1. Unsay nahitabo sa pagkalaglag sa Jerusalem?

NIADTONG 607 B.C.E., ang dakong panon sa kasundalohan sa Babilonya ubos sa pagmando ni Haring Nabucodonosor II misulong sa siyudad sa Jerusalem. Bahin sa grabeng pagpamatay, ang Bibliya nag-ingon: “[Si Nabucodonosor] mipatay sa ilang mga batan-ong lalaki pinaagi sa espada sa sulod sa balay sa ilang sangtuwaryo, [wala siya maluoy] sa mga batan-ong lalaki o ulay, tigulang o kangokango. . . . Iyang gisunog ang balay sa matuod nga Diyos ug gitumpag ang paril sa Jerusalem; ug ang tanang puloy-anang torre niini ilang gisunog sa kalayo ug usab ang tanang tilinguhaong mga butang niini, aron gun-obon.”—2 Cron. 36:17, 19.

2. Unsang pasidaan ang gihatag ni Jehova bahin sa nagsingabot nga kalaglagan sa Jerusalem, ug unsay mahitabo sa mga Hudiyo?

² Dili na unta angayng matingala ang molupyo sa Jerusalem sa kalaglagan sa siyudad. Sulod sa katuigan, ang mga propeta sa Diyos nagpasidaan sa mga Hudiyo nga kon padayon nilang supakon ang Balaod sa Diyos, sila itugyan ngadto sa mga Babilonyanhon. Daghang Hudiyo ang mangamatay sa espada; ang dili mamatay mahimong binihag sa Babilonya sa tibuok nilang kinabuhi. (Jer. 15:2) Unsay kinabuhi sa mga binihag? Ang pagkabihag ba ngadto sa Babilonya dunay katumbas sa Kristohanong panahon? Kon duna, kanus-a kini nahitabo?

3. Unsay kalainan sa pagkabihag didto sa Babilonya ug sa pagkaulipon sa mga Israelinhon didto sa Ehipto?

³ Natuman gayod ang gitagna sa mga propeta. Pinaagi ni Jeremias, giingnan daan ni Jehova ang mahimong mga binihag nga dawaton ang ilang bag-ong situwasyon ug magkinabuhi kutob sa mahimo. Siya miingon: “Pagtukod ug mga balay [sa Babilonya] ug puy-i kini, ug pagtanom ug mga tanaman ug kaona ang ilang bunga. Dugang pa, tinguhaa ang kalinaw sa siyudad diin gipahinabo ko nga madestiyero kamo, ug iampo kini kang Jehova, kay sa kalinaw niini kamo makabaton ug kalinaw.” (Jer. 29:5, 7) Halos normal lang ang kinabuhi niadtong misunod sa kabubut-on sa Diyos. Gitugotan sila sa Babilonya nga dumalahon ang kadaghanan sa ilang mga kalihokan. Ang mga binihag may kagawasan usab nga mobiyahe bisag asa sa nasod. Ang Babilonya mao ang sentro sa negosyo sa karaang panahon, ug ang nakubkobang mga dokumento nagpakita nga daghang Hudiyo ang nakakat-on sa pagpamalit ug pagpamaligya, samtang ang uban nahimong hanas nga mga artesano. Ang pipila ka Hudiyo nangadato pa gani. Ang pagkabihag didto sa Babilonya lahi kaayo sa pagkaulipon didto sa Ehipto nga nasinati sa mga Israelinhon kasiglohan kanhi.—Basaha ang Exodo 2:23-25.

4. Gawas sa rebelyosong mga Israelinhon, kinsa pay nabihag sa Babilonya, ug sa unsang paagi nalimitahan ang ilang pagsimba sa Diyos sa dalawatong paagi?

⁴ Oo, natagan-an ang materyal nga mga panginahanglan sa nabihag nga mga Hudiyo, pero komosta ang ilang espirituwal nga mga panginahanglan? Ang templo ni Jehova ug ang halaran niini nabungkag, ug ang mga saserdote wala na maglihok sa organisadong paagi. Apil sa mga binihag ang matinumanong mga alagad sa Diyos nga walay nahimong daotan nga takos sa silot, pero kinahanglang moantos uban sa tibuok nasod. Bisan pa niana, ilang gihimo ang tanan sa pagsunod sa Balaod sa Diyos. Pananglitan, sa Babilonya, si Daniel ug ang tulo niya ka kauban—si Sadrak, Mesak, ug Abednego—naglikay sa mga pagkaon nga gidili sa mga Hudiyo. Ug nahibalo kita nga si Daniel regular gihapong nag-ampo sa Diyos. (Dan. 1:8; 6:10) Bisan pa niana, ubos sa paganong pagmando, imposible gayod alang sa mahinadlokon sa Diyos nga Hudiyo ang pagtuman sa tanang kinahanglanon sa Balaod.

