1-2. (a) Paghatag ug pananglitan nga nagpakita nga ang mga tawo dunay natural nga panginahanglan nga hupayon ug may katakos sa paghupay sa uban. (b) Unsay pait nga kasinatian sa pipila ka bata?

ANG mga tawo dunay natural nga panginahanglan nga hupayon ug may talagsaong katakos sa paghupay sa uban. Pananglitan, dihang ang usa ka bata madagma ug mapangos ang tuhod samtang nagdula, siya mohilak ug moadto sa iyang mama o papa. Dili maalim sa ginikanan ang samad, pero mahupay nila siya. Mahimong pangutan-on nila siya kon unsay nahitabo, pahiran ang iyang mga luha, alam-alaman siya ug gakson, ug tambalan ang iyang samad. Dayon, ang bata dili na mohilak ug basin mobalik pa ganig dula. Paglabay sa panahon, maalim ang iyang samad.

² Pero usahay labaw pa ana ang maeksperyensiyahan sa mga bata. Ang uban seksuwal nga giabuso. Kini mahimong kas-a nahitabo o nagpadayon sulod sa daghang tuig. Bisan unsa pa man, ang grabeng kasakit nga resulta niini dili mawala. Sa pipila ka kahimtang, ang tig-abuso madakpan ug masilotan. Sa ubang kahimtang, ang tig-abuso morag wala ra masiloti. Pero bisag masilotan dayon siya, ang makadaot nga epekto sa pag-abuso mahimong madala hangtod sa pagkahamtong.

3. Sumala sa 2 Corinto 1:3, 4, unsay kabubut-on ni Jehova? Unsang mga pangutana ang atong konsiderahon?

³ Kon ang usa ka Kristohanon giabuso sa bata pa ug nag-antos gihapon tungod niini, unsay makatabang niya? (Basaha ang 2 Corinto 1:3, 4.) Tin-aw nga kabubut-on ni Jehova nga madawat sa iyang mga karnero ang gugma ug paghupay nga ilang gikinahanglan. Busa konsiderahon nato kining tulo ka pangutana: (1) Nganong nagkinahanglan tingalig paghupay  kadtong giabuso sa bata pa? (2) Kinsay makahupay nila? (3) Unsaon nato sila paghupay?

4-5. (a) Nganong importanteng hinumdoman nga ang mga bata lahi sa mga hamtong? (b) Unsay posibleng epekto sa pag-abuso diha sa pagsalig sa bata ngadto sa uban?

⁴ Ang pipila ka hamtong nga giabuso sa bata pa nagkinahanglan tingali gihapog paghupay bisag daghang tuig na ang milabay. Ngano? Aron masabtan kana, angay natong hinumdoman nga ang mga bata lahi sa mga hamtong. Sagad lahi ang epekto sa pag-abuso diha sa bata kay sa hamtong. Tagda ang pipila ka pananglitan.

⁵ Ang mga bata kinahanglang masuod ug makasalig niadtong nagpadako ug nag-atiman nila. Kini mopabati sa mga bata nga luwas ug magtudlo nila nga mosalig sa mga nagmahal nila. (Sal. 22:9) Ikasubo nga ang kadaghanang pag-abuso mahitabo sa panimalay, ug sagad mga membro sa pamilya ug suod nga mga higala sa pamilya ang tig-abuso. Tungod niini, malisdan na ang bata nga mosalig sa uban, bisan katuigan sa ulahi.

6. Nganong ang seksuwal nga pag-abuso makadaot ug dili mahigugmaon?

⁶ Ang mga bata dili makapanalipod sa kaugalingon, ug ang seksuwal nga pag-abuso makadaot ug dili mahigugmaon. Ang pagpugos sa mga bata sa paghimog seksuwal nga mga buhat bisag dili pa sila andam niana sa pisikal, mental, o emosyonal makahatag ug dakong kadaot. Kini makadaot sa ilang panglantaw sa sekso, sa ilang kaugalingon, o niadtong makigsuod nila.

7. (a) Nganong sayon rang limbongan ug abusohan ang bata? Unsaon tingali kana paghimo sa tig-abuso? (b) Unsay posibleng resulta sa maong mga bakak?

