1-2. Sa unsang paagi managlahi ang duha ka hari, ug unsang mga pangutana ang atong tubagon?

HISGOTAN nato ang duha ka hari sa karaang panahon. Ang usa nagmando sa napulo ka tribong gingharian sa Israel; ang lain nagmando sa duha ka tribong gingharian sa Juda. Bisag nabuhi sila sa lainlaing panahon, managsama sila sa daghang butang. Ang duha ka hari parehong mirebelde kang Jehova ug nag-aghat sa iyang katawhan sa pagpakasala. Pareho silang sad-an sa pagsimbag bakak nga mga diyos ug sa pagpatay. Pero duna poy kalainan nila. Ang usa kanila padayong naghimog daotang mga butang hangtod sa iyang kamatayon, pero ang lain naghinulsol ug gipasaylo sa iyang grabeng mga sala. Kinsa sila?

² Sila mao si Ahab nga hari sa Israel, ug si Manases nga hari sa Juda. Ang kalainan niining duha ka hari magtudlo natog daghang butang bahin sa importante kaayong topiko—ang paghinulsol. (Buh. 17:30; Roma 3:23) Unsa ang paghinulsol, ug sa unsang paagi kini ipakita? Kinahanglan tang mahibalo kay gusto natong pasayloon ta ni Jehova dihang makasala ta. Aron mahibaloan ang tubag niini nga mga pangutana, susihon nato ang kinabuhi niining duha ka hari ug tan-awon nato kon unsay atong makat-onan sa ilang gibuhat. Dayon, konsiderahon nato kon unsay gitudlo ni Jesus bahin sa paghinulsol.

3. Unsang klaseha sa hari si Ahab?

³ Si Ahab ang ikapitong hari sa napulo ka tribong gingharian sa Israel. Naminyo siya kang Jezebel nga anak sa hari sa Sidon, usa ka datong nasod sa amihanan. Ang ilang kaminyoon nakahatag tingalig bahandi sa Israel. Pero tungod sab niini, mas nadaot  ang relasyon sa nasod ngadto kang Jehova. Si Jezebel magsisimba ni Baal, ug giaghat niya si Ahab nga ipakaylap ang maong makaluod nga relihiyon, nga nag-apil sa pagpamampam ug pagsunog pa ganig mga bata ingong halad. Ang tanang propeta ni Jehova nameligro dihang si Jezebel ang rayna. Daghan kanila ang iyang gipapatay. (1 Hari 18:13) Ug si Ahab mismo “mas daotan pa sa mga mata ni Jehova kay sa tanang nauna kaniya.” (1 Hari 16:30) Nakita ni Jehova ang tanang gibuhat ni Ahab ug Jezebel. Pero tungod sa iyang pagkamaluluy-on, gipadala ni Jehova si propetang Elias aron pasidan-an ang Iyang katawhan sa pagbag-o sa dili pa ulahi ang tanan. Pero wala maminaw si Ahab ug Jezebel.

4. Unsay giingon ni Jehova nga silot kang Ahab, ug unsay reaksiyon ni Ahab?

⁴ Sa ngadtongadto, naupos ang pailob ni Jehova. Iyang gipadala si Elias aron sultihan si Ahab ug Jezebel nga silotan sila. Puohon ang ilang pamilya. Naguol kaayo si Ahab sa gisulti ni Elias! Sa wala damha, kining mapahitas-ong tawo “nagpaubos.”—1 Hari 21:19-29.

5-6. Unsay nagpakita nga si Ahab dili tinuod nga mahinulsolon?

⁵ Bisag nagpaubos si Ahab nianang higayona, ang iyang gihimo human niana nagpakita nga dili gyod siya tinuod nga mahinulsolon. Wala niya taposa ang pagsimba kang Baal diha sa iyang gingharian. Ug wala niya dasiga ang katawhan sa pagsimba kang Jehova. Gawas pa niana, may laing gihimo si Ahab nga nagpakita nga wala gyod siya maghinulsol.

