Nahibalo Ka Ba?
Sa unsang paagi ang usa ka karaang sinulat nagpamatuod sa giingon sa Bibliya?
SA Bible Lands Museum sa Jerusalem, dunay bato nga may sinulat. Kini posibleng gisulat tali sa 700-600 B.C.E. Ang bato nakaplagan sa usa ka langob nga lubnganan dili layo sa Hebron sa Israel. Ang sinulat nag-ingon: “Tinunglo ni Yahweh Sabaot si Hagaf nga anak ni Hagav.” Sa unsang paagi kini nga sinulat nagpamatuod sa giingon sa Bibliya? Gipakita niini nga ang ngalan sa Diyos nga Jehova, nga gisulat gamit ang karaang Hebreohanong mga letra nga katumbas sa YHWH, ilado ug gigamit sa adlaw-adlawng pagkinabuhi sa kapanahonan sa Bibliya. Gani, sa maong mga langob, may ubang sinulat nga gihimo sa mga tawo nga magtigom ug magtago didto. Sa bungbong sa maong mga langob, sagad isulat nila ang ngalan sa Diyos ug ang personal nga mga ngalan nga nag-apil sa ngalan sa Diyos.
Bahin niini nga mga sinulat, si Dr. Rachel Nabulsi sa University of Georgia miingon: “Ang balikbalik nga paggamit sa ngalang YHWH importante. . . . Gipakita sa mga sinulat nga si YHWH importante sa kinabuhi sa Israel ug Juda.” Gipamatud-an niini ang giingon sa Bibliya, diin ang ngalan sa Diyos, nga gisulat sa Hebreohanong mga letra nga katumbas sa YHWH, makitag libolibo ka beses. Sagad, ang personal nga mga ngalan nag-apil sa ngalan sa Diyos.
Ang mga pulong nga “Yahweh Sabaot,” nga gikulit diha sa bato, nagkahulogang “Jehova sa mga panon.” Morag gipakita niini nga sa kapanahonan sa Bibliya, dili lang ang ngalan sa Diyos ang sagad nga gigamit, kondili ang ekspresyon sab nga “Jehova sa mga panon.” Gisuportahan sab niini ang paggamit sa Bibliya sa ekspresyong “Jehova sa mga panon,” nga makitag 283 ka beses diha sa Hebreohanong Kasulatan, sagad sa mga sinulat ni Isaias, Jeremias, ug Zacarias.