1-2. Unsay atong gihisgotan sa nag-unang artikulo, ug unsay atong hisgotan niining artikuloha?

SA NAG-UNANG artikulo, gihisgotan nato ang pipila ka praktikal nga tambag sa Levitico kapitulo 19. Pananglitan, sa bersikulo 3, giawhag ni Jehova ang mga Israelinhon nga tahoron ang ilang ginikanan. Gihisgotan nato kon sa unsang paagi mapadapat nato karon ang maong tambag pinaagi sa pagtagana sa pisikal, emosyonal, ug espirituwal nga panginahanglan sa atong ginikanan. Sa mao ra gihapon nga bersikulo, ang katawhan sa Diyos gipahinumdoman sa kaimportante sa pagtuman sa Igpapahulay. Atong nakat-onan nga bisag wala na ta mailalom sa balaod sa Igpapahulay, mapadapat nato ang prinsipyo niana pinaagi sa paggahin ug panahon kada adlaw sa pag-atiman sa mga butang maylabot sa atong pagsimba. Sa paghimo niana, atong gipakita nga naningkamot ta nga mahimong balaan, sumala sa giawhag sa Levitico 19:2 ug 1 Pedro 1:15.

² Niining artikuloha, hisgotan nato ang uban pang bersikulo sa Levitico kapitulo 19. Unsay atong makat-onan niining kapituloha bahin sa pagpakitag konsiderasyon niadtong dunay depekto sa lawas, sa pagkamatinud-anon diha sa atong mga paagi sa pagnegosyo, ug sa pagpakitag gugma sa atong isigkatawo? Gusto natong mahimong balaan kay ang Diyos balaan, busa tan-awon nato kon unsay atong makat-onan.

3-4. Sumala sa Levitico 19:14, sa unsang paagi angayng trataron ang mga bungol ug buta?

³ Basaha ang Levitico 19:14. Gidahom ni Jehova nga ang iyang katawhan magpakitag kaayo niadtong dunay depekto sa lawas. Pananglitan, dili angayng tunglohon sa mga Israelinhon  ang tawong bungol. Ang maong pagtunglo naglakip sa pagpanghulga o pagsultig daotan kaniya. Dili gyod nâ maayong buhaton ngadto sa tawong bungol! Dili siya makadungog sa gisulti bahin kaniya, busa dili siya makadepensa sa iyang kaugalingon.

⁴ Dugang pa, sa bersikulo 14, atong makat-onan nga ang mga alagad sa Diyos dili angayng ‘magbutang ug babag sa agian sa buta.’ Ang usa ka basahon nag-ingon nga sa karaang Middle East, ang mga tawo nga dunay depekto sa lawas sagad abusohan ug trataron nga dili patas. Tingali ang tawong way kaluoy magbutang ug babag sa agian sa tawong buta aron pasakitan kini o himoong kataw-anan. Pagkadaotan niana! Pinaagi niini nga sugo, gitabangan ni Jehova ang iyang katawhan nga masabtan nga angay silang magpakitag kaluoy niadtong dunay depekto.

5. Sa unsang paagi makapakita tag kaluoy niadtong dunay depekto?

⁵ Si Jesus nagpakitag kaluoy niadtong dunay depekto. Hinumdomi ang mensahe nga iyang gipadala ngadto kang Juan nga Tigbawtismo: “Ang mga buta makakita na, ang mga bakol makalakaw na, ang mga sanlahon nangaayo na, ang mga bungol makadungog na, [ug] ang mga patay gibanhaw.” Human makita ang mga milagro ni Jesus, ang mga tawo “nagdayeg sa Diyos.” (Luc. 7:20-22; 18:43) Ang mga Kristohanon naningkamot nga masundog si Jesus sa pagpakitag kaluoy niadtong dunay depekto. Busa kita nagpakita kanilag kaayo, konsiderasyon, ug pailob. Siyempre, wala ta hatagi ni Jehova ug gahom sa paghimog mga milagro. Pero pribilehiyo nato nga isulti ngadto sa mga buta sa pisikal o espirituwal ang maayong balita bahin sa paraiso diin ang tanan makabatog hingpit nga panglawas ug maayong relasyon sa Diyos. (Luc. 4:18) Kining maayong balita nagpalihok na sa daghan sa pagdayeg sa Diyos.