5. Unsay gisaad ni Jehova sa iyang katawhan, ug nganong talagsaon kini nga saad?

⁵ Makasimba pa kaha pag-usab ang mga Israelinhon sa bug-os ug dalawatong paagi? Niadtong panahona, morag imposible kanang mahitabo. Dili gyod buhian sa Babilonya ang ilang mga binihag. Pero, kana nga balaod dili mao ang kabubut-on ni Jehova. Siya nagsaad nga ang iyang katawhan makabatog kagawasan, ug nahitabo gayod kana. Ang saad sa Diyos dili gayod mapakyas.—Isa. 55:11.

6, 7. Nganong angay natong usbon ang atong pagsabot labot sa modernong pagkabihag sa Babilonya?

⁶ Duna bay nasinatian ang mga Kristohanon nga susama sa pagkabihag didto sa Babilonya? Sa daghang katuigan, kini nga magasin naghisgot nga ang modernong mga alagad sa Diyos nabihag sa Babilonya niadtong 1918 ug sila nahigawas niadtong 1919. Pero, tungod sa mga rason nga atong hisgotan niining artikuloha ug sa mosunod, atong makat-onan kon nganong kinahanglang usbon ang atong pagsabot.

⁷ Hunahunaa kini: Ang Dakong Babilonya mao ang tibuok kalibotang imperyo sa bakak nga relihiyon. Busa, aron mahimong binihag sa Babilonya niadtong 1918, ang katawhan sa Diyos kinahanglang maulipon sa bakak nga relihiyon sa usa ka paagi nianang panahona. Pero, ang mga ebidensiya nagpakita nga sa  mga tuig una pa ang Gubat sa Kalibotan I, ang dinihogang mga alagad sa Diyos sa pagkatinuod anam-anam nga nahigawas sa Dakong Babilonya, nga wala magpaulipon niini. Bisan pag gilutos ang mga dinihogan panahon sa unang gubat sa kalibotan, ang kasakitan nga ilang naeksperyensiyahan pangunang naggikan sa sekular nga awtoridad, dili sa Dakong Babilonya. Busa, mopatim-aw nga wala mabihag ang katawhan ni Jehova sa Dakong Babilonya niadtong 1918.

8. Ipatin-aw kon sa unsang paagi anam-anam nga nadaot ang tinuod nga Kristiyanidad. (Tan-awa ang hulagway sa sinugdan sa artikulo.)

⁸ Niadtong Pentekostes 33 C.E., libolibo ka Hudiyo ug kinabig ang gidihogan ug balaang espiritu. Kining bag-ong mga Kristohanon nahimong “usa ka piniling rasa, usa ka harianong pagkasaserdote, usa ka balaang nasod, usa ka katawhan alang sa linaing pagpanag-iya.” (Basaha ang 1 Pedro 2:9, 10.) Gibantayan pag-ayo sa mga apostoles ang mga kongregasyon sa katawhan sa Diyos samtang buhi pa sila. Hinunoa, ilabina human sa kamatayon sa mga apostoles, mitungha ang mga tawo nga nagsultig “tinuis nga mga butang” aron “ipahilayo ang mga tinun-an” gikan sa kamatuoran. (Buh. 20:30; 2 Tes. 2:6-8) Daghan kanila ang may katungdanan sa kongregasyon, nga nag-alagad ingong mga tigdumala ug sa ulahi ingong “mga obispo.” Naporma ang klero nga matang, bisan pag miingon si Jesus sa iyang mga sumusunod: “Kamong tanan mga igsoon.” (Mat. 23:8) Ang prominenteng mga tawo nga pabor sa pilosopiya ni Aristotle ug Plato nagpasiugdag sayop nga mga pagtulon-an sa relihiyon, nga anam-anam nga mipuli sa putli nga mga pagtulon-an sa Pulong sa Diyos.

