Pagkasunod tuig, gipahibalo ngadto sa pamilyang Bethel nga nagkinahanglag mga boluntaryo ang sangang buhatan sa South Africa, diin iinstalar ang bag-ong rotary printing press. Miboluntaryo ko nga moadto, ug eksayted ko dihang napili ko. May tulo pa ka Canadian Bethelite nga napili—si Dennis Leech, Bill McLellan, ug Ken Nordin. Giingnan mi nga way seguro kon makabalik pa ba mi!

Gitawgan nako si Mama: “Ma, naa koy ibalita nimo. Moadto kog South Africa!” Si Mama hilomon nga babaye pero lig-og pagtuo ug maayog espirituwalidad. Wala kaayo siyay gisulti, pero nahibalo ko nga okey ra niya. Si Mama ug Papa wala gyod mosupak sa akong desisyon bisag naguol sila nga malayo na ko nila.

Sa Brooklyn Bethel, kaming upat ka brader nakadawat ug tulo ka bulan nga pagbansay sa hot-lead typesetting para sa letterpress printing. Dayon misakay mig barkong dekarga paingon sa Cape Town, South Africa. Mao pay pag-20 anyos nako niadtong tungora. Gabii na dihang misakay mig tren gikan sa Cape Town paingon sa Johannesburg. Pagkakadlawon, mihunong mi sa usa ka gamayng lungsod sa Karoo, nga may pagkadesyerto nga dapit. Puwerteng aboga ug init kaayo didto. Kaming upat mitan-aw sa gawas ug naghunahuna kon unsa kaha ning klaseha sa lugar. Nabalaka mi kon unsa kahay among kinabuhi niining bag-ong asaynment. Sa ulahi, dihang nakabalik mi niadtong lugara, nakaingon mi nga kadtong gagmayng lungsod nindot diay kaayo ug malinawon.

Ang akong asaynment sulod sa pipila ka tuig mao ang pag-operit sa nindot ug komplikado nga Linotype machine, nga mag-andam sa mga linya sa mga letra sa imprentahon nga Bantayanang Torre ug Pagmata! Ang sangang buhatan nag-imprenta sa mga magasin diha sa daghang pinulongan sa Africa, dili lang para sa South Africa kondili para sa daghang nasod sa norte. Nalipay mi nga ang bag-ong rotary printing press, nga maoy hinungdan nga nakaadto mi sa Africa, nagamit pag-ayo!

Sa ulahi, naasayn ko sa Factory Office nga maoy nag-atiman sa lainlaing buluhaton sa printing, shipping, ug translation. Busy kaayo ko, pero malipayon.

Niadtong 1968, naminyo ko kang Laura Bowen, usa ka payunir nga nagpuyo duol sa Bethel. Nagboluntaryo sab siya ingong typist sa Translation Department. Niadtong panahona, walay kahikayan nga magpabilin sa Bethel ang bag-ong minyo, busa giasayn mi ingong espesyal payunir. Medyo nabalaka ko. Human sa 10 ka tuig sa Bethel, diin wala mi problema sa pagkaon ug puy-anan, makasapar kaha sa among panginahanglan ang among alawans ingong espesyal payunir? Kada bulan, ang matag usa namo makadawat ug 25 rand (niadtong panahona katumbas sa $35, U.S.)—kon makab-ot namo ang gitakdang gidaghanon sa oras, balikduaw, ug napahimutang nga literatura. Kanang kuwartaha maoy among gamiton para sa abang sa balay, pagkaon, plete, maingon man sa medikal ug ubang personal nga galastohan.

Giasayn mi sa usa ka gamayng grupo duol sa siyudad sa Durban, sa Indian Ocean. Dakog populasyon ang mga Indian didto ug daghan kanila maoy kaliwat sa mga trabahante nga nangadto sa South Africa aron manarbaho sa industriya sa asukar niadtong mga 1875. Karon duna na silay lainlaing trabaho, pero naa gihapon ang ilang kultura ug mga pagkaon, apil ang lami kaayo nga mga curry. Ug kamao sila mag-Iningles, maong wala kaayo mi maglisod didto.

Ang mga espesyal payunir gidahom nga mokab-ot ug 150 ka oras kada bulan sa ministeryo, maong nagsabot mi ni Laura nga mokab-ot ug unom ka oras sa among unang adlaw sa pagsangyaw. Init ug igang kaayo didto. Wala mi balikduaw ug Bible study maong kinahanglan ming mamalaybalay ug unom ka oras. Pagkataudtaod, mitan-aw ko sa akong relo—40 minutos pa lang ang milabay! Nakahunahuna ko, ‘Makalahutay kaha mi ini nga asaynment?’

Wala madugay, nakahimo mig maayong rutina. Kada adlaw, mag-andam mig sandwich ug magbutang ug sabaw o kape sa termos. Dihang kinahanglan ming mopahulay, iparking namo ang among gamayng Volkswagen ilalom sa landong sa duol nga kahoy, ug usahay magpundok ang cute kaayong Indian nga mga bata nga magsigeg tan-aw namo kay lahi mig hitsura! Human sa pipila ka adlaw, naamgohan namo nga kon molabay na ang unang duha o tulo ka oras, dali na lang molabay ang sunod nga mga oras.

