“Ang Usa nga Diyutay” Nahimong “Usa ka Libo”
“Ang Usa nga Diyutay” Nahimong “Usa ka Libo”
“Ang usa nga diyutay mahimong usa ka libo, ug ang usa nga gamay mahimong usa ka gamhanan nga nasod.”—ISAIAS 60:22.
1, 2. (a) Nganong ang kangitngit mitabon sa yuta karon? (b) Sa unsang paagi ang kahayag ni Jehova padayong nagasidlak ibabaw sa iyang katawhan?
“ANG kangitngit motabon sa yuta, ug ang mabagang kangiob motabon sa mga nasod; apan si Jehova mosidlak sa ibabaw nimo, ug makita ang iyang himaya sa ibabaw nimo.” (Isaias 60:2) Kining mga pulonga naghubit gayod sa kahimtang sa yuta sukad sa 1919. Ang Kakristiyanohan nagsalikway sa ilhanan sa harianong presensiya ni Jesu-Kristo, “ang kahayag sa kalibotan.” (Juan 8:12; Mateo 24:3) Tungod sa “dakong kasuko” ni Satanas, ang pangulo sa “mga magmamando sa kalibotan niini nga kangitngit,” ang ika-20ng siglo mao ang labing pintas, labing malaglagong yugto sa kasaysayan sa tawo. (Pinadayag 12:12; Efeso 6:12) Kadaghanang tawo nagpuyo sa espirituwal nga kangitngit.
2 Sa gihapon, ang kahayag misidlak gayod karon. Si Jehova ‘misidlak’ ibabaw sa iyang mga alagad, ang dinihogang nanghibilin, kinsa mao ang yutan-ong mga hawas sa iyang langitnong “babaye.” (Isaias 60:1) Ilabina sukad sa pagkagawas nila gikan sa pagkabinihag sa Babilonya sa 1919, sila nagsumbalik-silaw sa himaya sa Diyos ug ‘nagpasidlak sa ilang kahayag atubangan sa mga tawo.’ (Mateo 5:16) Sukad sa 1919 hangtod sa 1931, ang kahayag sa Gingharian nag-anam ka hayag samtang sila nagsalikway sa nahibiling talikala sa Babilonyanhong panghunahuna. Sila miusbaw ngadto sa tinagpulo ka libo samtang si Jehova nagtuman sa iyang saad: “Tigomon ko gayod ang mga nanghibilin sa Israel. Hiusahon ko sila, ingon sa mga karnero diha sa toril, sama sa panon sa karnero sa taliwala sa ilang sibsibanan; sila mahimong masaba tungod sa mga tawo.” (Miqueas 2:12) Sa 1931, ang himaya ni Jehova ibabaw sa iyang katawhan nadayag pa gani sa dihang ilang gidawat ang ngalang mga Saksi ni Jehova.—Isaias 43:10, 12.
3. Sa unsang paagi nadayag nga ang kahayag ni Jehova mosidlak diha sa uban gawas sa mga dinihogan?
3 Mosidlak ba si Jehova diha lamang sa mga nanghibilin sa “gamayng panon”? (Lucas 12:32) Dili. Ang Septiyembre 1, 1931, nga isyu sa The Watch Tower nagpunting sa laing grupo. Sa usa ka maayong pagpatin-aw sa Ezequiel 9:1-11, kini nagpakita nga ang tawo nga nagdala ug tinterohan sa magsusulat nga gihisgotan nianang mga bersikuloha naghawas sa dinihogang nanghibilin. Kinsa ang gimarkahan sa maong “tawo” sa agtang? Ang “ubang mga karnero,” mga tawo nga dunay paglaom nga mabuhi sa walay kataposan diha sa paraisonhong yuta. (Juan 10:16; Salmo 37:29) Sa 1935 kining grupoha sa “ubang mga karnero” nailhan nga mao ang “dakong panon . . . gikan sa tanang kanasoran” nga nakita sa panan-awon ni apostol Juan. (Pinadayag 7:9-14) Sukad sa 1935 hangtod karon, dakong pagtagad ang gitumong sa pagpanigom sa dakong panon.