⁷ Ang mga bata wala pa kaayoy katakos sa paghunahuna, pagpangatarongan, o sa pag-ila ug paglikay sa kapeligrohan. (1 Cor. 13:11) Busa sayon ra silang limbongan ug abusohan. Sultian sa tig-abuso ang bata ug makadaot nga mga bakak, sama sa ideya nga ang bata maoy mabasol, nga dili isumbong ang pag-abuso, nga walay maminaw o motabang kon mosumbong siya, o nga ang seksuwal nga mga buhat tali sa hamtong ug bata maoy normal nga pagpahayag sa gugma. Dangtan pag daghang tuig una masabtan sa bata nga bakak kanang tanan. Magdako siya nga naghunahuna nga siya walay pulos, hugaw, ug dili takos higugmaon o hupayon.

8. Nganong makaseguro ta nga si Jehova makahupay niadtong nag-antos?

⁸ Busa dili ikatingala nga ang giabuso mahimong mag-antos sulod sa dugayng panahon. Daotan gyod nâ nga krimen! Kining kaylap nga pag-abuso klarong nagpamatuod nga nagkinabuhi ta sa kataposang mga adlaw, diin daghan ang “walay pagmahal sa isigkatawo” ug “ang mga tawong daotan ug mga impostor mosamot pa ka daotan.” (2 Tim. 3:1-5, 13) Daotan gyod ang mga taktika ni Satanas, ug makapasubo dihang ang mga tawo mobuhat sa kon unsay gusto sa Yawa. Pero si Jehova mas gamhanan kay kang Satanas o sa mga sumusunod niini. Nahibalo siya sa mga taktika ni Satanas. Makaseguro ta nga si Jehova nahibalo kon unsa ka pait ang atong giantos, ug makatagana siya sa paghupay nga atong gikinahanglan. Panalangin gyod nga nag-alagad ta sa “Diyos sa tanang paghupay, kinsa nagahupay kanato sa tanan natong pagsulay aron makahupay ta sa uban nga nag-atubang ug bisan unsang matang sa pagsulay pinaagi sa paghupay nga atong nadawat sa Diyos.” (2 Cor. 1:3, 4) Kinsay gigamit ni Jehova sa paghatag ug paghupay?

9. Sumala sa giingon ni Haring David sa Salmo 27:10, unsay himoon ni Jehova niadtong wala panalipdi sa ilang pamilya?

⁹ Kadtong wala panalipdi sa ilang ginikanan o giabuso niadtong suod nila ilabinang nagkinahanglag paghupay. Ang salmistang si David nahibalo nga makasalig ta nga si Jehova kanunayng mohupay nato. (Basaha ang Salmo 27:10.) Kombinsido si David nga sagopon ni Jehova kadtong gisalikway sa ilang mga minahal. Sa unsang paagi nâ himoon ni Jehova? Gamiton niya ang iyang matinumanong mga alagad. Ang mga igsoon mao ang atong espirituwal nga pamilya. Pananglitan, si Jesus miingon nga kadtong miduyog niya sa pagsimba kang Jehova mao ang iyang mga igsoon ug inahan.​—Mat. 12:48-50.

10. Unsay giingon ni Pablo bahin sa iyang buluhaton ingong ansiyano?

¹⁰ Tagda ang pananglitan nianang samag pamilya nga relasyon sulod sa kongregasyon. Si apostol Pablo kugihan ug matinumanon nga ansiyano. Maayo siya nga panig-ingnan, ug gigiyahan pa gani siya sa Diyos sa pagsulat nga awhagon ang uban nga sundogon siya sama sa iyang pagsundog sa Kristo. (1 Cor. 11:1) Matikdi kon unsay giingon ni Pablo bahin sa iyang buluhaton ingong ansiyano: “Gipangga mo namo, samag nagpasusong inahan nga mapinanggaong nag-atiman sa iyang mga anak.” (1 Tes. 2:7) Sa susama, ang maunongong mga ansiyano karon mahimong mogamit ug mabinationg mga pulong dihang hupayon nila kadtong nanginahanglag tabang pinaagi sa Bibliya.

11. Unsay nagpakita nga dili lang mga ansiyano ang makahatag ug paghupay?

¹¹ Mga ansiyano lang ba ang makahupay sa mga biktima sa pag-abuso? Dili. Kitang tanan may responsibilidad nga ‘padayong hupayon ang usag usa.’ (1 Tes. 4:18) Ang hamtong nga mga sister ilabinang makadasig sa mga sister nga nanginahanglag paghupay. Haom lang nga gipakasama ni Jehova nga Diyos ang iyang kaugalingon sa inahan nga naghupay sa iyang anak. (Isa. 66:13) Sa Bibliya, may mga pananglitan sa mga babaye nga naghupay niadtong  anaa sa kasakitan. (Job 42:11) Nalipay gyod si Jehova nga makita ang mga sister karon nga naghupay sa mga sister nga nag-antos! Sa pipila ka kahimtang, mahimong hangyoon sa usa o duha ka ansiyano sa pribado ang usa ka hamtong nga sister nga tabangan ang sister nga nag-antos. *

12. Unsay dili nato angayng buhaton?

¹² Siyempre, dili ta angayng mangutana sa atong igsoon bahin sa mga butang nga dili niya gustong estoryahan. (1 Tes. 4:11) Busa unsaon nato pagtabang kadtong nanginahanglan ug gustog paghupay? Hisgotan nato ang lima ka paagi diha sa Bibliya nga makatabang nato sa paghupay sa uban.