⁶ Sa ulahi, dihang gidapit ni Ahab ang maayong hari sa Juda nga si Jehosapat nga moapil niya sa pagpakiggubat sa mga Siryanhon, misugyot si Jehosapat nga mangonsulta una sila sa propeta ni Jehova. Sa sinugdan, wala mosugot si Ahab. Siya miingon: “Duna pay usa ka tawo nga pinaagi kaniya mahimo tang magpakisayod kang Jehova; apan gidumtan nako siya kay dili maayo ang iyang ginapanagna bahin kanako, pulos lang daotan.” Bisan pa niana, mikonsulta sila kang propetang Micaias. Tuod man, dili gyod maayong balita ang gisulti sa propeta kang Ahab! Imbes maghinulsol ug mangayog pasaylo kang Jehova, gipapriso na hinuon sa daotang si Ahab ang propeta. (1 Hari 22:7-9, 23, 27) Bisag napapriso sa hari ang propeta ni Jehova, wala niya mapugngi ang katumanan sa maong tagna. Sa dihang nakiggubat na sila, si Ahab namatay.—1 Hari 22:34-38.

7. Unsay giingon ni Jehova bahin kang Ahab human kini mamatay?

⁷ Human mamatay si Ahab, gipakita ni Jehova kon unsay iyang panglantaw niana nga hari. Sa dihang ang maayong hari nga si Jehosapat luwas nga nakauli sa iyang balay, gipadala ni Jehova si propetang Jehu aron sultihan kini nga sayop ang gibuhat niini nga pagtabang kang Ahab. Ang propeta miingon: ‘Husto ba nga tabangan nimo ang daotan ug higugmaon kadtong nagadumot kang Jehova?’ (2 Cron. 19:1, 2) Hunahunaa kini: Kon tinuoray pang naghinulsol si Ahab, seguradong dili siya tawgon sa propeta ingong tawong daotan nga nagdumot kang Jehova. Klaro nga bisag nagpakitag pagbasol si Ahab, wala gyod siya bug-os nga maghinulsol.

8. Unsang leksiyon ang atong makat-onan kang Ahab bahin sa paghinulsol?

⁸ Unsang leksiyon ang atong makat-onan kang Ahab? Sa dihang nadungog ni Ahab ang mensahe ni Elias nga silotan ang iyang pamilya, sa sinugdan siya nagpaubos. Maayo to. Pero ang iyang mga gihimo sa ulahi nagpakita nga dili tinuod ang iyang paghinulsol. Busa, kon tinuod tang naghinulsol, dili igo ang pag-ingon lang nga nagbasol ta sa atong nahimong sala. Hisgotan nato ang laing pananglitan nga makatabang nato sa pagsabot kon unsa ang tinuod nga paghinulsol.

9. Unsang klaseha sa hari si Manases?

⁹ Mga 200 ka tuig sa ulahi, si Manases nahimong hari sa Juda. Ang iyang mga sala mas grabe pa gani tingali kay sa nahimo ni Ahab! Ang Bibliya nag-ingon: “Siya nagbuhat ug grabeng pagkadaotan sa atubangan ni Jehova sa pagpasuko kaniya.” (2 Cron. 33:1-9) Naghimo siyag mga halaran alang sa bakak nga mga diyos, ug nagbutang pa gani siyag kinulit nga larawan sa usa ka sagradong poste diha mismo sa balaang templo ni Jehova. Kana nga sagradong poste posibleng usa ka imahen sa pagano nga diyosa. Siya naggamit ug salamangka, nagapanag-an, ug nagapamarang. Siya “nag-ula [sab] ug daghang inosenteng dugo.” Apil sa iyang gipamatay mao “ang kaugalingon niyang mga anak [nga] iyang gisunog sa kalayo” ingong halad sa bakak nga mga diyos.—2 Hari 21:6, 7, 10, 11, 16.

