“DADDY,” “PAPA,” “TIYO.” Kanay sagad itawag sa mga batabatang Bethelite nako. Kay 89 anyos na, ganahan ko ana. Giisip nako ang maong mga ekspresyon sa pagmahal ingong panalangin ni Jehova sa akong 72 ka tuig nga pag-alagad kaniya sa bug-os panahon. Ug base sa akong mga eksperyensiya sa pag-alagad sa Diyos, kinasingkasing kong makapasalig nila, ‘Panalanginan ang inyong pag-alagad​—kon dili ninyo ihuyhoy ang inyong kamot.’​—2 Cron. 15:7.

Ang akong ginikanan namalhin sa Canada gikan sa Ukraine. Namuyo sila sa lungsod sa Rossburn sa probinsiya sa Manitoba. Nanganak ang akong mapinanggaong mama ug 8 ka lalaki ug 8 ka babaye, walay kaluha​—ako ang ika-14. Ganahan si Papa sa Bibliya ug iya ming basahan ani kada Dominggo sa buntag, pero para niya panguwarta ra ang relihiyon ug sagad mangomedya siya, “Kinsa kahay nagsuhol kang Jesus no sa pagsangyaw ug pagtudlo?”

Walo sa akong igsoon​—upat ka lalaki ug upat ka babaye—​ang na-Saksi. Ang akong igsoong si Rose nagpayunir hangtod sa iyang kamatayon. Sa iyang kataposang mga adlaw, pirme niyang dasigon ang tanan nga mamati sa Pulong sa Diyos, nga moingon, “Gusto nakong magkita ta sa bag-ong kalibotan.” Ang akong magulang nga si Ted nagwali sa una bahin sa impiyernong kalayo. Kada Dominggo, magwali siya sa radyo, nga balikbalik nga magsulti sa iyang mga mamiminaw nga ang mga makasasala sunogon sa walay pagkapalong nga kalayo sa impiyerno. Pero sa ulahi, nahimo siyang matinumanon ug madasigong alagad ni Jehova.

Usa ka adlaw sa Hunyo 1944, pag-uli nako gikan sa eskuylahan, nakita nako sa among lamesa ang booklet nga The Coming World Regeneration. * Gibasa nako ang unang panid, unya ang ikaduha, ug dayon wala na ko moundag basa. Dihang nahuman nako tog basa, nakadesisyon ko nga gusto kong moalagad kang Jehova sama ni Jesus.

Nganong nakaabot man tong basahona sa among lamesa? Matod sa akong magulang nga si Steve, dihay duha ka lalaking mibisita ug “namaligyag” libro ug booklet. “Mipalit kog usa kay  tag-singko sentabos ra man,” siya miingon. Ang mga lalaki namalik pagkasunod Dominggo. Giingnan mi nilang mga Saksi ni Jehova sila ug ginagamit nila ang Bibliya sa pagtubag sa mga pangutana sa mga tawo. Ganahan mi ato kay gipadako mi sa among ginikanan nga respetohon ang Pulong sa Diyos. Giingnan pod mi nila nga may kombensiyon ang mga Saksi sa Winnipeg, ang siyudad diin nagpuyo ang akong igsoong si Elsie. Nakadesisyon kong motambong.

Gibisikleta nako ang halos 320 kilometros padulong sa Winnipeg, pero mihunong ko sa lungsod sa Kelwood, diin nagpuyo ang duha ka Saksi nga mibisita sa amo. Didto, mitambong kog tigom ug nahibaloan nako kon unsay kongregasyon. Ako pong nakat-onan nga ang matag lalaki, babaye, ug bata kinahanglang manudlo sa balaybalay sama ni Jesus.

Sa Winnipeg, nagkita mi sa akong magulang nga si Jack, kinsa mitambong sa kombensiyon gikan sa norte sa Ontario. Sa unang adlaw sa kombensiyon, gipahibalo sa usa ka brader nga may himoong bawtismo. Nagpabawtismo mi ni Kuya nianang kombensiyona. Gusto namong magpayunir human sa bawtismo. Si Kuya nagregular payunir human dayon sa kombensiyon. Kay 16 anyos pa ko ug kinahanglan pang moeskuyla, pagkasunod tuig na ko nagregular payunir.