13. Sumala sa 1 Hari 19:5-8, unsay gibuhat sa anghel para kang Elias, ug unsaon nato pagsundog ang anghel?

¹³ Paghatag ug praktikal nga tabang. Dihang si propetang Elias miikyas kay nameligro ang iyang kinabuhi, siya naguol pag-ayo nga gusto na niyang mamatay. Gipadala ni Jehova ang usa ka gamhanang anghel aron bisitahon siya. Ang anghel naghatag niyag praktikal kaayo nga tabang. Iyang gihatagan si Elias ug init nga pagkaon ug mabinationg giingnan nga mokaon. (Basaha ang 1 Hari 19:5-8.) Gipakita niana nga asoy ang importanteng kamatuoran: Usahay ang simpleng butang nga atong himoon dakog ikatabang. Ikapakita nato nga gimahal nato ang atong igsoon nga nag-antos kon duna tay himoon para niya. Pananglitan, puwede nato siyang lutoan o hatagag regalo o kard nga may makapadasig nga mga pulong. Kon malisdan ta sa pagpakig-estorya sa igsoon bahin sa iyang personal o sakit nga kasinatian, makahatag gihapon tag praktikal nga tabang.

14. Unsa may atong makat-onan sa estorya bahin kang Elias?

¹⁴ Tabangi sila nga mobating luwas ug relaks. Duna pa tay makat-onan sa estorya bahin kang Elias. Gitabangan ni Jehova ang propeta sa milagrosong paagi aron makabaktas ug layo kaayo hangtod sa Bukid sa Horeb. Tingali mibating luwas si Elias nianang layo nga lugar, diin si Jehova mihimog pakigsaad kaniadto uban sa iyang katawhan. Lagmit naghunahuna siya nga dili na gyod siya maabtan niadtong gustong mopatay niya. Unsay atong makat-onan niini? Kon gusto natong hupayon ang mga biktima sa pag-abuso, kinahanglan tingaling tabangan una nato sila nga mobating luwas. Pananglitan, angayng hinumdoman sa mga ansiyano nga ang naguol nga sister mas mobati tingaling luwas ug komportable nga makig-estorya diha sa ilang balay imbes sa Kingdom Hall. Ang ubang sister basin mas gustong makig-estorya diha sa Kingdom Hall.

15-16. Unsaon nato pagpaminaw pag-ayo?

¹⁵ Paminaw pag-ayo. Ang Bibliya klarong nagtambag: “Ang matag usa kinahanglang abtik sa pagpaminaw, hinay sa pagsulti.” (Sant. 1:19) Maminaw ba ta pag-ayo? Basin naghunahuna ta nga aron makapaminaw pag-ayo, igo lang tang motan-aw sa atong kaestorya ug wala tay isulti. Pero labaw pa ana ang gikinahanglan. Pananglitan, gisulti ni Elias kang Jehova kon unsa ka pait ang iyang gibati, ug naminaw pag-ayo si Jehova. Nasabtan ni Jehova nga si Elias nahadlok, mibating nag-inusara, ug naghunahuna nga wala ray pulos ang tanan niyang gibuhat. Mahigugmaon siyang gitabangan ni Jehova nga mawala ang maong mga pagbati. Gipakita niya nga naminaw siya pag-ayo kang Elias.​—1 Hari 19:9-11, 15-18.

 ¹⁶ Unsaon nato pagpakitag simpatiya ug kaluoy​—nga pamatuod sa gugma—​dihang maminaw ta? Usahay, ang pipila ka mataktikanhon ug mabination nga mga pulong magpakita kon unsay atong gibati. Puwede kang moingon: “Naguol ko nga nahitabo nâ nimo! Dili angay nga mahitabo nâ sa usa ka bata!” Basin puwede nimong pangutan-on ang magul-anon nga higala aron maseguro nga nasabtan nimo ang iyang gisulti. Tingali mangutana ka, “Puwede ba ko nimong pasabton sa imong gisulti?” o “Mao ni ang akong pagsabot . . . Sakto ba ko?” Ang maong mahigugmaong mga pulong magpasalig niya nga naminaw ka pag-ayo ug naningkamot nga masabtan siya.​—1 Cor. 13:4, 7.