10. Giunsa pagdisiplina ni Jehova si Manases, ug unsay reaksiyon sa hari?

¹⁰ Sama kang Ahab, si Manases wala maminaw sa mga pasidaan nga gihatag ni Jehova pinaagi sa Iyang mga propeta. Sa ulahi, “gidala ni Jehova batok [sa Juda] ang mga pangulo sa kasundalohan sa hari sa Asirya, ug ilang gidakop si Manases pinaagig mga kaw-it ug gigapos siya pinaagig duha ka tumbaga nga kadena ug gidala sa Babilonya.” Samtang napriso sa Babilonya, dayag nga nakapamalandong si Manases sa iyang mga nahimo. Siya “nagpaubos pag-ayo sa iyang kaugalingon atubangan sa Diyos sa iyang mga katigulangan.” Ug dili kay kana ra. “Siya nagpakiluoy kang Jehova nga iyang Diyos.” Gani, si Manases “nagpadayon sa pag-ampo Kaniya.” Kining daotang tawo nagsugod sa pagbag-o. Giisip na niya si Jehova ingong “iyang Diyos,” ug padayon siyang nag-ampo kaniya.—2 Cron. 33:10-13.

11. Sumala sa 2 Cronicas 33:15, 16, sa unsang paagi gipakita ni Manases nga tinuod siyang naghinulsol?

¹¹ Ngadtongadto, gitubag ni Jehova ang mga pag-ampo ni Manases. Nakita niya ang mga kausaban sa kasingkasing ni Manases, nga nadayag diha sa iyang mga pag-ampo. Natandog si Jehova sa pagpakiluoy ni Manases ug gipasig-uli siya sa pagkahari. Gipahimuslan ni Manases ang maong kahigayonan aron ipakita nga tinuod siyang naghinulsol. Gihimo niya ang wala gyod himoa ni Ahab. Siya nagbag-o. Naningkamot siya nga wad-on ang bakak nga pagsimba, ug gidasig niya ang mga tawo nga simbahon si Jehova. (Basaha ang 2 Cronicas 33:15, 16.) Nagkinahanglan gyod tog kaisog ug pagtuo, kay sulod sa daghang katuigan, si Manases dili maayog impluwensiya sa iyang pamilya, sa halangdong mga tawo sa iyang palasyo, ug sa iyang katawhan. Pero karon nga tigulang na siya, naningkamot si Manases nga tul-iron ang pipila sa dili maayong mga butang nga iyang nahimo. Posible nga maayo siyang impluwensiya sa bata pa niyang apo nga si Josias, kinsa sa ulahi nahimong maayo kaayong hari.—2 Hari 22:1, 2.

12. Unsang leksiyon ang atong makat-onan kang Manases bahin sa paghinulsol?

 ¹² Unsang leksiyon ang atong makat-onan kang Manases? Siya nagpaubos, pero dili kay kana ray iyang gihimo. Nag-ampo sab siya ug nagpakiluoy. Ug nagbag-o siya. Naningkamot siya sa pagtul-id sa kadaot nga iyang gipahinabo, ug gihimo niya ang iyang maarangan sa pagsimba kang Jehova ug sa pagtabang sa uban nga buhaton sab kana. Ang pananglitan ni Manases naghatag ug paglaom bisan niadtong nakahimog grabe kaayong mga sala. Ang iyang kasinatian nagpamatuod nga si Jehova nga Diyos “maayo ug andam sa pagpasaylo.” (Sal. 86:5) Pasayloon ni Jehova kadtong tinuod nga naghinulsol.

13. Iilustrar ang usa ka importanteng leksiyon bahin sa paghinulsol.

¹³ Si Manases mihimog labaw pa kay sa pagbasol lang sa iyang mga sala. Nagtudlo nâ kanatog importanteng leksiyon bahin sa paghinulsol. Tagda ni nga ilustrasyon: Miadto ka sa bakery aron mopalit ug cake. Pero imbes tunolan kag cake, gihatagan ka sa tindera ug itlog. Malipay ba ka? Dili gyod! Dawaton ba nimo ni kon moingon ang tindera nga ang itlog maoy importanteng sangkap sa cake? Dili gihapon. Sa susama, gusto ni Jehova nga maghinulsol ang nakasala. Kon ang nakasala naguol sa iyang nahimo, maayo nâ. Ang maong pagbati maoy importanteng sangkap sa paghinulsol, pero dili pa nâ igo. Unsa pay gikinahanglan? Daghan tag makat-onan gikan sa makapatandog nga ilustrasyon nga gihatag ni Jesus.