6. Sa unsang paagi ang Levitico kapitulo 19 makatabang nato nga mas masabtan ang Napulo ka Sugo?

⁶ Ang pipila ka bersikulo sa Levitico kapitulo 19 makatabang nato nga mas masabtan ang Napulo ka Sugo. Pananglitan, ang ikawalong sugo nag-ingon: “Ayawg pangawat.” (Ex. 20:15) Ang usa maghunahuna tingali nga basta dili niya kuhaon ang mga butang nga dili iyaha,  gituman niya ang maong sugo. Pero posible nga nangawat siya sa ubang paagi.

7. Sa unsang paagi tingali malapas sa usa ka negosyante ang ikawalong sugo bahin sa pagpangawat?

⁷ Ang usa ka negosyante maghunahuna tingali nga wala siya mangawat kay wala siyay gikuha nga dili iyaha. Pero komosta ang iyang mga paagi sa pagnegosyo? Sa Levitico 19:35, 36, si Jehova miingon: “Ayaw paggamit ug tikasan nga mga pangsukod sa gitas-on, gibug-aton, o gidaghanon. Kinahanglan mong mogamit ug tukmang timbangan, tukmang pangtimbang nga mga bato, ug tukmang pangsukod sa uga nga mga butang ug sa mga likido.” Ang negosyante nga naggamit ug dili tukmang timbangan o pangsukod aron limbongan ang iyang mga kustomer sa pagkatinuod nangawat kanila. Giklaro sab nâ sa ubang bersikulo sa Levitico kapitulo 19.

8. Sa unsang paagi ang mga detalye diha sa Levitico 19:11-13 nakatabang sa mga Hudiyo sa pagpadapat sa prinsipyo sa ikawalong sugo, ug sa unsang paagi makabenepisyo ta niana?

⁸ Basaha ang Levitico 19:11-13. Ang unang mga pulong sa Levitico 19:11 nag-ingon: “Ayawg pangawat.” Ang bersikulo 13 naghisgot sa koneksiyon tali sa pagpangawat ug sa dili matinud-anong mga paagi sa pagnegosyo. Kini nag-ingon: “Ayawg tikasi ang inyong isigkatawo.” Busa kon ang usa nanikas diha sa iyang negosyo, siya nangawat. Ang ikawalong sugo nag-ingon nga sayop ang pagpangawat, pero ang mga detalye diha sa Levitico makatabang sa mga Hudiyo nga masabtan kon sa unsang paagi mapadapat nila ang prinsipyo sa maong balaod. Makabenepisyo ta sa pagpamalandong sa panglantaw ni Jehova sa pagkadili-matinud-anon ug pagpangawat. Puwede natong pangutan-on ang kaugalingon: ‘Base sa Levitico 19:11-13, duna bay bahin sa akong kinabuhi nga kinahanglan nakong usbon, ilabina sa akong mga paagi sa pagnegosyo o pagtrabaho?’

9. Sa unsang paagi ang balaod sa Levitico 19:13 nakatabang sa mga trabahador?

⁹ Duna pay laing bahin sa pagkamatinud-anon nga angayng konsiderahon sa mga Kristohanon nga dunay mga empleyado. Ang Levitico 19:13 nag-ingon: “Ayaw paugmai ang paghatag ug suhol sa usa ka trabahador.” Sa Israel, diin ang kadaghanan nagtrabaho diha sa uma, ang mga trabahador kinahanglang suholan inigkahuman sa tibuok adlawng pagtrabaho. Kon dili suholan ang usa ka trabahador, basig wala siyay ikapalit ug pagkaon para sa iyang pamilya nianang adlawa. Si Jehova miingon: “Naglisod siya ug ang iyang kinabuhi nagdepende sa iyang suhol.”—Deut. 24:14, 15; Mat. 20:8.

10. Unsay atong makat-onan sa Levitico 19:13?

¹⁰ Karon, daghang empleyado ang suweldoan kas-a o kaduha sa usa ka bulan, dili kada adlaw. Pero ang prinsipyo sa Levitico 19:13 mapadapat gihapon karon. Ang pipila ka amo mamentaha sa ilang mga empleyado pinaagi sa paghatag nilag ubos kaayo nga suweldo. Nahibalo sila nga kini nga mga trabahador wala tingali laing kapilian ug magpadayon sa pagtrabaho bisag ubos kaayog suweldo. Sama rag ‘gipaugmaan [sa maong mga amo] ang paghatag ug suhol sa usa ka trabahador.’ Angay ning hinumdoman sa usa ka Kristohanon nga dunay mga empleyado. Tan-awon nato karon kon unsa pay atong makat-onan sa Levitico kapitulo 19.

