1. Unsa kahay ipangutana sa ubang tawo kanato diha sa trabahoan o eskuwelahan?

 UNSAY imong bation dihang pangutan-on ka sa imong katrabaho o schoolmate bahin sa imong mga gituohan? Kulbaan ba ka? Kanay sagad nga bation nato. Pero ang iyang pangutana maghatag natog ideya kon unsay iyang gihunahuna o gituohan, maong mas dali na para nato nga sultihan siya sa maayong balita. Pero usahay, dili tingali maayo ang paagi sa pagpangutana sa uban. Dili na ta matingala ana, kay ang uban nila nakadungog ug sayop nga mga ideya bahin sa atong tinuohan. (Buh. 28:22) Dugang pa, nagkinabuhi na ta sa “kataposang mga adlaw,” diin daghan ang lisod ikasabot ug “bayolente” pa gani.—2 Tim. 3:​1, 3.

2. Nganong maayong ugmaron ang kalumo?

² Tingali maghunahuna ka, ‘Sa unsang paagi ko makapabiling kalmado ug buotan kon naay gustong makiglalis nako bahin sa akong mga gituohan sa Bibliya?’ Unsay makatabang nimo? Ang kalumo. Ang lumo nga tawo dili daling masuko, hinuon makontrol niya ang iyang kaugalingon dihang naay makapalagot niya o dihang wala siya mahibalo kon unsay itubag. (Prov. 16:32) Tingali bation nimo nga sayon ra nang isulti pero lisod himoon. Unsaon nimo pag-ugmad ang kalumo? Unsaon nimo pagtubag nga may kalumo dihang naay mokuwestiyon sa imong gituohan? Ug kon ginikanan ka, sa unsang paagi nimo matudloan ang imong mga anak sa pagdepensa sa ilang pagtuo uban ang kalumo? Atong tan-awon.

3. Nganong makaingon ta nga ang lumo nga tawo lig-on, dili huyang? (2 Timoteo 2:​24, 25)

³ Ang lumo nga tawo lig-on, dili huyang. Nagkinahanglag kalig-on aron ang usa makapabiling kalmado sa lisod nga situwasyon. Ang kalumo apil sa “bunga sa espiritu.” (Gal. 5:​22, 23) Ang Gregong pulong nga gihubad ug “kalumo” gigamit usahay sa paghubit  sa idlas nga kabayo nga nahimo nang anad. Imadyina ang idlas nga kabayo nga dili na agresibo. Bisag nahimo na ning buotan, kusgan gihapon ni. Ingong mga tawo, unsaon nato pag-ugmad ang kalumo, ug sa samang higayon lig-on gihapon? Dili nato ni mahimo sa atong kaugalingong paningkamot. Kinahanglang mag-ampo ta alang sa espiritu sa Diyos ug hangyoon siya nga tabangan ta nga maugmad kining nindot nga hiyas. Daghang eksperyensiya ang nagpakita nga posible ni. Daghang Saksi ang nagpakitag kalumo dihang nakaatubang silag mga magsusupak, ug tungod ana nakahatag silag maayong impresyon sa uban. (Basaha ang 2 Timoteo 2:​24, 25.) Unsay imong himoon aron maugmad nimo ang kalumo?

4. Unsay atong makat-onan sa kalumo nga gipakita ni Isaac?

⁴ Ang Bibliya daghag asoy nga nagpakita sa kaimportante sa kalumo. Tagda pananglitan si Isaac. Dihang nagpuyo siya sa Gerar, nga teritoryo sa mga Filistehanon, ang iyang mga silingan nasina niya. Tungod ana, gitabonan nilag yuta ang mga atabay nga gikalot sa mga sulugoon sa iyang amahan. Imbes makig-away para sa iyang katungod, si Isaac ug ang iyang panimalay mibalhin sa laing lugar ug nagkalot didto ug laing mga atabay. (Gen. 26:​12-18) Pero miingon na pod ang mga Filistehanon nga silay tag-iya sa tubig nianang lugara. Bisan pa niana, si Isaac nagpabiling kalmado ug wala makig-away. (Gen. 26:​19-25) Unsay nakatabang niya nga magpabiling lumo bisag balikbalik siyang gihagit sa uban? Seguradong nakakat-on siya sa ehemplo sa iyang ginikanan. Nakita niya ang pagkamakigdaiton ni Abraham ug ang “kalmado ug lumo nga personalidad” ni Sara.—1 Ped. 3:​4-6; Gen. 21:​22-34.

5. Unsang pananglitan ang nagpakita nga matudloan sa Kristohanong mga ginikanan ang ilang mga anak nga magpakitag kalumo?

