1, 2. (a) Sa unsang paagi misamot ang pagkabahinbahin sa kalibotan? (b) Unsang mga pangutana ang atong tubagon niini nga pagtuon?

“SUKAD sa bata pa ko, puro lang inhustisya ang akong nakita,” nahinumdom ang usa ka sister sa habagatang Europe bahin sa iyang kaagi. “Busa wala ko mosunod sa politikal nga sistema sa akong nasod, ug akong gisuportahan ang giisip sa daghan ingong ekstremistang mga ideya. Gani, sulod sa daghang katuigan girlfriend ko sa usa ka terorista.” Gisaysay sa usa ka brader sa habagatang Africa kon nganong migamit siya kaniadtog kapintasan. “Nagtuo ko nga ang akong tribo mao ang kinamaayohan, ug miapil ko sa usa ka politikal nga partido,” miingon siya. “Gitudloan mi nga bangkawon ang among mga kontra​—bisan kadtong sakop sa among tribo nga misuportar sa ubang partido.” Usa ka sister nga nagpuyo sa sentral Europe miadmitir: “Kaniadto, madapigdapigon ko, ug kontrahan nako ang dili pareho nakog nasyonalidad ug relihiyon.”

² Karon, nagkadaghan ang may panghunahuna nga sama sa gihunahuna kaniadto nianang tulo ka igsoon. Midaghan ang kalihokan nga naggamit ug kapintasan aron mahimong independente. Migrabe sab ang mga away tungod sa politika. Ug sa daghang nasod, ang mga langyaw gikontrahan. Sama sa gitagna sa Bibliya, ang tanang  matang sa tawo niining kataposang mga adlaw “dili-ikasabot.” (2 Tim. 3:1, 3) Samtang misamot ang pagkabahinbahin sa kalibotan, sa unsang paagi magpabiling nahiusa ang mga Kristohanon? Daghan tag makat-onan sa gibuhat ni Jesus kaniadto dihang ang mga tawo nagkagubot tungod sa politika. Hisgotan nato ang tulo ka pangunang punto: Nganong wala moapil si Jesus sa usa ka politikal nga grupo? Giunsa niya pagpakita nga ang mga alagad sa Diyos kinahanglang walay dapigan sa politikal nga mga isyu? Ug giunsa pagtudlo ni Jesus kanato nga dili gyod maayo ang pagkahimong bayolente?

3, 4. (a) Sa panahon ni Jesus, unsay gidahom sa mga Hudiyo? (b) Sa unsang paagi ang maong mga panghunahuna nakaapektar sa mga tinun-an ni Jesus?

³ Daghang Hudiyo nga gisangyawan ni Jesus ang nangandoy nga mahimong independente sa Roma. Kini nga pagbati gipasamot sa Hudiyong mga Zealot, o nasyonalista. Daghan sa maong mga ekstremista ang nagsunod kang Judas nga Galileanhon. Siya usa ka peke nga mesiyas sa unang siglo kinsa nagpahisalaag sa daghan. Ang Hudiyong historyano nga si Josephus miingon nga kini nga Judas “nag-aghat sa iyang mga katagilungsod sa pagrebelde, nga nagtawag nilang mga talawan kay miuyon sila sa pagbayad ug buhis ngadto sa mga Romano.” Gipapatay sa mga Romano si Judas. (Buh. 5:37) Ang pipila ka Zealot migamit pa ganig kapintasan aron makuha ang ilang gusto.

