1, 2. (a) Unsa kaha ang kinabuhi kon walay Bibliya? (b) Unsay makatabang nato aron ilabinang makabenepisyo sa Pulong sa Diyos?

UNSA kaha ang imong kinabuhi kon walay Bibliya? Wala kay kakuhaag kasaligang tambag adlaw-adlaw. Dili ka makakitag makapatagbawng tubag sa mga pangutana bahin sa Diyos, kinabuhi, ug sa umaabot. Ug dili gyod nimo masayran kon unsay gihimo ni Jehova para sa mga tawo kaniadto.

² Mapasalamaton kaayo ta kay dili ingon niana ang atong kahimtang. Gitagana ni Jehova ang iyang Pulong, ang Bibliya. Ug siya nagpasalig nga ang mensahe niini mohangtod sa panahong walay tino, o hangtod sa kahangtoran. Si apostol Pedro nagkutlo sa Isaias 40:8. Dili ang Bibliya ang espesipikong gitumong nianang tekstoha, kondili ang mensahe mismo niini. (Basaha ang 1 Pedro 1:24, 25.) Siyempre, makabenepisyo ta sa Bibliya ilabina kon kini atong mabasa sa atong pinulongan, ug mouyon gyod niana ang mga nahigugma sa Pulong sa Diyos. Latas sa daghang katuigan, may sinserong mga tawo nga naningkamot pag-ayo  sa paghubad ug pagpanagtag sa Kasulatan bisag dili kana kanunayng sayon. Ang ilang tinguha nahiuyon sa kabubut-on sa Diyos nga ang “tanang matang sa mga tawo mangaluwas unta ug makadangat sa tukmang kahibalo sa kamatuoran.”​—1 Tim. 2:3, 4.

3. Unsay atong hisgotan niining artikuloha? (Tan-awa ang hulagway sa sinugdan sa artikulo.)

³ Atong hisgotan niining artikuloha ang mga pananglitan kon sa unsang paagi ang Pulong sa Diyos nakalahutay sa (1) kausaban sa pinulongan, (2) kausaban sa politika nga nakaapektar sa komon nga pinulongan, ug (3) pagsupak sa paghubad. Sa unsang paagi makabenepisyo ta niining artikuloha? Kini magpalalom sa atong apresasyon sa Pulong sa Diyos. Magpalalom sab ni sa atong gugma sa Awtor sa Bibliya, kinsa nagtagana niini para sa atong kaayohan.​—Miq. 4:2; Roma 15:4.

4. (a) Sa unsang paagi ang pinulongan mausab paglabay sa panahon? (b) Unsay nagpakita nga ang atong Diyos walay gipalabing pinulongan, ug unsay imong pagbati niana?

⁴ Mausab ang pinulongan o lenguwahe paglabay sa panahon. Ug posibleng lahi na karon ang kahulogan sa pipila ka pulong o ekspresyon. Lagmit makahunahuna kag pananglitan kon sa unsang paagi nausab ang imong pinulongan. Ingon ana sab ang nahitabo sa Hebrew ug Greek​—pinulongan nga kasagarang gigamit sa pagsulat sa Bibliya. Lahi na kaayo ang modernong Hebrew ug Greek kay sa pagkagamit niini panahon sa Bibliya. Busa, kadtong gustong makasabot sa Pulong sa Diyos kinahanglang mobasa sa hubad niini—​bisag kadtong makamaog modernong Hebrew o Greek. Para sa uban, kinahanglang tun-an ang orihinal nga Hebrew ug Greek aron masabtan ang Bibliya. Pero lahi sa ilang gidahom, wala kaayo sila makabenepisyo niana. * Mapasalamaton kaayo ta kay ang Bibliya o ang mga bahin niini nahubad na sa mga 3,000 ka pinulongan. Klaro, gusto gyod ni Jehova nga ang katawhan sa “matag nasod ug tribo ug pinulongan” makabenepisyo sa iyang Pulong. (Basaha ang Pinadayag 14:6.) Dili ba kana mas makapasuod nimo sa atong mahigugmaon ug walay gidapigan nga Diyos?​—Buh. 10:34.

5. Nganong dakog impluwensiya ang King James Version?

⁵ Kay nagakausab ang pinulongan, nagakausab pod ang kahulogan sa pipila ka pulong nga gigamit diha sa Bibliya. Tingali ang karaang hubad sa Bibliya sayong sabton kaniadto pero lisod nang masabtan karon. Konsideraha ang English nga hubad sa Bibliya. Ang King James Version unang nahimo niadtong 1611. Usa ni sa mga popular kaayo nga English nga Bibliya, ug dako kaayo nig impluwensiya sa English nga pinulongan. * Pero ang King James Version wala kaayo maggamit sa ngalan sa Diyos. Makita ang ngalang “Jehovah” sa pipila lang ka teksto. Giilisan sab nilag dagkong letra nga “LORD” ang orihinal nga ngalan sa Diyos diha sa ubang teksto sa Hebreohanong Kasulatan. Wala madugay, ang ubang mga bersiyon niini naggamit sab sa dagkong letra nga “LORD” diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan. Busa giila sa King James Version ang hustong dapit sa ngalan sa Diyos diha sa gitawag ug Bag-ong Tugon.