⁵ Mga ginikanan, makasalig mo nga molampos pod mo sa pagtudlo sa inyong mga anak bahin sa kaimportante sa kalumo. Konsideraha ang pananglitan sa 17 anyos nga si Maxence. Sa eskuwelahan ug sa ministeryo, daghan siyag maatubang nga mga tawong masuk-anon. Ang iyang mga ginikanan naningkamot sa pagtabang niya nga maugmad ang kalumo. Sila miingon, “Nakita ni Maxence nga kon naay makapalagot niya, mas nagkinahanglag kalig-on ang pagkontrol sa kaugalingon kay sa pagbalos o pagpakig-away.” Makapalipay kay nakakat-on si Maxence nga magpakitag kalumo.

6. Sa unsang paagi ang pag-ampo makatabang nato nga mas mapakita ang kalumo?

⁶ Unsay atong himoon kon makaatubang tag makapalagot nga situwasyon, pananglitan, dihang pasipalahan sa uban ang ngalan sa atong Diyos o yagayagaan ang Bibliya? Angay natong hangyoon si Jehova nga hatagan tag balaang espiritu ug kaalam aron makatubag ta sa malumong paagi. Pero komosta kon medyo dili maayo ang atong paagi sa pagtubag? Puwede tang mag-ampo pag-usab bahin niini ug hunahunaon kon unsa pay atong mahimo sa sunod nga higayon. Makaseguro ta nga hatagan ta ni Jehova ug balaang espiritu aron makontrol nato ang atong gibating kasuko ug mapakita ang kalumo.

7. Sa unsang paagi ang pag-memorize ug mga teksto makatabang nga makontrol nato ang atong sinultihan ug reaksiyon? (Proverbio 15:​1, 18)

⁷ Naay mga teksto sa Bibliya nga makatabang nato sa pagkontrol sa atong sinultihan dihang makaatubang tag lisod nga mga situwasyon. Ang espiritu sa Diyos motabang nato nga mahinumdoman ang maong mga teksto. (Juan 14:26) Pananglitan, ang mga prinsipyo nga naa sa basahon sa Proverbio makatabang nato sa pagpakitag kalumo. (Basaha ang Proverbio 15:​1, 18.) Gipakita sab sa maong basahon ang mga kaayohan kon magpugong ta sa atong kaugalingon sa makapalagot nga mga situwasyon.—Prov. 10:19; 17:27; 21:23; 25:15.

8. Nganong angay natong konsiderahon ang posibleng rason kon nganong gikuwestiyon sa usa ka tawo ang atong gituohan?

⁸ Ang pagsabot makatabang pod nato. (Prov. 19:11) Ang tawo nga may pagsabot magpugong sa iyang kaugalingon kon naay mokuwestiyon sa iyang mga gituohan. Ang ubang pangutana samag iceberg; gamay ra ang atong makita kay ang dakong bahin niini naa sa ilalom. Pananglitan, naa tingali nagpahiping motibo o naay gikabalak-an ang usa ka tawo maong nangutana siya. Busa sa dili pa motubag, maayong hinumdoman nga posibleng wala ta mahibalo sa rason kon nganong nangutana ang usa ka tawo.—Prov. 16:23.

9. Sa unsang paagi si Gideon nagpakitag pagsabot ug kalumo sa mga lalaki sa Epraim?

⁹ Konsideraha ang reaksiyon ni Gideon dihang gisukmatan siya sa mga lalaki sa Epraim. Nasuko sila kang Gideon kay wala dayon niya sila tawga aron makiggubat sa mga kaaway sa Israel. Pero ngano kahang nasuko sila pag-ayo? Natandog kaha ang ilang garbo? Wala ta mahibalo kon unsa gyoy rason, pero gitahod ni Gideon ang ilang gibati ug kalmado siyang mitubag. Unsay resulta? “Sila mikalma.”—Maghu. 8:​1-3.

10. Unsay makatabang aron mahibalo ta kon unsaon pagtubag kadtong mangutana bahin sa atong gituohan? (1 Pedro 3:15)

¹⁰ Tingali naa tay katrabaho o schoolmate nga mangutana bahin sa atong Kristohanong baroganan  sa pipila ka moral nga mga isyu. Maningkamot ta nga depensahan ang atong pagtuo, ug sa samang higayon tahoron ang ilang opinyon. (Basaha ang 1 Pedro 3:15.) Imbes maghunahuna nga nangutana ang usa ka tawo aron hagiton ka, maayong isipon ang pangutana ingong paagi aron mahibaloan kon unsay importante para niya. Bisag unsa pay rason nga nangutana ang usa ka tawo, maayong motubag ta sa lumo ug buotan nga paagi. Ang atong tubag posibleng magpalihok niya nga susihon pag-usab ang iyang opinyon. Bisan pag sarkastiko o way pagtahod ang iyang paagi sa pagpangutana, kanunay tang motubag sa buotan nga paagi.—Roma 12:17.