9. Sa unsang paagi naangkon sa apostatang Kristiyanidad ang pagpaluyo sa Estado sa Roma, ug unsay resulta?

⁹ Niadtong 313 C.E., ang apostatang matang sa Kristiyanidad legal nga giila sa paganong emperador sa Roma nga si Constantino. Sukad niadto, ang Relihiyon ug Estado nagsugod pagtinabangay. Pananglitan, si Constantino presente sa Konsilyo sa Nicaea. Human niadto, iyang gimando nga ipalagpot sa laing nasod ang pari nga si Arius, kay wala niini ilha si Jesus ingong Diyos. Sa ulahi, sa panahon ni Emperador Theodosius I (379-395 C.E.), ang Simbahang Katoliko—nga maoy pagtawag sa ulahi sa nahugawang matang sa Kristiyanidad—mitungha ug nahimong opisyal nga relihiyon sa Imperyo sa Roma. Sumala sa mga historyano, ang paganong Roma “gihimong Kristiyano” sa ikaupat nga siglo. Ang tinuod, nianang panahona, ang usa ka apostatang matang sa Kristiyanidad mianib sa paganong relihiyosong mga organisasyon sa Imperyo sa Roma ingong membro sa Dakong Babilonya. Bisan pa niana, may pipila ka samag trigong dinihogang Kristohanon nga naningkamot pag-ayo sa pagsimba sa Diyos, apan wala paminawa ang ilang mensahe. (Basaha ang Mateo 13:24, 25, 37-39.) Sila tinuod gayod nga nabihag sa Babilonya!

10. Unsay basehanan sa sinserong mga tawo sa pagkuwestiyon sa mga doktrina sa simbahan pipila ka siglo human mabuhi si Jesus dinhi sa yuta?

¹⁰ Bisan pa niana, sulod sa pipila ka siglo human mabuhi si Jesus sa yuta, daghan ang makabasa gihapon sa Bibliya diha sa Grego o Latin. May kahigayonan silang itandi ang pagtulon-an sa Pulong sa Diyos ug ang doktrina sa simbahan. Tungod sa ilang nabasa sa Bibliya, ang pipila kanila nagsalikway sa dili Kasulatanhong mga doktrina sa simbahan. Apan delikado kini. Puwede silang patyon kon ilang isulti sa uban ang ilang nakat-onan.

11. Giunsa pagkontrolar sa mga lider sa relihiyon ang paghubad ug pagbasa sa Bibliya?

¹¹ Ngadtongadto, pipila na lang ang makasabot sa Grego ug Latin, ug gisupak sa simbahan ang paghubad sa Pulong sa Diyos  ngadto sa mga pinulongang masabtan sa katawhan. Ingong resulta, ang mga lider sa simbahan ug pipila ka edukadong tawo lang ang makabasa sa Bibliya, bisag dili tanang lider sa simbahan ang antigo kaayong mobasa ug mosulat. Si bisan kinsang mosupak sa gitudlo sa simbahan grabeng gisilotan. Ang matinumanong dinihogang mga alagad sa Diyos nagtigom sa ginagmayng grupo—kon makapahigayon man sila niini. Sama sa kahimtang sa mga binihag sa Babilonya kaniadto, ang dinihogan nga “harianong pagkasaserdote” dili na makalihok sa organisadong paagi. Nabihag gyod sila sa Dakong Babilonya!

12, 13. Unsang duha ka rason kon nganong mihuyang ang impluwensiya sa Dakong Babilonya diha sa katawhan? Ipatin-aw.

¹² Makasimba pa kaha ang matuod nga mga Kristohanon sa gawasnon ug dalawatong paagi? Oo! Ang espirituwal nga kahayag misugod pagsidlak tungod sa duha ka importanteng rason. Ang una mao ang pagkaimbento sa imprentahanan niadtong mga tuig sa 1450 nga naggamit ug movable type. Sa wala pay imprentahanan sa mga nasod sa Kasadpan, ang Bibliya gihagoag kopya nga manomano. Ang mga kopya sa Bibliya nihit ug mahal. Gikaingon nga mokabat ug 10 ka bulan ayha mahuman sa hanas nga magkokopya ang usa ka Bibliya! Dugang pa, mahal kaayo ang mga sulatanan nga hinimo sa panit sa hayop. Sa pagtandi, gamit ang papel ug makina—nga mas praktikal—ang hanas nga tig-imprenta makahuman ug 1,300 ka panid matag adlaw!