14. Sa sambingay ni Jesus, giunsa pagpakita sa mapatuyangong anak ang unang mga timailhan nga naghinulsol siya?

¹⁴ Sa Lucas 15:11-32, si Jesus naghatag ug makapatandog nga sugilanon bahin sa anak nga milayas. Ang batan-ong lalaki mirebelde sa iyang amahan, milayas, ug mipanaw sa “layong lugar.” Didto, siya nagkinabuhing mapatuyangon ug imoral. Pero dihang naglisod na siya, nakapamalandong siya. Nahunahunaan niya kon unsa ka maayo ang iyang kahimtang niadtong didto pa siya sa balay sa iyang amahan. Si Jesus miingon nga ang batan-on “nakaamgo.” Nakadesisyon siya nga mopauli ug mangayog pasaylo sa iyang amahan. Importante nga naamgohan sa anak nga sayop ang iyang nahimong mga desisyon. Pero igo na ba kana? Dili. Kinahanglan siyang magbag-o!

15. Sa unsang paagi gipakita sa milayas nga anak sa ilustrasyon ni Jesus nga tinuod siyang naghinulsol?

¹⁵ Ang milayas nga anak nagpakitag sinserong paghinulsol sa iyang sala. Mipanaw siyag layo aron makauli. Pag-abot niya, miingon siya sa iyang amahan: “Nakasala ko sa langit ug kanimo. Dili na ko takos nga tawgong imong anak.” (Luc. 15:21) Sinserong giangkon sa batan-on ang iyang sala, nga nagpakita nga gusto niyang mahibalik ang iyang maayong relasyon kang Jehova. Giila sab niya nga napasakitan niya ang iyang amahan. Ug andam siyang maghago aron mabatonan pag-usab ang pag-uyon sa  iyang amahan. Andam pa gani siyang mahimong usa sa mga sinuholan sa iyang amahan! (Luc. 15:19) Kini nga ilustrasyon dili lang usa ka makapatandog nga estorya. Ang mga prinsipyo niini makatabang sa mga ansiyano sa pagkahibalo kon ang usa ka igsoon nga nakahimog seryosong sala tinuod ba gyong naghinulsol.

16. Ngano tingaling lisod para sa mga ansiyano ang pagkahibalo kon ang usa tinuod nga naghinulsol?

¹⁶ Dili sayon para sa mga ansiyano ang pagkahibalo kon ang usa nga nakahimog seryosong sala tinuod nga naghinulsol. Ngano? Ang mga ansiyano dili makabasag kasingkasing, busa kinahanglan silang mangitag ebidensiya nga nabag-o na gyod ang panglantaw sa ilang igsoon bahin sa iyang sala. Sa pipila ka kahimtang, ang tawo nakahimo tingalig grabe kaayong sala, busa ang mga ansiyano nga nakig-estorya niya dili tingali kombinsido nga tinuod siyang naghinulsol.

17. (a) Unsang pananglitan ang nagpakita nga ang usa ka tawo dili tingali tinuod nga mahinulsolon bisan pag ipakita niya nga naguol kaayo siya? (b) Sumala sa 2 Corinto 7:11, unsay angayng buhaton sa tawo nga tinuod gyong naghinulsol?

¹⁷ Tagda ni nga pananglitan. Ang usa ka brader nanapaw sulod na sa daghang katuigan. Imbes mangayog tabang, iyang gitago ang iyang imoral nga binuhatan gikan sa iyang asawa, mga higala, ug sa mga ansiyano. Miabot ang panahon nga nahibaloan sa mga ansiyano ang iyang gihimo. Dihang gisultihan siya sa mga ansiyano nga naa silay ebidensiya nga nanapaw siya, giangkon niya ang iyang sala ug morag nagbasol pa gani kaayo siya. Igo na ba kana? Ang mga ansiyano nga naggunit sa maong kaso dili lang magpokus sa kaguol nga gipakita sa nakasala. Kining tawhana wala lang masipyat ug kausa tungod sa sayop nga desisyon, kondili nagpadayon siya nianang daotan nga binuhatan sulod sa daghang tuig. Kining tawhana wala miboluntaryog tug-an sa iyang sala; dunay nakadiskobre sa iyang gihimo. Busa ang mga ansiyano kinahanglang makakitag ebidensiya nga nabag-o na gyod ang panghunahuna, pagbati, ug binuhatan sa nakasala. (Basaha ang 2 Corinto 7:11.) Tingali dangtag taastaas nga panahon aron mahimo niya ang gikinahanglang mga kausaban. Busa posible kaayo nga mapalagpot siya gikan sa Kristohanong kongregasyon sulod sa pipila ka panahon.—1 Cor. 5:11-13; 6:9, 10.