11-12. (a) Unsay puwede natong konsiderahon sa dili pa nato tubagon ang usa ka lisod nga pangutana? (Tan-awa sab ang hulagway.) (b) Paghatag ug pananglitan kon sa unsang paagi ang pangutana posibleng moresulta sa mahigalaong panag-estoryahay.

¹¹ Pananglitan, kon pangutan-on ta sa atong katrabaho kon nganong wala ta naga-celebrate ug birthday, konsideraha ni: Naghunahuna kaha siya nga dili ta puwedeng maglipaylipay? O nabalaka kaha siya nga ang atong baroganan makaapektar sa panaghiusa o panag-ubanay sa mga empleyado sa kompaniya? Mawala tingali ang iyang mga kabalaka kon sultihan nato siya nga naapresyar nato pag-ayo ang iyang interes sa mga kauban sa trabaho, ug ato siyang pasaligan nga gusto pod nato nga naay maayong relasyon ang tanan diha sa trabahoan. Posibleng moresulta ni sa maayong panag-estoryahay kon unsay gipakita sa Bibliya bahin sa birthday.

¹² Puwede pod nato nang himoon kon naay mangutana nato bahin sa ubang kontrobersiyal nga mga topiko. Tingali ang imong schoolmate moingon nga angayng usbon sa mga Saksi ni Jehova ang ilang panghunahuna bahin sa homoseksuwalidad. Nakaingon ba siya ana kay sayop ang iyang nahibaloan bahin sa mga Saksi ni Jehova? O posible kaha nga naa siyay higala o paryente nga homoseksuwal? Naghunahuna kaha siya nga wala tay gugma sa mga tawo nga ingon nianag pagkinabuhi? Kinahanglan tingali nato siyang pasaligan nga gimahal nato ang tanang tawo ug gitahod nato ang katungod sa matag usa sa paghimog kaugalingong desisyon. b (1 Ped. 2:17) Dayon, puwede natong ipasiugda ang mga kaayohan sa pagsunod sa moral nga mga sukdanan sa Bibliya.

13. Unsaon kaha nimo pagtabang kadtong naghunahuna nga binuang ang pagtuo ug Diyos?

¹³ Kon naa tay maestorya nga mobarog gyod sa iyang opinyon, dili ta angayng maghunahuna dayon nga kabalo ta sa iyang gituohan. (Tito 3:2) Pananglitan, komosta kon ang imong schoolmate moingon nga binuang ang pagtuo ug Diyos? Maghunahuna ba dayon ka nga nagtuo gyod siyag ebolusyon ug nga daghan siyag nahibaloan bahin ana nga topiko? Ang tinuod, basin wala gyod kaayo na niya ma-research. Maong imbes makigdebate bahin sa science, pangitag paagi nga naa kay mabilin sa imong schoolmate nga puwede niyang hunahunaon sa ulahi. Pananglitan, puwede nimong ipakita o ihatag ang link sa mga materyal sa jw.org bahin sa creation o paglalang. Basin sa ulahi, ganahan na siyang makig-estorya bahin sa usa ka artikulo o video nga naa didto. Oo, kon magpakita kag pagtahod, basin mapalihok siya nga konsiderahog balik ang iyang opinyon.

14. Giunsa paggamit ni Niall ang atong website aron ipakita nga dili tinuod ang gituohan sa iyang classmate bahin sa mga Saksi ni Jehova?

¹⁴ Gigamit sa tin-edyer nga si Niall ang atong website aron ipakita nga dili tinuod ang ginaingon sa uban bahin sa mga Saksi ni Jehova. Siya miingon, “Pirme kong ingnon sa akong classmate nga dili daw ko motuog science, kay nagtuo daw ko sa ‘hinimohimo’ nga libro imbes sa  kon unsay tinuod.” Wala siya hatagi sa iyang classmate ug higayon nga i-explain ang iyang gituohan. Maong gipakita niya sa iyang classmate ang seksiyong “Siyensiya ug ang Bibliya” diha sa jw.org. Sa ulahi, namatikdan ni Niall nga morag gibasa sa iyang classmate ang materyal ug mas maminaw na ang iyang classmate kon maghisgot siya bahin sa sinugdanan sa kinabuhi. Basin mao pod nay imong maeksperyensiyahan kon sundogon nimo si Niall.