17. Nganong angay tang magpailob ug ‘magmahinay sa pagsulti’?

¹⁷ Pero paningkamoti nga ‘magmahinay sa pagsulti.’ Ayawg sagbat aron manambag o tul-iron ang iyang panghunahuna. Ug magmapailobon! Dihang gisulti ni Elias kang Jehova ang iyang gibati, anaa siya sa grabeng kaguol ug gipalig-on ni Jehova ang iyang pagtuo. Pero human niana, gisulti na pod ni Elias ang mao ra gihapong mga pagbati. (1 Hari 19:9, 10, 13, 14) Unsay atong makat-onan niini? Usahay ang nagmagul-anon magbalikbalik ug sulti sa iyang gibati. Sama kang Jehova, gusto natong maminaw nga mapailobon. Imbes mosulay sa paghatag ug solusyon sa iyang problema, magpakita tag simpatiya ug kaluoy.​—1 Ped. 3:8.

18. Sa unsang paagi ang atong mga pag-ampo makapahupay niadtong naguol?

¹⁸ Kinasingkasing nga mag-ampo uban sa nagmagul-anon. Kadtong naguol pag-ayo basin maglisod ug ampo. Lagmit mobati siyang dili takos moduol kang Jehova. Ang usa ka paagi nga mahupay nato siya mao ang pag-ampo uban niya, nga hisgotan ang iyang ngalan. Puwede natong isulti kang Jehova nga kita ug ang kongregasyon nagmahal pag-ayo niya. Mahimo natong hangyoon si Jehova nga  tabangan ang iyang bililhong karnero nga makabatog kalinaw sa hunahuna ug mahupayan. Ang maong pag-ampo makapahupay gayod.​—Sant. 5:16.

19. Unsay makatabang nato aron mahimong andam sa paghupay sa naguol?

¹⁹ Gamita ang mga pulong nga makaayo ug makapahupay. Paghunahuna sa dili pa mosulti. Ang mga pulong nga wala hunahunaa makapasakit. Ang maayong mga pulong makaayo. (Prov. 12:18) Busa pag-ampo kang Jehova nga tabangan kang makagamit ug mga pulong nga maayo ug makapahupay. Hinumdomi nga wala nay mas gamhanan pa kay sa mga pulong ni Jehova nga anaa sa Bibliya.​—Heb. 4:12.

20. Unsa tingali gihunahuna sa ubang giabuso bahin sa ilang kaugalingon, ug unsay gusto natong ipahinumdom nila?

²⁰ Ang uban nga giabuso kaniadto naghunahuna nga sila hugaw, walay pulos, o wala mahala​—dili gani angayng mahalon. Bakak gayod kana! Busa gamita ang Bibliya sa pagpahinumdom kanila nga gimahal sila pag-ayo ni Jehova. (Tan-awa ang kahong “ Paghupay Gikan sa Bibliya.”) Hinumdomi kon giunsa pagpalig-on sa anghel si propetang Daniel dihang siya naluya ug naguol. Gusto ni Jehova nga bation sa maong minahal nga alagad nga siya bililhon. (Dan. 10:2, 11, 19) Sa susama, bililhon kang Jehova ang mga igsoong nagmagul-anon!

21. Unsay mahitabo sa tanang naghimog daotan nga dili mahinulsolon? Unsay determinado natong buhaton para niadtong mga biktima sa inhustisya?

²¹ Dihang hupayon nato ang uban, atong gipahinumdom kanila nga gimahal sila ni Jehova. Ug dili gyod nato kalimtan nga si Jehova Diyos pod sa hustisya. Walay matago kaniya nga daotang buhat sa pag-abuso. Nakita ni Jehova ang tanan, ug iyang seguroon nga masilotan ang tanang tig-abuso nga dili mahinulsolon. (Num. 14:18) Sa kasamtangan, himoon nato ang tanan aron ipakita nga gimahal nato kadtong nakasinatig pag-abuso. Dugang pa, makapahupay gayod ang pagkahibalo nga permanenteng wad-on ni Jehova ang tanang epekto sa pag-abuso nga gihimo ni Satanas ug sa iyang kalibotan! Sa dili madugay, kining pait nga mga kasinatian dili na motungha pa sa atong hunahuna o kasingkasing.​—Isa. 65:17.