⁴ Gawas pa sa maong mga ekstremista, ang ordinaryong mga Hudiyo mahinamong nagpaabot sa usa ka politikal nga Mesiyas. Nagdahom sila nga inig-abot sa Mesiyas, mahigawas sila sa pagmando sa Roma ug mahimo na sad nga dakong nasod ang Israel. (Luc. 2:38; 3:15) Daghan ang nagtuo nga ang Mesiyas magtukod ug gingharian dinhi sa yuta, sa Israel. Kon mahitabo nâ, ang milyonmilyong Hudiyo nga namuyo sa lainlaing nasod mamalik sa ilang yutang natawhan. Hinumdomi, dihay higayong si Juan Bawtista nangutana kang Jesus: “Ikaw ba ang Usa nga Moanhi, o magpaabot pa ba kamig lain?” (Mat. 11:2, 3) Lagmit gustong mahibaloan ni Juan kon may lain bang motuman sa gidahom sa mga Hudiyo. Sa ulahi, duha ka tinun-an ang nakaestorya sa nabanhawng si Jesus diha sa dalan paingon sa Emmaus. Wala sad matuman ang ilang gidahom bahin sa Mesiyas. (Basaha ang Lucas 24:21.) Wala madugay human niana, ang mga apostoles ni Jesus nangutana: “Ginoo, ipasig-uli mo ba ang gingharian sa Israel niining panahona?”​—Buh. 1:6.

5. (a) Nganong gusto sa mga Galileanhon nga mahimong ilang hari si Jesus? (b) Unsay gisulti ni Jesus aron mausab ang ilang sayop nga panghunahuna?

⁵ Tingali tungod sa maong pagdahom bahin sa Mesiyas, gusto sa mga Galileanhon nga mahimong ilang hari si Jesus. Lagmit naghunahuna sila nga si Jesus mahimong kinamaayohang lider. Siya maayo kaayong manulti, makaayog mga masakiton, ug makapakaon pa gani sa mga gigutom. Human mapakaon ni Jesus ang mga 5,000 ka lalaki, iyang namatikdan kon unsay ilang gusto. “Si Jesus, kay nahibalo nga sila moduol na ug mosakmit kaniya aron himoon siyang hari, mipahawa na usab paingon sa bukid nga nag-inusara.” (Juan 6:10-15) Pagkaugma, sa pikas tampi sa Dagat sa Galilea, lagmit mikalma na ang mga tawo. Dayon, gipatin-aw ni Jesus kanila ang tinuod nga rason sa iyang pag-anhi​—ang pagtaganag espirituwal, dili materyal, nga kaayohan sa kanasoran. Siya miingon: “Hagoi ninyo, dili ang pagkaon nga mahanaw, kondili ang pagkaon nga magpabilin alang sa kinabuhing walay kataposan.”​—Juan 6:25-27.

6. Giunsa pagpatin-aw ni Jesus nga dili siya gustog politikal nga gahom dinhi sa yuta? (Tan-awa ang hulagway sa sinugdan sa artikulo.)

⁶ Pipila ka adlaw una sa iyang kamatayon,  naamgohan ni Jesus nga may mga sumusunod siyang nagdahom nga magsugod siya paghari sa Jerusalem. Gihatag niya ang ilustrasyon bahin sa mga mina aron masabtan nila nga dili nâ mahitabo. Kini nagpakita nga si Jesus, ang “tawo nga hamili ug kagikan,” kinahanglang mopanaw ug dugayng mobalik. (Luc. 19:11-13, 15) Sa laing higayon, gisulti ni Jesus sa mga opisyales sa Roma ang iyang neyutral nga baroganan. Si Poncio Pilato nangutana kang Jesus: “Ikaw ba ang hari sa mga Hudiyo?” (Juan 18:33) Tingali nahadlok ang gobernador nga magpahinabo si Jesus ug kagubot sa politika, nga maoy problema panahon sa pagmando ni Pilato. Si Jesus mitubag: “Ang akong gingharian dili bahin niining kalibotana.” (Juan 18:36) Dili mag-apil-apil si Jesus sa politika, kay didto sa langit ang iyang Gingharian. Giingnan niya si Pilato nga ang iyang buluhaton sa yuta mao ang ‘pagpamatuod sa kamatuoran.’​—Basaha ang Juan 18:37.