18. Sa unsang paagi ikapakita sa na-disfellow nga tinuod siyang naghinulsol, ug unsay mahimong resulta niana?

¹⁸ Aron ipakita nga tinud-anay ang iyang paghinulsol, ang na-disfellow angayng motambong pirme sa mga tigom ug mosunod sa tambag sa mga ansiyano nga regular nga mag-ampo ug magtuon sa Bibliya. Maningkamot sab siya nga likayan ang mga sirkumstansiya nga maoy hinungdan sa iyang sala. Kon maningkamot siya nga mahibalik ang iyang maayong relasyon kang Jehova, makaseguro siya nga bug-os siyang pasayloon ni Jehova ug nga tabangan siya sa mga  ansiyano nga mapasig-uli sa kongregasyon. Dihang ang mga ansiyano mangitag ebidensiya nga ang usa tinuod nga naghinulsol, hinumdoman nila nga managlahi ang matag kaso. Busa susihon nila pag-ayo ang matag kaso ug likayan nila ang paghukom sa way kaluoy nga paagi.

19. Unsay gipasabot sa tinuod nga paghinulsol? (Ezequiel 33:14-16)

¹⁹ Atong nakat-onan nga kon tinuod tang naghinulsol, dili igo ang pag-ingon lang nga nagbasol ta sa atong nahimong sala. Kinahanglan sab natong bag-ohon ang atong hunahuna ug kasingkasing ug mohimog mga butang nga magpakita nga naghinulsol gyod ta. Apil niini ang pagbiya sa daotang dalan ug pagsubay pag-usab sa dalan ni Jehova. (Basaha ang Ezequiel 33:14-16.) Ang labing importanteng tumong sa nakasala mao ang pagpasig-uli sa iyang maayong relasyon kang Jehova.

20-21. Sa unsang paagi matabangan nato ang usa nga nakahimog seryosong sala?

²⁰ Gipatin-aw ni Jesus ang usa ka importanteng bahin sa iyang ministeryo dihang siya miingon: “Mianhi ko sa pagdapit . . . sa mga makasasala sa paghinulsol.” (Luc. 5:32) Kana poy angay natong himoon. Ibutang ta nga nahibaloan nato nga ang usa ka suod nga higala nakahimog seryosong sala. Unsay atong buhaton?

²¹ Kon tabonan nato ang sala sa atong higala, makahatag hinuon tag kadaot kaniya. Gawas pa, dili gyod matago ang maong sala kay nagtan-aw man si Jehova. (Prov. 5:21, 22; 28:13) Makatabang ka sa imong higala pinaagi sa pagpahinumdom kaniya nga ang mga ansiyano gustong motabang. Kon dili siya motug-an sa mga ansiyano, kinahanglang pahibaloon nimo ang mga ansiyano bahin niana. Magpakita ni nga gusto gyod nimo siyang tabangan. Nameligro ang iyang relasyon kang Jehova!

22. Unsay atong hisgotan sa sunod nga artikulo?

²² Pero komosta kon ang usa nakahimog grabe kaayong sala sa taas nga panahon maong nakadesisyon ang mga ansiyano nga i-disfellow siya? Nagpasabot ba ni nga ang mga ansiyano wala magpakitag kaluoy kaniya? Sa sunod nga artikulo, atong hisgotan ang maluluy-ong paagi ni Jehova sa pagdisiplina sa mga makasasala ug kon unsaon nato kini pagsundog.