Kauban ni Stan Nicolson, nagpayunir ko sa Souris, usa ka lungsod sa probinsiya sa Manitoba. Ako dayong nakat-onan nga dili kanunayng sayon ang pagpayunir. Anam-anam nga nahurot ang among kuwarta, pero nagpadayon mi. Dihay higayon nga human sa tibuok adlawng pagsangyaw, nanguli mi nga wala nay kuwarta ug gigutom pag-ayo. Nasorpresa kaayo mi kay sa among pultahan dihay usa ka dakong sako nga punog pagkaon! Bisan hangtod karon, wala mi kabalo kinsay nagbutang ato. Niadtong gabhiona, abunda kaayo ang among pagkaon. Gipanalanginan gyod mi kay wala namo ihuyhoy ang among kamot! Gani, human anang bulana, mas mibug-at ang akong timbang kay sukad masukad.

Pipila ka bulan sa ulahi, giasayn mi sa lungsod sa Gilbert Plains, nga mga 240 kilometros norte sa Souris. Niadtong panahona, ang matag kongregasyon may dakong tsart sa stage diin makita ang buluhatong pagsangyaw sa kongregasyon kada bulan. Dihang may bulan nga mius-os ang report sa kongregasyon, mihatag kog pakigpulong aron ipasiugda nga kinahanglang maningkamot pa sila. Human sa tigom, usa ka edarang payunir, nga ang bana dili Saksi, ang miduol nako ug naghilak nga miingon, “Naningkamot ko, pero dili gyod ko makahimog labaw pa sa akong nahimo.” Dayon nakahilak pod ko, ug nangayog pasaylo.

Parehas nako, ang abtik nga batabatang mga brader dali rang masayop ug dayon madismayar sa kaugalingon. Pero akong naeksperyensiyahan nga imbes ihuyhoy ang kamot, mas maayong makakat-on sa atong sayop ug hinumdoman ang maong leksiyon samtang magpadayon. Dugang pa, panalanginan ang matinumanong pag-alagad.

Kay 21 anyos pa, dako gyong pribilehiyo nga makaeskuyla sa ika-14ng klase sa Gilead School, nga migraduwar pagka-Pebrero 1950! Halos 25 porsiyento sa akong mga klasmet ang gipadala sa Quebec, ang nagasultig French nga probinsiya sa Canada, diin grabe kaayong gilutos ang mga Saksi. Giasayn ko sa Val-d’Or, usa ka lungsod diin ginamina ang bulawan. Usa ka adlaw niana, nanangyaw ang among grupo sa duol nga baryo sa Val-Senneville. Gibaharan mi sa mga pari nga dagmalan kon dili dayon mi mohawa sa baryo. Tungod niadto, gipasakaan nakog sumbong ang pari. Gipamulta siya. *

Kana ug ang daghang sama ana nga hitabo nahimong bahin sa “Gubat sa Quebec.” Ang probinsiya sa Quebec gikontrolar sa Romano Katoliko sa  kapig 300 ka tuig. Ang mga lider sa relihiyon ug ang mga politiko nga dapig nila naglutos sa mga Saksi ni Jehova. Dili to sayon ug gamay ra mi, pero wala namo ihuyhoy ang among kamot. Gidawat sa sinserong mga taga-Quebec ang kamatuoran. Nakapribilehiyo ko sa pag-study sa pipila nga midawat sa kamatuoran. Diha koy naestadihang pamilya nga may 10 ka membro. Silang tanan mialagad kang Jehova. Ang ilang kaisog nakadasig sa uban nga biyaan ang Simbahang Katoliko. Nagpadayon mig sangyaw, ug kadugayan nakadaog mi sa gubat!

Pagka-1956, naasayn ko sa Haiti. Kadaghanan sa bag-ong mga misyonaryo didto naglisod sa pagkat-og French, pero maminaw ang mga tawo. Ang misyonaryong si Stanley Boggus miingon, “Nalipay mi nga naningkamot ang mga tawo sa pagtabang namo nga mapahayag ang among gustong isulti.” Sa sinugdan, nakabentaha ko kay nakakat-on na kog French sa Quebec. Pero wala madugay, among namatikdan nga kadaghanan sa mga igsoon nagsulti rag Haitian Creole. Busa, aron mahimo ming epektibong misyonaryo, kinahanglan namong tun-an ang lokal nga pinulongan. Kanay among gihimo ug gipanalanginan mi.