7. Nganong lisod tingaling dili mosuportar sa mga kalihokan aron maindependente, bisan diha sa atong kasingkasing?

⁷ Kon sama kang Jesus klaro natong masabtan ang gisugo kanato, dili ta mosuportar sa mga kalihokan aron maindependente, bisan diha sa atong kasingkasing. Tingali, dili ni sayon. “Sa among lugar, nagkadaghan ang nahimong ekstremista,” matod pa sa usa ka tigdumala sa sirkito. “Ang mga tawo nasyonalistiko kaayo, ug daghan ang nagtuo nga moarang-arang ang ilang kinabuhi kon maindependente sila sa gobyerno. Maayo na lang kay nagpabiling nahiusa ang mga igsoon pinaagi sa pagpokus diha sa pagsangyaw sa maayong balita sa Gingharian. Sila naglaom nga sulbaron sa Diyos ang inhustisya ug ang uban natong problema.”

8. Paghatag ug pananglitan sa inhustisya nga naeksperyensiyahan sa mga Hudiyo kaniadto.

⁸ Sagad, ang inhustisya makaaghat sa mga tawo sa pag-apil sa politika. Sa panahon ni Jesus, init nga politikal nga isyu ang pagbayad ug buhis. Gani, ang nakaingon sa pagrebelde ni Judas nga Galileanhon, nga gihisgotan ganina, mao ang pagparehistro aron maseguro nga ang mga tawo mobayad ug buhis sa Roma. Ang mga sakop sa Roma, apil ang mamiminaw ni Jesus, kinahanglang mobayad ug mga buhis sama nianang sa kabtangan, yuta, ug balay. Ug nabug-atan pa ang mga tawo tungod sa korapsiyon sa mga tigkolektag buhis. Usahay, bayran sa mga tigkolektag buhis ang mga opisyales sa gobyerno aron makakuhag posisyon ug dayon gamiton ang ilang awtoridad sa pagpanguwarta. Si Zaqueo, nga pangulong tigkolektag buhis sa Jerico, nadato pinaagi sa pagpangilkil. (Luc. 19:2, 8) Lagmit daghan pod ang naghimo ana.

9, 10. (a) Unsay gibuhat sa mga kaaway ni Jesus aron mag-apil-apil siya sa usa ka politikal nga isyu? (b) Unsay atong makat-onan sa tubag ni Jesus? (Tan-awa ang hulagway sa sinugdan sa artikulo.)

 ⁹ Ang mga kaaway ni Jesus misulay sa pagbitik kaniya aron mag-apil-apil siya sa isyu bahin sa pagbayad ug buhis. Nangutana sila bahin sa “buhis por ulo” nga nagkantidad ug usa ka denario. Kinahanglan ning bayran sa tanang sakop sa Roma. (Basaha ang Mateo 22:16-18.) Gikalagotan ni pag-ayo sa mga Hudiyo kay magpahinumdom ni nila nga kontrolado sila sa Roma. Ang “mga sumusunod sa partido ni Herodes,” nga maoy nagpatungha niini nga isyu, nagdahom nga kon moingon si Jesus nga dili ni angayng bayran, mahimong akusahan siyag pagrebelde sa gobyerno. Kon moingon si Jesus nga kinahanglan ning bayran, mahimong mawad-an siyag mga sumusunod.

¹⁰ Nag-amping si Jesus sa pagpabiling neyutral niini nga isyu. Siya miingon: “Ibayad ninyo kang Cesar ang mga butang ni Cesar, apan ang mga butang sa Diyos ngadto sa Diyos.” (Mat. 22:21) Siyempre, nahibalo si Jesus nga daghang tigkolektag buhis ang korap. Pero dili niya gustong matipas sa mas importanteng isyu​—ang Gingharian sa Diyos nga maoy tinuod nga solusyon sa mga problema. Busa, nagpakita siyag panig-ingnan sa tanan niyang sumusunod. Kinahanglang dili sila mag-apil-apil sa politikal nga mga isyu, bisan ug morag husto o makataronganon kana. Ang mga Kristohanon nagpokus sa Gingharian sa Diyos ug sa iyang pagkamatarong. Gibuhat nila kana imbes mokomento nga dapig, o kontra, sa pipila ka inhustisya.​—Mat. 6:33.

