsulti kanila sa matinahorong paagi, nga maghimaya kang Jehova. Siyempre, dili ta makig-away sa mga tawo o magbugalbugal sa ilang mga tradisyon. Hinumdomi, gamhanan ang gugma! Kon magpakita tag gugma sa mahunahunaon ug matinahorong paagi, basig dili na masuko nato ang mga magsusupak.

15-16. (a) Nganong maayo nga pahibaloon daan ang uban sa imong tinuohan? Paghatag ug pananglitan. (b) Sa unsang paagi mapadapat kanato ang giingon ni Pablo sa Roma 1:16?

¹⁵ Ipahibalo sa inyong komunidad nga Saksi ka. (Isa. 43:10) Lagmit dili kaayo ka malisdan sa pagpakiglabot sa nasuko nimong mga paryente ug silingan kon sultian nimo sila daan  nga Saksi ka. Si Francisco, nga taga-Mozambique, misulat: “Dihang kami sa akong asawang si Carolina nakakat-on sa kamatuoran, giingnan namo ang among pamilya nga dili na mi mosimba sa mga patay. Nasulayan ang among desisyon dihang namatay ang igsoon ni Carolina. Kostumbre sa among dapit nga ligoon ang patay panahon sa usa ka rituwal. Dayon, ang kinasuorang membro sa pamilya kinahanglang matulog ug tulo ka adlaw sa dapit diin giyabo ang tubig. Kini nga kostumbre makapalipay kuno sa espiritu sa namatay. Gidahom sa pamilya ni Carolina nga buhaton niya kini.”

¹⁶ Unsay gihimo ni Francisco ug sa iyang asawa? Si Francisco miingon: “Kay gimahal namo si Jehova ug gusto namong malipay siya, wala to namo buhata. Suko kaayo ang pamilya ni Carolina. Wala kuno mi respeto sa patay ug ang pamilya dili na moduaw o motabang namo. Kay gisulti na namo daan ang among tinuohan, wala una namo kini ipatin-aw samtang suko pa sila. Ang ubang paryente midepensa pa gani namo, nga nag-ingong gisulti na namo ang among baroganan. Sa ngadtongadto, mikalma ang mga paryente ni Carolina. Gani ang uban nanganhi sa among balay aron mangayog basahon sa Bibliya.” Hinaot nga dili ta maulaw sa pagdepensa sa kamatuoran bahin sa mga patay.—Basaha ang Roma 1:16.

17. Sa unsang paagi mahimo tang tinuod nga higala sa igsoon nga namatyan?

¹⁷ Dihang may igsoon nga mamatyag minahal, kinahanglang maningkamot ta nga mahimong “tinuod nga higala . . . , usa ka igsoon nga natawo alang sa panahon sa kasakit.” (Prov. 17:17) Sa unsang paagi mahimo tang “tinuod nga higala,” ilabina kon ang igsoon nga namatyan gipugos sa pag-apil sa mga kostumbre nga supak sa Bibliya? Tagda ang duha ka prinsipyo sa Bibliya nga makatabang nato sa paghupay sa namatyan.

18. Nganong mihilak si Jesus, ug unsay atong makat-onan niini?

¹⁸ “Hilak uban sa mga tawong nanghilak.” (Roma 12:15) Tingali, malisdan ta kon unsay atong isulti niadtong nagmagul-anon. Usahay, mas dakog epekto ang atong mga luha kay sa  atong isulti. Dihang si Lazaro nga higala ni Jesus namatay, si Maria, Marta, ug ang uban mihilak kay nawad-an silag minahal nga igsoon ug higala. Pag-abot ni Jesus upat ka adlaw sa ulahi, “mihilak” sab siya, bisag nahibalo siya nga banhawon na niya si Lazaro. (Juan 11:17, 33-35) Ang mga luha ni Jesus nagpakita kon unsa poy gibati sa iyang Amahan. Nagpamatuod sab nâ nga gimahal ni Jesus ang maong pamilya, ug seguradong nahupayan niini si Maria ug Marta. Sa susama, dihang bation sa mga igsoon nga ato silang gimahal ug gihunahuna, maamgohan nila nga wala sila mag-inusara kondili gilibotan sa mahunahunaon ug matinabangong mga higala.

19. Dihang maghupay sa igsoon nga namatyan, unsaon nato pagpadapat ang Ecclesiastes 3:7?

¹⁹ “Panahon sa paghilom ug panahon sa pagsulti.” (Eccl. 3:7) Ang laing paagi sa paghupay sa igsoon nga namatyan mao ang pagpaminaw pag-ayo kaniya. Tugoti ang igsoon sa pagpahayag sa iyang gibati, ug ayawg kalain kon mosulti siyag ‘mga pulong nga pinasagad.’ (Job 6:2, 3) Basin nadugangan ang iyang stress tungod sa presyur gikan sa dili Saksing mga paryente. Busa pag-ampo uban niya. Hangyoa ang “Tigpatalinghog sa pag-ampo” nga hatagan siyag kusog ug maayong panghunahuna. (Sal. 65:2) Kon itugot sa kahimtang, magbasa mo sa Bibliya nga magkauban. O pagbasag haom nga artikulo gikan sa atong mga publikasyon, sama sa makapadasig nga sugilanon sa kinabuhi.

20. Unsay hisgotan sa sunod nga artikulo?

²⁰ Pribilehiyo gyod nga nahibaloan nato ang kamatuoran bahin sa mga patay ug ang nindot nga kaugmaon alang niadtong naa sa handomanang mga lubnganan! (Juan 5:28, 29) Busa, sa pulong ug buhat, maisogon natong depensahan ang kamatuoran sa Bibliya ug isulti kini sa uban sa haom nga mga kahigayonan. Hisgotan sa sunod nga artikulo ang laing paagi nga gigamit ni Satanas aron ang mga tawo magpabilin sa espirituwal nga kangitngit—ang espiritismo. Atong masayran kon nganong angayng likayan ang mga kostumbre ug kalingawan nga apil niana nga bitik sa Yawa.