Aron tabangan pa ang mga igsoon, giaprobahan sa Nagamandong Lawas nga hubaron sa Haitian Creole ang Bantayanang Torre ug ubang publikasyon. Midaghan dayon ang nanambong sa tigom sa tibuok nasod. Sa Haiti, 99 lang ang magmamantala niadtong 1950, pero miabot ug kapig 800 pagka-1960! Nianang panahona, naasayn ko sa Bethel. Pagka-1961, nakapribilehiyo ko nga nakaapil sa pagdumala sa Kingdom Ministry School. Nakabansay mig 40 ka ansiyano ug espesyal payunir. Sa kombensiyon niadtong Enero 1962, among gidasig ang kuwalipikadong lokal nga mga brader sa pagpalapad sa ilang ministeryo, ug ang pipila natudlo ingong espesyal payunir. Sakto ni sa panahon kay moabotay ang pagsupak.

Niadtong Enero 23, 1962, human dayon sa kombensiyon, giaresto ko ug ang misyonaryong si Andrew D’Amico sa sangang buhatan, ug gikompiskar ang suplay sa Enero 8, 1962 nga Awake! (sa French). Gikutlo sa Awake! ang giingon sa  French nga mga mantalaan nga ginahimo ang voodoo sa Haiti. Ang pipila wala ganahi sa maong impormasyon ug namasangil nga kami ang nagsulat ana diha sa sangang buhatan. Pipila ka semana sa ulahi, ang mga misyonaryo gipapahawa sa nasod. * Pero, nadumala sa nabansay nga lokal nga mga brader ang buluhaton sa maayong paagi. Karon, nalipay ko tungod sa ilang paglahutay ug pag-uswag sa espirituwal. Naa na gani silay Bag-ong Kalibotang Hubad sa Balaang Kasulatan sa Haitian Creole nga pangandoy lang namo sa una.

Human sa Haiti, naasayn ko ingong misyonaryo sa Central African Republic. Sa ulahi, nakapribilehiyo ko sa pag-alagad ingong nagapanawng tigdumala ug dayon ingong branch overseer.

Niadtong mga panahona, daghang Kingdom Hall ang simple kaayo. Nakakat-on ko sa pagkuhag dagami sa kalibonan ug paghimo niini nga atop. Matingala gyod ang mga lumalabay kon makita ko nilang naglisod sa paghimo niini. Sa pagbuhat niana, nadasig ang mga igsoon nga mas makigbahin sa pagpanukod ug pagmentinar sa ilang mga Kingdom Hall. Gibugalbugalan mi sa mga lider sa relihiyon kay sin ang atop sa ilang simbahan, ang amo dili. Wala mi maluya ug padayon ming naggamit sa among mga Kingdom Hall bisag simple ra ni ug hinimo sa dagami ang atop. Naundang ang ilang pagbugalbugal dihang naigo sa grabeng bagyo ang Bangui, ang kaulohan. Gilupad ang sin nga atop sa usa ka simbahan ug mitugpa kini sa kalsada. Pero wala maunsa ang atop sa among mga Kingdom Hall. Aron mas madumala ang buluhaton sa Gingharian, nagtukod mig bag-ong sangang buhatan ug balay para sa mga misyonaryo sulod lang sa lima ka bulan. *

Pagka-1976, gidili ang among buluhaton sa Central African Republic, ug naasayn ko sa N’Djamena, ang kaulohan sa silingang nasod nga Chad. Hinuon, nailaila nako si Happy, usa ka madasigong espesyal payunir nga taga-Cameroon. Naminyo mi niadtong Abril 1, 1978. Niana pong bulana, nagsugod ang giyera sibil, ug parehas sa kadaghanan, namakwet mi sa habagatang bahin sa nasod. Pagkahuman sa giyera, nanguli mi ug among nakita nga nahimong hedkuwarter sa armadong grupo ang among balay. Dili lang mga literatura ang nawala, hasta pod ang boda sa kasal ni Happy ug ang mga regalo sa kasal. Pero wala namo ihuyhoy ang among kamot. Kauban gihapon namo ang usag usa ug naningkamot mi sa pagpalapad pa sa buluhaton.