¹³ Ang ikaduhang importanteng rason mao ang desisyon sa pipila ka maisogong tawo sa sayong bahin sa ika-16 nga siglo sa paghubad sa Pulong sa Diyos ngadto sa mga  pinulongang masabtan sa ordinaryong mga tawo. Daghang maghuhubad ang mihimo niini bisag nameligro ang ilang kinabuhi. Naalarma ang simbahan. Nahadlok ang mga lider sa simbahan kay kon may Bibliya ang diyosnong mga tawo, kini mahimong usa ka hinagiban! Ug dihang nabatonan na ang Bibliya, gibasa gayod kini sa mga tawo. Dihang nabasa nila ang Bibliya, sila nakapangutana: ‘Asa makita sa Bibliya ang bahin sa purgatoryo? sa pagbayad sa misa alang sa patay? sa mga papa ug kardinal?’ Nakapasuko kini sa simbahan. Kinsa man sila nga mokuwestiyon sa mga lider sa simbahan! Mibalos ang simbahan. Daghang lalaki ug babaye ang gihukman ingong erehes tungod sa ilang pagsupak sa doktrina sa simbahan, nga ang pipila niana gibase sa paganong mga pilosopiya ni Aristotle ug Plato—mga tawong nabuhi sa wala pa si Jesu-Kristo. Ang simbahan maoy nagsentensiyag kamatayon; ang Estado maoy nagpahamtang niini. Gusto nilang pahunongon ang mga tawo sa pagbasa sa Bibliya ug sa pagkuwestiyon sa simbahan. Sagad, misaler ang ilang plano. Bisan pa niana, ang pipila ka maisogong tawo wala magpakontrolar sa Dakong Babilonya. May nasabtan na sila sa Pulong sa Diyos—ug gusto pa nilag dugang! Hapit na gyod silang mahigawas sa bakak nga relihiyon!

14. (a) Unsa nga mga kahimtang ang nakaamot sa mas dakong pagsabot sa kamatuoran sa Bibliya niadtong mga 1870? (b) Hisgoti ang pagpangita ni Brader Russell sa kamatuoran.

¹⁴ Daghan niadtong uhaw sa kamatuoran sa Bibliya ang namalhin sa mga nasod diin menos ang impluwensiya sa simbahan. Gusto nilang magbasa, magtuon, ug maghisgot niini nga walay magdiktar. Usa sa maong nasod mao ang United States, diin gisugdan ni Charles Taze Russell ug sa iyang mga kauban ang sistematikong pagtuon sa Bibliya niadtong mga 1870. Sa sinugdan, ang tumong ni Brader Russell mao ang pagseguro kon unsa nga relihiyon ang nagtudlo sa kamatuoran. Mainampingon niyang gikomparar ang gitudlo sa Bibliya ug ang mga doktrina sa nagkalainlaing relihiyon, apil na nianang sa mga dili Kristiyano. Wala madugay, naamgohan niya nga walay bisan usa niining mga relihiyona ang bug-os nga nagsunod sa Pulong sa Diyos. Dihay higayon nga nakigkita siya sa pipila ka lider sa relihiyon sa ilang dapit ug nagdahom nga dawaton nila ang mga kamatuoran gikan sa Bibliya nga nakat-onan ni Russell ug sa iyang mga kauban, ug itudlo kini sa ilang mga membro. Dili interesado ang mga lider sa relihiyon. Kinahanglang dawaton sa mga Estudyante sa Bibliya ang kamatuoran: Dili gyod puwedeng makig-uban niadtong gustong magpabilin sa bakak nga relihiyon.—Basaha ang 2 Corinto 6:14.

15. (a) Kanus-a nabihag sa Dakong Babilonya ang mga Kristohanon? (b) Unsang mga pangutana ang tubagon sa sunod nga artikulo?

¹⁵ Atong nakat-onan nga ang matuod nga mga Kristohanon nabihag sa Babilonya wala madugay human sa kamatayon sa kataposang apostoles. Bisan pa niana, motungha ang mga pangutana: Unsa pang ebidensiya ang nagpakita nga sa mga tuig una pa ang 1914, ang mga dinihogan sa pagkatinuod anam-anam nga nahigawas sa Dakong Babilonya, nga wala na magpaulipon niini? Tinuod ba nga wala mahimuot si Jehova sa iyang mga alagad kay mihinay ang ilang buluhatong pagsangyaw panahon sa Gubat sa Kalibotan I? Gikompromiso ba nianang panahona sa pipila nato ka igsoon ang ilang Kristohanong neyutralidad, ug nasuko ba si Jehova nila? Sa kataposan, kon ang mga Kristohanon nahimong binihag sa bakak nga relihiyon sukad sa ikaduhang siglo C.E., kanus-a sila nahigawas? Pagkanindot nga mga pangutana! Tubagon kana sa sunod nga artikulo.