15. Sa unsang paagi matabangan sa mga ginikanan ang ilang mga anak sa pagtubag nga may kalumo dihang kuwestiyonon sa mga schoolmate ang ilang tinuohan?

¹⁵ Matudloan sa mga ginikanan ang ilang mga anak nga motubag sa lumo nga paagi dihang naay mokuwestiyon sa ilang tinuohan. (Sant. 3:13) Ang ubang ginikanan naghimog mga practice session panahon sa ilang pamilyahanong pagsimba. Ilang konsiderahon ang mga topiko nga puwedeng motungha sa eskuwelahan, hisgotan ug ipakita kon unsaon ni pagtubag, ug tudloan ang ilang mga anak nga motubag sa kalmado ug matinahorong paagi.—Tan-awa ang kahong “ Ang mga Practice Session Makatabang sa Inyong Pamilya.”

16-17. Sa unsang paagi ang mga practice session makatabang sa mga batan-on?

¹⁶ Ang mga practice session makatabang sa mga Kristohanon sa paghatag ug makapakombinsir nga mga pangatarongan. Makatabang pod ni aron sila mismo mahimong kombinsido nga sakto ang ilang gituohan. Ang serye nga “Mga Batan-on Nangutana” ug ang mga worksheet para sa mga tin-edyer available sa jw.org. Gidisenyo ni aron tabangan ang mga batan-on nga mahimong mas kombinsido sa ilang gituohan ug makaandam ug mga tubag sa kaugalingon nilang mga pulong. Kon tun-an nato ni nga serye ingong pamilya, kitang tanan makakat-on sa pagdepensa sa atong pagtuo sa lumo ug matinahorong paagi.

 ¹⁷ Ang batan-ong si Matthew misulti kon sa unsang paagi ang mga practice session nakatabang niya. Sa ilang pamilyahanong pagsimba, sagad mag-research si Matthew ug ang iyang mga ginikanan bahin sa mga topiko nga posibleng hisgotan sa eskuwelahan. Siya miingon: “Maghunahuna mig mga kahimtang nga posibleng motungha, dayon praktison namo kon unsaon ni pag-atubang base sa among mga na-research. Kon nakasabot kaayo ko sa akong baroganan, naa koy kompiyansa ug mas makapakita kog kalumo dihang makig-estorya sa uban.”

18. Sumala sa Colosas 4:​6, unsay angay natong hinumdoman bahin sa atong sinultihan, ug nganong importante ni?

¹⁸ Siyempre, naay mga panahon nga dili igo ang maayong mga pangatarongan aron makombinsir nato ang uban. Pero dakog tabang kon pilion nato ang atong isulti ug moestorya ta nga may kalumo. (Basaha ang Colosas 4:6.) Ang pag-estorya bahin sa atong mga gituohan samag pag-itsa ug bola. Naa tay duha ka opsiyon: puwede tang mag-amping sa pag-itsa ani o ilabay nato nig kusog. Kon mag-amping ta sa pag-itsa, mas dakog purohan nga masalo ni sa atong kadula ug dili mahunong ang dula. Sa samang paagi, kon pilion nato ang atong isulti ug moestorya ta nga may kalumo, mas dakog purohan nga maminaw ang mga tawo ug mapadayon nato ang panag-estoryahay. Siyempre, kon naay tawo nga gusto lang makigdebate ug magyagayaga sa atong mga gituohan, dili ta obligado nga ipadayon ang panag-estorya. (Prov. 26:4) Pero basin talagsa ra na. Naa tingali uban—o daghan pa gani—nga gustong maminaw.

19. Unsay angayng magpalihok nato nga magpakitag kalumo dihang depensahan nato ang atong pagtuo?

¹⁹ Dako gyod ug kaayohan kon maningkamot ta nga maugmad ang kalumo. Hangyoa si Jehova nga hatagan kag kalig-on aron makapabilin kang kalmado dihang motubag sa kontrobersiyal nga mga pangutana o sa way basehanang mga komento bahin nato. Hinumdomi nga kon magpakita kag kalumo, ang magkalahi nga opinyon dili mograbe ug dili moresultag away. Ug ang imong kalmado, matinahorong tubag basin magpalihok sa uban nga usbon ang ilang opinyon bahin nato ug sa mga kamatuoran sa Bibliya. Busa magmadeterminado nga mahimong “andam kanunay sa pagdepensa” sa imong pagtuo, ug “buhata kana nga may kalumo ug lawom nga pagtahod.” (1 Ped. 3:15) Oo, ipakita ang imong kalig-on pinaagi sa pagpabiling lumo!