Mga duha ka tuig sa ulahi, wala na idili ang buluhaton sa Central African Republic. Namalik mi ug nag-alagad sa nagapanawng buluhaton. Usa ka van ang among puy-anan nga may folding bed, baril nga kasudlag 200 litros nga tubig, repridyeretor nga gipaandar pinaagig gas, ug gas nga lutoanan. Lisod ang pagbiyahe. Dihay biyahe nga kinahanglan ming mohunong ug mga 117 ka tsekpoint sa polis.

Ang kainit sagad moabot ug 50°C. Sa mga asembliya, lisod usahay mangitag tubig para sa bawtismo. Maong ang mga igsoon magkalot diha sa naugang sapa ug anam-anam nga tigomon ang tubig hangtod igo na para sa bawtismo, nga sagad himoon diha sa baril.

Pagka-1980, gibalhin mi sa Nigeria. Didto, sulod sa duha ka tuig ug tunga, mitabang mi sa pagpangandam sa pagtukod sa bag-ong sangang buhatan. Ang mga igsoon nakapalit ug duha ka andanang bodega nga kinahanglang i-dismantle ug tukoron diha sa among lote. Usa ka buntag niana, taastaas ang akong gikatkat aron motabang sa pag-dismantle. Pagkaudto, minaog ko nga mao ra gihapoy giagian. Pero, nausab na diay ang posisyon sa mga butang tungod sa pag-dismantle, ug wala na tong akong tumbanan​—busa nahulog  ko. Morag seryoso ang akong kondisyon, pero human sa mga X-ray ug eksaminasyon, giingnan sa doktor si Happy: “Ayawg kabalaka. Naa ra siyay naputol nga mga lutaluta [o, ligament] ug OK na siya human sa mga usa ka semana.”

Pagka-1986, namalhin mi sa Côte d’Ivoire, diin nag-alagad mi sa nagapanawng buluhaton. Apil sa among bisitahon ang silingang nasod nga Burkina Faso. Wala gyod ko magdahom nga katuigan sa ulahi, makapuyo mi sa Burkina.

Mibiya ko sa Canada niadtong 1956, pero pagka-2003, human sa 47 ka tuig, naasayn ko sa Bethel sa Canada ug niining higayona kauban na si Happy. Sa among papeles Canadian mi, pero gibati namong taga-Africa mi.

Dayon pagka-2007, dihang 79 anyos na ko, namalik na pod mig Africa! Giasayn mi sa Burkina Faso, diin mitabang ko ingong membro sa Country Committee. Sa ulahi, ang sangang buhatan gihimong remote translation office ubos sa sangang buhatan sa Benin, ug pagka-Agosto 2013, naasayn mi sa Bethel sa Benin.

Bisag limitado na sa pisikal, gimahal gihapon nako ang ministeryo. Sa milabayng tulo ka tuig, sa tabang sa mga ansiyano ug sa akong mapinanggaong asawa, nalipay kong makita nga nagpabawtismo ang duha sa akong mga Bible study, si Gédéon ug Frégis. Karon, madasigon silang nag-alagad kang Jehova.

Sa pagkakaron, gibalhin mi sa sangang buhatan sa South Africa, diin ang pamilyang Bethel nag-atiman nako sa pisikal. Kini ang ikapitong nasod sa Africa diin nakapribilehiyo ko sa pag-alagad. Dayon pagka-Oktubre 2017, nakadawat mig talagsaong panalangin. Nakatambong mi sa dedikasyon sa hedkuwarter sa Warwick, New York. Dili gyod to namo malimtan!

Ang 1994 Yearbook panid 255 nag-ingon: “Para sa tanang nakalahutay sa buluhaton sa daghang katuigan, kami nagdasig: ‘Magmaisogon ug ayaw ihuyhoy ang inyong mga kamot, kay dunay ganti alang sa inyong kalihokan.’​—2 Cron. 15:7.” Determinado mi ni Happy nga ipadapat ni ug dasigon ang uban sa pagbuhat sab niana.