6. Nganong mapasalamaton ta sa Bag-ong Kalibotang Hubad?

⁶ Paglabay sa katuigan, daghang pulong  sa King James Version ang dili na masabtan. Kana sab ang nahitabo sa unang mga hubad sa Bibliya diha sa ubang pinulongan. Busa, mapasalamaton gyod ta nga ang Bag-ong Kalibotang Hubad sa Balaang Kasulatan naggamit ug modernong lenguwahe. Ang tibuok o bahin niini nahubad sa kapig 150 ka pinulongan, maong daghan kaayong tawo karon ang naay kopya niini. Kay sayon kining sabton, ang mensahe sa Pulong sa Diyos nakatandog sa atong kasingkasing. (Sal. 119:97) Mas labaw pa, gibalik sa Bag-ong Kalibotang Hubad ang ngalan sa Diyos diha sa hustong dapit niini sa Kasulatan.

7, 8. (a) Nganong daghang Hudiyo niadtong 300 B.C.E. ang dili na makasabot sa Hebreohanong Kasulatan? (b) Unsa ang Grego nga Septuagint?

⁷ Dihay mga panahon nga nausab ang kahimtang sa politika, ug kini nakaapektar sa komon nga pinulongan. Bisan pa niana, giunsa pagseguro sa Diyos nga masabtan gihapon sa mga tawo ang iyang Pulong? Aron matubag kana, atong hisgotan ang mga panghitabo kaniadto. Ang unang 39 ka basahon sa Bibliya gisulat sa mga Israelinhon, o mga Hudiyo. Sila ang katawhan nga unang ‘gipiyalan sa sagradong mga pahayag sa Diyos.’ (Roma 3:1, 2) Pero niadtong ika-300 B.C.E., daghang Hudiyo ang dili na makasabot ug Hebreohanon. Ngano? Daghang nasod ang gisakop sa Imperyo sa Gresya nga gipangunahan ni Alejandro nga Bantogan. (Dan. 8:5-7, 20, 21) Tungod niana, nahimong komon nga pinulongan ang Grego sa mga lugar nga sakop sa maong imperyo, lakip kadtong mga Hudiyo nga nagpuyo sa maong mga lugar. Kay daghan nang Hudiyo ang nagasultig Grego, maglisod na silag sabot sa Hebreohanong Kasulatan. Unsay solusyon?

⁸ Sa mga 250 B.C.E., ang unang lima ka basahon sa Bibliya gihubad gikan sa Hebrew ngadto sa Greek. Sa mga 200 B.C.E., nahubad na sab ang ubang bahin sa Hebreohanong Kasulatan. Ang koleksiyon sa maong mga basahon sa Bibliya nailhan ingong Grego nga Septuagint. Kini ang unang sinulat nga hubad sa tibuok Hebreohanong Kasulatan.

9. (a) Sa unsang paagi ang Septuagint ug ang ubang unang hubad sa Bibliya nakatabang sa mga magbabasa sa Pulong sa Diyos? (b) Unsay imong paboritong teksto sa Hebreohanong Kasulatan?

⁹ Ang Septuagint nakatabang aron masabtan sa mga Hudiyo nga nagasultig Grego, ug sa uban pa, ang Hebreohanong Kasulatan. Seguradong nalipay sila kay ila nang madungog o mabasa ang Pulong sa Diyos diha sa ila mismong lenguwahe. Wala madugay, ang ubang bahin sa Bibliya gihubad sab sa ubang komon nga pinulongan sama sa Syriac, Gothic, ug Latin. Samtang nagbasa sa Balaang Kasulatan sa lenguwahe nga ilang masabtan, nakakita silag paboritong mga teksto, pareho sa atong ginahimo. (Basaha ang Salmo 119:162-165.) Ang Pulong sa Diyos milahutay gyod bisag nausab ang komon nga pinulongan.