11-12. Sa pagkutlo sa Levitico 19:17, 18, unsay gipasiugda ni Jesus?

¹¹ Ang Diyos wala lang mag-ingon nga likayan nato ang paghimog kadaot sa atong isigkatawo. Duna pa siyay laing gisugo kanato. Makita nato kini sa Levitico 19:17, 18. (Basaha.) Matikdi kining klarong sugo: “Higugmaa ang imong isigkatawo sama sa imong kaugalingon.” Angay kining buhaton sa usa ka Kristohanon kon gusto niyang mapalipay ang Diyos.

 ¹² Konsideraha kon sa unsang paagi gipasiugda ni Jesus ang kaimportante sa sugo sa Levitico 19:18. Usa ka Pariseo ang nangutana kang Jesus: “Unsa ang kinalabwang sugo sa Balaod?” Si Jesus mitubag nga “ang kinalabwan ug unang sugo” mao ang paghigugma kang Jehova sa tibuok natong kasingkasing, sa tibuok natong kalag, ug sa tibuok natong hunahuna. Dayon, gikutlo ni Jesus ang Levitico 19:18: “Ang ikaduha, nga susama niini, mao kini: ‘Higugmaa ang imong isigkatawo sama sa imong kaugalingon.’” (Mat. 22:35-40) Dunay daghang paagi sa pagpakitag gugma sa atong isigkatawo, ug makat-onan nato ang pipila niana sa Levitico kapitulo 19.

13. Sa unsang paagi ang estorya sa Bibliya bahin kang Jose makatabang nato nga mas masabtan ang Levitico 19:18?

¹³ Ang usa ka paagi nga ikapakita nato ang atong gugma sa isigkatawo mao ang pagpadapat sa tambag sa Levitico 19:18. Kini nag-ingon: “Ayawg panimalos o paghambin ug kasuko.” Kadaghanan nato dunay nahibaloang mga kahimtang diin ang usa ka tawo naghambin ug kasuko sa iyang kauban sa trabaho, eskolmet, paryente, o membro sa pamilya—usahay sulod pa gani sa daghang katuigan! Hinumdomi nga ang 10 ka igsoon ni Jose sa amahan naghambin ug kasuko kaniya, ug tungod niana nakahimo silag daotang buhat kaniya. (Gen. 37:2-8, 25-28) Pero lahi ang pagtratar ni Jose kanila! Dihang nakabaton siyag awtoridad ug puwede unta siyang manimalos sa iyang mga igsoon, nagpakita siyag kaluoy kanila. Si Jose wala maghambin ug kasuko. Hinunoa, milihok siya uyon sa tambag nga narekord sa ulahi sa Levitico 19:18.—Gen. 50:19-21.

14. Nganong angay gihapon natong sundon ang mga prinsipyo sa Levitico 19:18?

¹⁴ Aron mapalipay ang Diyos, angayng sundogon sa mga Kristohanon si Jose, kinsa nagpasaylo sa iyang mga igsoon imbes maghambin ug kasuko o manimalos kanila. Nahiuyon sab ni sa modelong pag-ampo, kay si Jesus nag-awhag nato nga pasayloon kadtong nakasala kanato. (Mat. 6:9, 12) Sa susama, si Pablo nagtambag sa iyang mga isigka-Kristohanon: “Ayaw mog panimalos, minahal nga mga igsoon.” (Roma 12:19) Gidasig sab niya sila: “Padayon sa pagpailob sa usag usa ug kinasingkasing nga magpinasayloay  kon ang usa dunay reklamo batok sa lain.” (Col. 3:13) Ang mga prinsipyo ni Jehova dili mausab. Angay gihapon natong sundon ang mga prinsipyo luyo sa balaod sa Levitico 19:18.