Nalipay gyod mi sa pagsangyaw sa kamatuoran sa Bibliya ngadto sa maabiabihong mga tawo niana nga teritoryo! Nakita namo nga ang mga Indian matinahoron, buotan, ug mahinadlokon sa Diyos. Daghang Hindu ang midawat sa mensahe nga among gisangyaw. Nalipay silang makakat-on bahin kang Jehova, Jesus, sa Bibliya, sa umaabot nga malinawong bag-ong kalibotan, ug sa paglaom sa mga patay. Human sa usa ka tuig, 20 na ang among Bible study. Kada adlaw, maniudto mi uban sa usa sa mga pamilya nga among giestadihan. Malipayon kaayo mi.

Wala madugay nakadawat na pod mig laing asaynment—ang sirkitong buluhaton duol sa nindot nga Indian Ocean. Kada semana, moestar mi sa balay sa usa ka pamilya panahon sa duaw ug makig-uban mi sa mga igsoon sa kongregasyon aron dasigon sila. Ila ming gitratar nga samag bahin mi sa ilang pamilya ug nalipay ming makig-uban nila, apil sa ilang mga anak ug binuhing mga hayop. Duha ka malipayong tuig ang milabay. Dayon, sa wala damha, nanawag ang sangang buhatan. Giingnan mi nila, “Naghunahuna mi nga pabalikon mo sa Bethel.” Mitubag ko, “Abi ninyo, malipayon kaayo mi dinhi.” Pero siyempre, andam ming magpagamit bisan asa mi iasayn.

Sa Bethel, naasayn ko sa Service Department, diin nakapribilehiyo ko nga makauban sa trabaho ang daghang hamtong, eksperyensiyadong mga brader. Niadtong mga panahona, ang matag kongregasyon makadawat ug sulat base sa report nga gipadala sa tigdumala sa sirkito human sa iyang duaw. Ang tuyo sa maong mga sulat mao ang pagdasig ug paghatag ug gikinahanglang direksiyon. Dako ni nga trabaho para sa among mga sekretaryo kinsa maoy naghubad sa mga sulat gikan sa Xhosa, Zulu, ug ubang mga pinulongan ngadto sa English ug dayon gikan sa English ngadto sa mga pinulongan sa Africa. Mapasalamaton ko niadtong kugihan nga mga maghuhubad kinsa nakatabang sab  nako nga masabtan ang mga kalisdanan nga giatubang sa atong itom nga mga igsoon sa Africa.

Niadtong panahona, ang mga tawo sa South Africa nailalom sa apartheid nga sistema sa gobyerno. Ang matag rasa kinahanglang didto ra mopuyo sa gitakdang komunidad para nila, maong dili kaayo magkauban ang mga tawo nga lainlaig rasa. Ang atong itom nga mga igsoon sa Africa may kaugalingong mga pinulongan, magsangyaw diha sa ilang kaugalingong mga pinulongan, ug motambong sa mga tigom sa ilang kaugalingong mga pinulongan.

Pipila lang ang akong nakaila nga itom nga African kay pirme kong maasayn sa teritoryo nga nagsultig Iningles. Pero karon, may kahigayonan na ko nga mahibaloan ang kultura ug mga kostumbre sa itom nga mga African. Nasayran nako ang mga kalisdanan nga giatubang sa mga igsoon tungod sa lokal nga mga tradisyon ug relihiyosong mga pagtulon-an. Maisogon kaayo sila! Gisalikway nila ang dili Kasulatanhong mga tradisyon ug ang espiritistikong mga buhat bisan pag gisupak sila pag-ayo sa ilang pamilya ug sa mga tawo sa ilang komunidad. Sa mga baryo, ang mga tawo pobre kaayo. Daghan ang gamay rag edukasyon o wala makaeskuwela, pero may pagtahod sila sa Bibliya.

Nakapribilehiyo ko sa pag-atiman sa pipila ka legal nga kaso maylabot sa kagawasan sa pagsimba ug neyutralidad. Makapalig-on kaayo sa pagtuo nga makita ang pagkamaunongon ug kaisog sa mga batang Saksi nga gi-expel sa eskuwelahan kay wala moapil sa mga pag-ampo ug sa relihiyosong mga awit.

Ang mga igsoon nakaatubang ug laing kalisdanan diha sa gamay nga nasod sa Africa nga gitawag kaniadto ug Swaziland. Sa dihang namatay si Haring Sobhuza II, gimando nga ang tanang lungsoranon moapil sa mga rituwal nga ginahimo para sa tawong namatay. Ang mga lalaki kinahanglang magpaupaw, ug ang mga babaye kinahanglang magpamubo sa buhok. Daghang igsoon ang gilutos kay wala sila moapil niini nga kostumbre nga konektado sa pagsimba sa katigulangan. Nalipay gyod mi sa ilang pagkamaunongon kang Jehova! Daghan mig nakat-onan bahin sa pagkamatinumanon, pagkamaunongon, ug pagkamapailobon sa mga igsoon sa Africa, ug nakapalig-on nâ sa among pagtuo.

