Mga Hulagway Gikan sa Yutang Saad

Beer-sheba​—Diin ang Usa ka Atabay Nagpasabot ug Kinabuhi

“GIKAN sa Dan ngadto sa Beer-sheba.” Kana maoy sinating mga pulong alang sa mga magbabasa ug Bibliya. Nagbatbat kana sa tibuok Israel, gikan sa Dan, duol sa amihanang utlanan, ngadto sa Beer-sheba, sa habagatan. Ang kalinaw sa paghari ni Solomon gihulagway sa ingon niini: “Ang Juda ug Israel nagpadayon pagpuyo sa kasegurohan, ang matag usa ilalom sa iyang parras ug ilalom sa iyang kahoy nga higuera, gikan sa Dan ngadto sa Beer-sheba, sa tanang adlaw ni Solomon.”​—1 Hari 4:25; Maghuhukom 20:1.

Apan, ang mga kalainan tali sa Dan ug Beer-sheba naglangkit dili lamang sa ilang distansiya gikan sa usag usa. Pananglitan, ang Dan nagpahimulos ug daghang ulan; ang tubig motubod gikan sa yuta nga nahimong usa sa mga tinubdan sa tubig sa Subang Jordan, sumala sa makita sa hulagway sa tuo. Pagkalahi sa Beer-sheba, kay kana nahimutang sa uga nga rehiyon, tali sa baybayon ug sa habagatang tumoy sa Patayng Dagat.

Ang tinuig nga ulan maoy gikan lamang sa 15 ngadto sa 20 sentimetros sa dapit sa Beer-sheba. Kay nasayod niana, matikdi ang hulagway sa ibabaw sa bukid sa Beer-sheba. * Ang lunhaw nga makita nimo nagpaila nga ang letrato gikuha human sa diyutayng ulan sa tingtugnaw, sa dihang ang umahan palibot sa Beer-sheba maoy lunhaw sa kadiyut nga panahon. Ang kanait nga kapatagan kaniadto​—ug karon—​maayo alang sa mga tanom nga trigo ug sebada.

Tungod kay ang dapit maoy uga, ang mga asoy sa Bibliya mahitungod sa Beer-sheba nagpasiugda sa mga atabay ug mga katungod sa tubig. Ang siyudad nahimutang duol sa mga dalan o mga agianan sa panon sa mga magpapanaw nga molatas sa desyertong kamingawan palayo pa sa habagatan. Sumala sa imong mahanduraw, ang mga magpapanaw nga moagi o mohapit dinhi magkinahanglag tubig alang sa ilang kaugalingon ug alang sa ilang mga hayop. Ang maong tubig wala magbugwak gikan sa yuta, sama sa didto sa Dan, apan kana kaloson gikan sa mga atabay. Sa pagkatinuod, ang Hebreohanong pulong be’erʹ nagtumong sa usa ka lungag nga gikubkob aron mabatonan ang abiyo sa tubig. Ang Beer-sheba nagkahulogang “Atabay sa Panumpa” o, “Atabay sa Pito.”

Si Abraham ug iyang pamilya dugayng nagpuyo sa sulod ug palibot sa Beer-sheba, ug nasayod sila sa kahinungdanon sa mga atabay. Sa dihang ang sulugoon nga babaye ni Sara nga si Agar milayas ngadto sa kamingawan, siya mahimong nagplano nga mokuhag tubig gikan sa mga atabay o gikan sa Bedouin nga naggamit niana​—sama sa babayeng Bedouin  niini nga panid, sa ibabaw, nga nagkalos ug tubig gikan sa usa ka atabay sa Sinai Peninsula. Sa dihang sa ulahi giabog ni Abraham si Agar uban sa iyang mapasipad-anong anak, siya sa kamaluluton mitaganag abiyo sa tubig. Unsay nahitabo sa dihang nahurot na kana? “Unya gibuka sa Diyos ang iyang mga mata mao nga siya nakakita sa usa ka atabay nga may tubig; ug siya miadto ug mipuno sa panit nga sudlanan sa tubig ug gipainom ang batang lalaki.”​—Genesis 21:19.

Diin mokuha si Abraham ug tubig aron pun-on ang sudlanan ug tubig ni Agar? Tingali sa atabay nga iyang nakubkob, nga duol niana gitanom niya ang usa ka kahoyng tamarisko. (Genesis 21:25-33) Ikaingon nga ang mga siyentipiko karon nakasabot sa pagpili ni Abraham sa tamarisko, kay kini nga kahoy adunay gagmitoyng mga dahon nga mopagawas ug diyutay kaayong kaumog, mao nga kini mabuhi bisan pa sa kauga sa maong dapit.​—Tan-awa ang hulagway sa ubos.

Ang pagkubkob ni Abraham ug atabay nahisgotan may kalabotan sa usa ka panaglalis tali kaniya ug sa usa ka Pilistehanong hari. Ang atabay maoy bililhong kahinguhaan tungod sa kanihit sa tubig ug sa kabudlay nga gikinahanglan aron sa pagkubkob ug lalom nga atabay. Sa pagkatinuod, niadtong panahona ang paggamit ug atabay nga walay pananghid maoy usa ka paglapas sa katungod sa propiedad.​—Itandi ang Numeros 20:17, 19.

Kon mobisita ka sa Tell Beer-sheba, ikaw makadungaw sa pagtan-aw sa usa ka lalom nga atabay sa habagatan-silangang bakilid. Walay nahibalo kon kanus-a kana unang gipatadlas sa gahing bato ug dayon ang iyang ibabawng bahin (nga makita sa ubos) gipalig-on pinaagi sa mga bato. Gikanaog kana sa modernong mga arkeologo abot ug 30 metros nga wala sila makaabot sa ubos. Usa kanila miingon: “Makapadani ang paghinapos nga kining atabaya mao . . . ang ‘Atabay sa Panumpa’ diin gihimo ni Abraham ug Abimelech ang ilang pakigsaad.”​—Biblical Archaeology Review.

Lagmit midako ang Beer-sheba sa ulahi sa panahon sa Bibliya, nga nahimong kinutaang siyudad nga may dakong ganghaan. Apan ang usa ka yawi sa paglungtad ug kalamposan niini mao ang hinungdanong tubig gikan sa iyang lalom nga atabay.

[Footnote]

[Picture Credit Line sa panid 24]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Picture Credit Line sa panid 25]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.