11. Unsaon nato paggamit sa maayong paagi ang atong pangandoy sa hustisya?

¹¹ Daghan sa mga Saksi ni Jehova ang milampos sa pagbiya sa ilang politikal nga mga hunahuna kaniadto. “Human mokuhag social studies sa usa ka unibersidad, nahimong ekstremista ang akong panglantaw,” matod sa usa ka sister sa Great Britain. “Gusto nakong depensahan ang katungod sa mga itom, kay nakaeksperyensiya mig grabeng inhustisya. Bisag pirme kong modaog sa mga argumento, madismayar gihapon ko. Wala nako maamgohi nga ang hinungdan sa inhustisya tungod sa rasa kinahanglan diayng wad-on gikan sa kasingkasing sa mga tawo. Pero dihang nagtuon kog Bibliya, akong nasabtan nga kinahanglang wad-on nako ni sa ako mismong kasingkasing. Ug usa ka puti nga sister ang mapailobong mitabang nako aron mahimo nâ. Karon, nagregular payunir ko diha sa sign language nga kongregasyon, ug naningkamot kong masangyawan ang tanang matang sa tawo.”

12. Unsa nga “lebadura” ang giingon ni Jesus nga likayan sa iyang mga tinun-an?

¹² Sa adlaw ni Jesus, ang relihiyon sagad mag-apil-apil sa politika. Ang librong Daily Life in Palestine at the Time of Christ nag-ingon nga “ang mga Hudiyo nabahin ngadto sa mga sekta sa relihiyon nga susama nianang sa mga partido sa politika.” Busa gipasidan-an ni Jesus ang iyang mga tinun-an: “Bukha kanunay ang inyong mga mata, pagbantay sa lebadura sa mga Pariseo ug sa lebadura ni Herodes.” (Mar. 8:15) Ang paghisgot kang Herodes lagmit nagtumong sa mga sumusunod sa partido ni Herodes. Gusto sa mga Pariseo nga mahimong independente ang mga Hudiyo. Ang asoy ni Mateo nagpadayag nga gihisgotan sab ni Jesus niining tungora ang mga Saduseo. Gusto nilang magpabilin ang presenteng kahimtang sa gobyerno. Daghan sa ilang mga membro may posisyon ubos sa administrasyon sa Roma. Gipasidan-an ni Jesus ang iyang mga tinun-an nga likayan ang mga pagtulon-an, o lebadura, nga gipasiugda niining tulo ka grupo. (Mat. 16:6, 12) Makapainteres nga gihimo nâ ni Jesus wala madugay human sa panghitabo diin gusto siyang himoong hari sa mga tawo.

13, 14. (a) Sa unsang paagi ang mga isyu sa politika ug relihiyon moresultag kapintasan ug inhustisya? (b) Nganong dili hustong mogamit ug kapintasan bisag nakaeksperyensiyag inhustisya? (Tan-awa ang hulagway sa sinugdan sa artikulo.)

 ¹³ Dihang ang relihiyon mag-apil-apil sa politika, sagad mahitabo ang kapintasan. Nagtudlo si Jesus sa iyang mga tinun-an nga kinahanglan silang magpabiling neyutral. Usa nâ ka rason kon nganong gustong patyon si Jesus sa pangulong mga saserdote ug sa mga Pariseo. Giisip nila siya ingong karibal sa politika ug sa relihiyon nga magpameligro sa ilang posisyon. Sila miingon: “Kon pasagdan lang nato siya niini, silang tanan magbutang ug pagtuo kaniya, ug moanhi ang mga Romano ug kuhaon ang atong dapit ug ang atong nasod.” (Juan 11:48) Busa ang Hataas nga Saserdoteng si Caifas nanguna sa plano nga patyon si Jesus.​—Juan 11:49-53; 18:14.