Pagka-1981, giasayn ko nga motabang sa pag-develop ug computerized nga mga pamaagi sa pag-imprenta.  Maong mibalik ko sa Printery. Eksayting kaayo tong panahona! Lahi na ang mga pamaagi sa pag-imprenta. May sales representative nga naghatag sa sangang buhatan ug phototypesetter aron masulayan namog gamit, nga wala ray bayad. Tungod niana, ang siyam ka Linotype machine giilisan ug lima ka bag-ong phototypesetter. Nag-instalar pod mig bag-ong rotary offset printing press. Paspas na kaayo ang pag-imprenta!

Ang mga computer nakatabang namo sa pag-imbentog bag-ong mga pamaagi sa pag-compose sa atong mga publikasyon gamit ang MEPS, o Multilanguage Electronic Publishing System. Dako gyod to nga kausaban gikan sa kuti, hinay nga mga Linotype machine ug hot-lead printing press nga maoy hinungdan nga kaming upat ka Canadian Bethelite nakaabot sa South Africa! (Isa. 60:17) Niadtong panahona, kaming tanan naminyo na sa buotan, maayog espirituwalidad, ug payunir nga mga sister. Kami ni Bill nag-alagad gihapon sa Bethel. Si Ken ug Dennis may mga pamilya na ug nagpuyo sa duol.

Nagkadaghan ang buluhaton sa sangang buhatan. Ang binase sa Bibliya nga mga literatura gihubad ug giimprenta sa mas daghan nang pinulongan, ug gipadala ni ngadto sa ubang sangang buhatan. Busa, gikinahanglan ang usa ka bag-ong pasilidad sa Bethel. Ang mga igsoon nagtukod ug bag-ong pasilidad sa nindot nga lugar sa kasadpan sa Johannesburg, ug gidedikar ni niadtong 1987. Makapalipay gyod ang pagkahimong bahin nianang tanan nga pag-uswag ug ang pag-alagad ingong membro sa Komite sa Sangang Buhatan sa South Africa sulod sa daghang katuigan.

Nasorpresa kaayo ko niadtong 2001 sa dihang gidapit ko nga mag-alagad ingong membro sa bag-ong naporma nga Komite sa Sangang Buhatan sa United States. Bisag naguol mi nga biyaan ang among trabaho ug mga higala sa South Africa, eksayted mi nga magsugod ug bag-ong kinabuhi ingong bahin sa pamilyang Bethel sa United States.

Pero nabalaka mi kay malayo na mi sa tigulang nga inahan ni Laura. Wala na kaayo mi mahimo para niya kon naa na mi sa New York, pero ang tulo ka manghod nga babaye ni Laura mitanyag nga maoy motagana sa iyang pisikal, emosyonal, ug pinansiyal nga mga panginahanglan. Sila miingon, “Dili mi makaalagad nga bug-os panahon, pero kon among atimanon si Mama, makatabang ni nga makapadayon mo sa inyong asaynment.” Mapasalamaton kaayo mi nila.

Sama sa mga igsoon ni Laura, ang akong magulang ug ang iyang asawa, nga nagpuyo sa Toronto, Canada, maoy nag-atiman sa among biyuda nga inahan. Niadtong panahona, kapig 20 ka tuig na siyang nagpuyo uban nila. Giapresyar gyod namo ang ilang gugma ug pag-atiman kaniya hangtod sa iyang kamatayon wala madugay human sa among pag-abot sa New York. Panalangin gyod nga dunay matinabangong mga membro sa pamilya nga andam mo-adjust sa ilang kinabuhi aron mag-atiman sa tigulang nga mga ginikanan, nga usahay lisod kaayong himoon!

Sulod sa pipila ka tuig, ang akong asaynment sa United States konektado sa pag-imprentag literatura, nga nahimo pa gyong mas moderno ug simple ang pamaagi. Di pa dugay, naasayn ko sa Purchasing Department. Makapalipay gyod nga sa milabayng 20 ka tuig nahimo ming bahin niining dako nga sangang buhatan, nga karon dunay mga 5,000 ka membro sa pamilyang Bethel ug mga 2,000 ka commuter nga mga boluntaryo!

Saysenta ka tuig kanhi, wala gyod ko magdahom nga mahimong ingon ani ang akong kinabuhi. Gisuportahan gyod ko ni Laura latas sa katuigan. Malipayon kaayo ang akong kinabuhi! Gipabilhan gyod namo ang lainlaing asaynment nga among nadawat ug ang buotang mga igsoon nga among nakauban sa trabaho, apil na kadtong nag-alagad sa daghang sangang buhatan sa lainlaing dapit sa kalibotan nga among naduaw panahon sa among mga asaynment. Karon nga kapig 80 anyos na ko, gimenosan ang akong trabaho kay duna nay daghang batabata nga mga brader nga makaatiman sa buluhaton.

Ang salmista misulat: “Malipayon ang nasod kansang Diyos mao si Jehova.” (Sal. 33:12) Tinuod gyod nâ! Mapasalamaton kaayo ko nga nakaalagad ko kang Jehova uban sa iyang malipayon nga katawhan.