Sa Dihang Mohampak ang Kinaiyanhong mga Katalagman

Accra, Ghana, Hulyo 4, 1995: Ang labing kusog nga ulan sa halos 60 ka tuig mipahinabo ug grabeng baha. Mga 200,000 nawad-an sa tanang butang, 500,000 dili na makapuyo sa ilang mga balay, ug 22 nawad-an sa ilang mga kinabuhi.

San Angelo, Texas, T.B.A., Mayo 28, 1995: Mga buhawi ug ulang yelo nagdaot niining siyudara nga may 90,000 ka molupyo, nga mipahinabo sa gibanabanang $120 milyon (T.B.) nga kadaot.

Kobe, Hapon, Enero 17, 1995: Usa ka linog nga milungtad lamag 20 segundos nagbilin ug libolibong patay, tinagpulo ka libong naangol, ug ginatos ka libong walay puy-anan.

KITA nagkinabuhi sa matawag nga panahon sa mga katalagman. Usa ka taho sa Hiniusang Kanasoran nagpadayag nga sa 30-tuig nga yugto gikan sa 1963-92, ang gidaghanon sa mga tawong namatay, naangol, o nawad-ag puy-anan tungod sa mga katalagman mitubo sa aberids nga 6 porsiyento kada tuig. Tungod sa mangiob nga kahimtang ginganlan sa HK ang katuigang 1990 nga “ang Internasyonal nga Dekada sa Pagkunhod sa Kinaiyanhong Katalagman.”

 Hinuon, ang usa ka puwersa sa kinaiyahan​—sama sa bagyo, pagbuto sa bolkan, o linog​—dili kanunayng magpahinabog katalagman. Ginatos ang mahitabo kada tuig nga wala makadaot sa mga tawo. Apan sa dihang ang dakong kadaot maglangkit sa kinabuhi ug propiedad, kini sa tukma matawag nga katalagman.

Ang pagdaghan sa kinaiyanhong mga katalagman maorag dili kalikayan. Ang librong Natural Disasters​—Acts of God or Acts of Man? nag-ingon: “Ang mga tawo nag-usob sa ilang kalikopan nga naghimo niining mas lagmit magpahinabo ug pipila ka katalagman, ug nagagawi sa paaging sila mahimong mas maapektahan sa maong mga katalagman.” Ang libro nagpahayag sa usa ka gipangagpas nga pananglitan: “Ang usa ka hinayng linog sa usa ka timawang dapit nga may mga balayng ginama sa bug-at nga mga tisa nga anaa sa kiliran sa pangpang mamahimong katalagman kon bahin sa mga tawo nga nangamatay ug sa tawhanong pag-antos. Apan ang katalagman ba labaw nga maoy sangpotanan sa mga pag-uyog sa yuta o sa kamatuoran nga ang mga tawo nagpuyo sa peligroso kaayong mga balay diha sa peligroso kaayong yuta?”

Alang sa mga nagtuon sa Bibliya, aduna pay laing katarongan kon nganong dili katingad-an ang pagdaghan sa kinaiyanhong mga katalagman. Halos 2,000 ka tuig kanhi, si Jesu-Kristo mitagna nga “ang katiklopan sa sistema sa mga butang” pagatiman-an sa, apil sa ubang mga butang, “mga kanihit sa pagkaon ug mga linog sa nagkalainlaing dapit.” (Mateo 24:3, 6-8) Gitagna usab sa Bibliya nga sa “kataposang mga adlaw,” ang mga tawo mahimong mahigugmaon sa ilang kaugalingon, mga mahigugmaon sa salapi, walay kinaiyanhong gugma, ug walay gugma sa pagkamaayo. a (2 Timoteo 3:1-5) Kining mga tarasa sagad magpahinabo nga ang tawo molihok nga supak sa iyang kalikopan, nga magpahinabo nga ang mga tawo daling maapektahan sa mga puwersa sa kinaiyahan. Ang ginamag-tawong mga katalagman maoy bunga usab sa way-gugmang katilingban nga ginapuy-an sa kinabag-an nato.

Samtang ang atong planeta mahimong mas daghag pumoluyo, samtang ang tawhanong kagawian magabutang sa mga tawo sa mas dakong risgo, ug samtang ang kahinguhaan sa yuta sa mausbawon sayop nga pagkadumala, ang mga katalagman magpadayon sa pagsakit sa tawo. Ang paghatag ug hinabang adunay daghang hagit, sumala sa ipadayag sa mosunod nga artikulo.

[Footnote]

[Picture Credit Line sa panid 3]

Ibabaw: Information Services Department, Ghana; tuo: San Angelo Standard-Times

 [Picture Credit Line sa panid 2]

COVER: Maxie Roberts/Courtesy of THE STATE