¹⁴ Si Caifas nagpadalag mga sundalo panahon sa kagabhion aron dakpon si Jesus. Nahibalo si Jesus niining makauulawng plano, busa panahon sa iyang kataposang panihapon uban sa mga apostoles, giingnan niya sila sa pagdalag espada. Igo na ang duha aron tudloan silag importanteng leksiyon. (Luc. 22:36-38) Dihang lapas na sa tungang gabii, gitigbas ni Pedro ang usa ka tawo nga kauban niadtong gustong modakop kang Jesus. Seguradong naglagot siya sa inhustisya sa pagdakop kang Jesus. (Juan 18:10) Pero giingnan ni Jesus si Pedro: “Ibalik ang imong espada sa sakoban niini, kay ang tanang mogamit sa espada mamatay pinaagi sa espada.” (Mat. 26:52, 53) Kining importanteng leksiyon nahiuyon sa giampo ni Jesus sayosayo pa nianang gabhiona​—kinahanglang dili sila bahin sa kalibotan. (Basaha ang Juan 17:16.) Diyos lang ang may katungod sa pagwagtang sa inhustisya.

15, 16. (a) Sa unsang paagi natabangan sa Pulong sa Diyos ang mga Kristohanon nga malikayan ang pag-awayay? (b) Unsang magkalahing kahimtang ang makita ni Jehova karon?

¹⁵ Ang sister sa habagatang Europe nga gihisgotan ganina nakakat-on sab niana nga leksiyon. “Akong naobserbahan nga ang kapintasan dili makahatag ug hustisya,” matod niya. “Akong nakita nga kadtong mogamit ug kapintasan sagad mangamatay. Ug ang uban nahimong madumtanon. Lipay kaayo ko nga nakat-onan nako sa Bibliya nga ang Diyos lang ang makahatag ug tinuod nga hustisya sa yuta. Sa milabayng 25 ka tuig, mao nay akong gisangyaw.” Giilisan sa brader sa habagatang Africa ang iyang bangkaw ug “espada sa espiritu,” ang Pulong sa Diyos, samtang nagsangyaw sa mensahe sa kalinaw ngadto sa iyang mga silingan, bisag unsay tribo. (Efe. 6:17) Ug human ma-Saksi, ang sister sa sentral Europe naminyog brader gikan sa tribo nga gidumtan niya kanhi. Silang tulo nakahimo niini nga mga kausaban kay gusto nilang mahisama kang Kristo.

¹⁶ Importante kaayo ang maong mga kausaban! Gipakasama sa Bibliya ang katawhan ngadto sa dagat nga gikusokuso​—dili linaw. (Isa. 17:12; 57:20, 21; Pin. 13:1) Ang politikal nga mga isyu makapasuko sa mga tawo, makapabahinbahin, ug makapahinabog kapintasan, pero nagpabilin tang malinawon ug nahiusa. Ug samtang giobserbahan ni Jehova nga nagkabahinbahin ang mga tawo, malipay gyod siyang makita nga nagkahiusa ang iyang katawhan.​—Basaha ang Sofonias 3:17.

17. (a) Unsa ang tulo ka paagi nga mapatunhay nato ang panaghiusa? (b) Unsay atong hisgotan sa sunod nga artikulo?

¹⁷ Atong nakat-onan nga mapatunhay nato ang panaghiusa sa tulo ka paagi: (1) Mosalig ta nga ang langitnong Gingharian sa Diyos magwagtang sa inhustisya, (2) dili ta modapig sa politikal nga mga isyu, ug (3) likayan nato ang kapintasan. Pero, mameligro usahay ang atong panaghiusa tungod sa diskriminasyon. Hisgotan sa sunod nga artikulo kon unsaon nato paglikay niana, sama sa gibuhat sa mga Kristohanon sa unang siglo.