15. Unsang ilustrasyon ang makatabang nato nga masabtan kon nganong angay tang magpasaylo ug dili maghambin ug kasuko?

¹⁵ Tagda ni nga ilustrasyon. Ang kahiubos puwede natong ipakasama sa literal nga mga samad. Ang pipila gamay ra; ang uban mas dako. Pananglitan, dihang mag-abli tag sobre, basin masamdag gamay ang atong tudlo. Sakit nâ, pero dali ra nang maayo. Paglabayg usa o duha ka adlaw, basig di na gani ta kahinumdom kon unsang bahina sa tudlo ang nasamad. Sa susama, ang pipila ka butang nga nahimo batok kanato ginagmay ra. Pananglitan, ang usa ka higala tingali makasulti o makahimog butang nga makapasakit nato, pero mapasaylo ra dayon nato siya. Pero kon mas dako ang samad, kinahanglan tingali ning tahion sa doktor o bendahean. Kon sigean natog tandog o kutkot ang samad, basin dugay ning maayo o mograbe hinuon. Makapaguol, susama tingali niana ang himoon sa usa ka tawo nga nahiubos pag-ayo. Basin magsige siyag hunahuna sa kahiubos nga iyang gibati ug kon unsa ka sakit ang gihimo sa laing tawo kaniya. Pero kon maghambin siyag kasuko, gipasakitan lang niya ang iyang kaugalingon. Mas maayo gyod nga sundon ang tambag sa Levitico 19:18!

16. Sumala sa Levitico 19:33, 34, unsay angayng pagtratar sa mga Israelinhon sa mga langyaw nga nagpuyo uban nila, ug unsay atong makat-onan niana?

¹⁶ Dihang gisugo ni Jehova ang mga Israelinhon nga higugmaon ang ilang isigkatawo, wala siya magpasabot nga higugmaon lang nila kadtong parehas nilag rasa o nasyonalidad. Gisugo sab niya sila nga higugmaon ang mga langyaw nga nagpuyo uban kanila. Kanay giingon sa Levitico 19:33, 34. (Basaha.) Angay nilang trataron ang langyaw sama sa ilang pagtratar sa ilang isigka-Israelinhon ug ‘higugmaon siya’ sama sa ilang paghigugma sa kaugalingon. Pananglitan, ang Balaod nag-ingon nga kinahanglang tugotan sa mga Israelinhon ang mga langyaw ug ang mga pobre nga manghagdaw. (Lev. 19:9, 10) Ang prinsipyo nga higugmaon ang mga langyaw mapadapat sa mga Kristohanon karon. (Luc. 10:30-37) Sa unsang paagi? Minilyon karon ang namalhin sa laing nasod ug posible nga ang pipila kanila nagpuyo sa inyong lugar. Kinahanglang trataron nato ang maong mga lalaki, babaye, ug mga bata uban ang dignidad ug pagtahod.

17-18. (a) Unsay gidasig kanato sa Levitico 19:2 ug 1 Pedro 1:15? (b) Unsang importanteng buluhaton ang gidasig kanato ni apostol Pedro?

¹⁷ Ang Levitico 19:2 ug 1 Pedro 1:15 parehong nag-awhag sa katawhan sa Diyos nga magmabalaan. Daghan pang bersikulo sa Levitico kapitulo 19 ang makatabang nato nga mahibaloan kon unsay atong himoon aron uyonan ni Jehova. Atong gihisgotan ang mga bersikulo nga nagpakita sa pipila ka butang nga angayng himoon ug sa pipila ka butang nga angayng likayan. * Gipakita sa Kristohanon Gregong Kasulatan nga kinahanglan gihapon natong ipadapat ang maong mga prinsipyo. Pero dunay gidugang si apostol Pedro.

¹⁸ Bisan tingalig nakigbahin ta sa lainlaing espirituwal nga kalihokan ug naghimog daghang maayong buhat, dunay importanteng butang nga gipasiugda si Pedro. Sa wala pa siya magdasig nga magmabalaan sa tanan natong panggawi, siya miingon: “Andama ang inyong hunahuna para sa buluhaton.” (1 Ped. 1:13, 15) Unsa nâ nga buluhaton? Si Pedro miingon nga ang dinihogang mga igsoon sa Kristo ‘magpahayag bisan asa sa dalayegong mga hiyas sa Usa nga nagtawag kanila.’ (1 Ped. 2:9) Ug dakong kadungganan sa tanang Kristohanon karon ang paghimo niining labing importanteng buluhaton nga labawng makahatag ug kaayohan sa katawhan. Talagsaon gyong pribilehiyo sa balaang katawhan sa Diyos nga regular ug madasigong makigbahin sa buluhatong pagsangyaw ug pagpanudlo! (Mar. 13:10) Kon maningkamot ta sa pagpadapat sa mga prinsipyo sa Levitico kapitulo 19, gipamatud-an nato nga atong gihigugma ang Diyos ug ang atong isigkatawo. Ug atong gipakita nga gusto natong ‘mahimong balaan’ sa tanan natong panggawi.