10. Nganong daghang tawo ang walay Bibliya sa panahon ni John Wycliffe?

¹⁰ Wala madugay, gibabagan sa impluwensiyadong mga lider ang ordinaryong mga tawo sa pagbasag Bibliya. Pero may sinserong mga tawo nga wala magpadala sa maong pagsupak. Usa nila si John Wycliffe​—usa ka pari niadtong mga tuig 1400. Para niya, angay gyong makabenepisyo ang tanan sa Pulong sa Diyos. Pero sa iyang panahon, ang ordinaryong mga tawo sa England walay kaugalingong Bibliya. Ngano? Daghan ang dili makapalit ug Bibliya, kay manomano  kining gihimo ug mahal kaayo. Kadaghanan sab sa mga tawo dili makabasa. Siyempre, makadungog silag mga teksto dihang mosimba sila. Pero lagmit wala nila masabti ang ilang nadunggan. Ngano? Kay ang opisyal nga gigamit sa Simbahan mao ang Latin nga Bibliya (ang Vulgate). Pero niadtong panahona, dili na masabtan sa ordinaryong mga tawo ang Latin! Sa unsang paagi masabtan nila ang bililhong mga mensahe sa Bibliya?​—Prov. 2:1-5.

11. Unsa ang epekto sa Wycliffe Bible?

¹¹ Sa 1382, may gihimong English nga hubad sa Bibliya, nga nailhang Wycliffe Bible. Giganahan kaayo niini ang mga sumusunod ni Wycliffe. Ang tigbiyahean nga magsasangyaw, nga nailhang mga Lollard, naningkamot nga ang Pulong sa Diyos makaabot sa hunahuna ug kasingkasing sa ordinaryong mga tawo. Sila magbaktas aron sangyawan ang mga baryo sa England. Kasagaran, basahan nilag mga teksto sa Wycliffe Bible kadtong ilang masangyawan, ug ilang binlan ug sinulat nga kopya niini. Dako kaayog tabang ang ilang mga paningkamot, kay daghang tawo ang nainteres pag-usab sa Pulong sa Diyos.

12. Unsay reaksiyon sa mga pari kang Wycliffe ug sa iyang gihimo?

¹² Unsay reaksiyon sa mga pari? Misurok ilang dugo kang Wycliffe, sa iyang Bibliya, ug sa iyang mga sumusunod. Gilutos sa mga lider sa relihiyon ang mga Lollard. Ilang giembargo ug gipangsunog ang mga kopya sa Wycliffe Bible. Bisag patay na si Wycliffe, gideklarar gihapon nila siya nga kaaway sa Simbahan. Kay dili man masilotan ang tawong patay na, ilang gipakalot ug gipasunog ang mga bukog ni Wycliffe ug ang abo gipaanod sa suba sa Swift. Pero wala gyod makapugong ang Simbahan sa pagkaylap sa Pulong sa Diyos ngadto sa mga tawong gustong mobasa ug makasabot niini. Paglabayg mga katuigan, daghan sa Europe ug sa ubang nasod ang naghubad ug nag-imprentag Bibliya para sa ordinaryong mga tawo.

13. Sa unsa kita kombinsido, ug sa unsang paagi kini magpalig-on sa atong pagtuo?

¹³ Ang mga Kristohanon dili angayng maghunahuna nga direktang gigiyahan sa Diyos ang paghubad sa Septuagint, Wycliffe  Bible, King James Version, o sa uban pang hubad. Pero kon atong balikan ang kasaysayan niini ug sa uban pang mga hubad, masuportahan kini nga kamatuoran: Sumala sa gisaad ni Jehova, ang iyang Pulong milahutay. Dili ba nâ magpalig-on sa imong pagtuo nga matuman sab ang ubang saad ni Jehova?​—Jos. 23:14.

14. Sa unsang paagi ang Pulong sa Diyos magpalalom sa atong gugma kang Jehova?

¹⁴ Gawas nga molig-on ang atong pagtuo, ang pagkahibalo kon sa unsang paagi nakalahutay ang Bibliya latas sa katuigan magpalalom sa atong gugma kang Jehova. * Ngano kahang gitagana ni Jehova ang iyang Pulong? Ug nganong nagpasalig siya nga kini molahutay? Kay iya tang gihigugma, ug gusto ta niyang tudloan para sa atong kaayohan. (Basaha ang Isaias 48:17, 18.) Busa, kinahanglang higugmaon sab nato si Jehova ug sundon ang iyang mga sugo.​—1 Juan 4:19; 5:3.

15. Unsay atong hisgotan sa sunod artikulo?

¹⁵ Kay giapresyar nato pag-ayo ang Pulong sa Diyos, gusto gyod nato nga bug-os makabenepisyo niini. Unsay atong himoon aron daghan tag makat-onan sa atong personal nga pagbasag Bibliya? Unsay makatabang nato aron epektibong magamit ang Bibliya sa ministeryo? Unsay himoon niadtong dunay bahin sa plataporma aron mahimong pundasyon ang Kasulatan sa ilang pagpanudlo? Tubagon kini sa sunod artikulo.