4. Kinsa ang “mga hari” ug “mga nasod” nga gihisgotan sa Isaias 60:3?
4 Kining buluhatong pagpanigom gihisgotan diha sa tagna ni Isaias sa dihang kini miingon: “Ang mga nasod managpangadto gayod sa imong kahayag, ug ang mga hari moduol sa kasulaw sa imong pagsidlak.” (Isaias 60:3) Kinsa ang “mga hari” nga gihisgotan dinhi? Ang mga nanghibilin sa 144,000 kinsa, duyog ni Jesu-Kristo, maoy kaubang mga manununod sa langitnong Gingharian ug maoy nanguna sa pagpanaksi nga buluhaton. (Roma 8:17; Pinadayag 12:17; 14:1) Karon, ang pipila ka libo nga salin sa dinihogang mga nanghibilin nalabwan sa gidaghanon sa “mga nasod,” kadtong dunay yutan-ong paglaom kinsa moduol kang Jehova aron magpatudlo ug mag-awhag sa uban nga mohimo sa ingon.—Isaias 2:3.
Masibotong mga Alagad ni Jehova
5. (a) Unsang mga hitabo ang nagpakita nga ang kasibot sa katawhan ni Jehova wala mamenosi? (b) Unsang mga nasod ang dunay talagsaong pag-uswag sa 1999? (Tan-awa ang tsart sa mga panid 17-20.)
5 Pagkadakong kasibot ang gipakita sa modernong-adlawng mga Saksi ni Jehova sulod sa ika-20ng siglo! Ug bisan pa sa nag-uswag nga mga pagpit-os, ang ilang kasibot wala mamenosi samtang nagsingabot ang tuig 2000. Sila seryoso gihapong nag-isip sa sugo ni Jesus: “Paghimog mga tinun-an sa katawhan sa tanang kanasoran.” (Mateo 28:19, 20) Ang gidaghanon sa aktibong mga magmamantala sa maayong balita sa miaging tuig sa pag-alagad sa ika-20ng siglo nakaabot sa bag-ong kinatas-ang ihap nga 5,912,492. Ilang gigugol ang talagsaong total nga 1,144,566,849 ka oras sa pagpakigsulti sa uban bahin sa Diyos ug sa iyang mga katuyoan. Sila nakahimog 420,047,796 ka balikduaw sa mga interesado ug nakadumalag 4,433,884 ka libreng panagtuon sa Bibliya. Pagkatalagsaong rekord sa masibotong pag-alagad!
6. Unsang bag-ong kahikayan ang gihimo alang sa mga payunir, ug unsay sanong?
6 Sa miaging Enero, ang Nagamandong Lawas nagpahibalo sa kausaban sa kinahanglanong oras alang sa mga payunir. Daghan ang nagpahimulos niini aron makaapil sa grupo sa mga regular o oksilyare payunir. Pananglitan, sulod sa unang upat ka bulan sa 1999, ang sangang buhatan sa Netherlands nakadawat ug upat ka pilo nga gidaghanon sa mga aplikasyon alang sa regular payunir kon itandi sa samang yugto sa miaging tuig. Ang Ghana nagtaho: “Sukad moepekto ang bag-ong tumong sa payunir, ang gidaghanon sa among mga regular payunir padayong nag-uswag.” Sa 1999 nga tuig sa pag-alagad, ang gidaghanon sa mga payunir sa tibuok kalibotan nakaabot ug 738,343—usa ka kahibulongang pagpasundayag sa ‘kasibot alang sa maayong mga buhat.’—Tito 2:14.
7. Sa unsang paagi gipanalanginan ni Jehova ang masibotong kalihokan sa iyang mga alagad?
7 Gipanalanginan ba ni Jehova kining masibotong kalihokan? Oo. Pinaagi kang Isaias siya miingon: “Iyahat ang imong mga mata sa palibot ug tan-awa! Silang tanan ginatigom; sila nanganha kanimo. Gikan sa halayo ang imong mga anak nga lalaki nanganha kanimo, ug ang imong mga anak nga babaye pagadad-on nga kinugos.” (Isaias 60:4) Ang dinihogang “mga anak nga lalaki” ug “mga anak nga babaye” nga ginatigom masiboton gihapong nag-alagad sa Diyos. Ug karon, ang ubang mga karnero ni Jesus ginatigom sa kiliran sa dinihogang “mga anak nga lalaki” ug “mga anak nga babaye” ni Jehova diha sa 234 ka kayutaan ug mga isla sa dagat.
“Tanang Maayong Buhat”
8. Sa unsang ‘maayong mga buhat’ nga aktibo ang mga Saksi ni Jehova?
8 Ang mga Kristohanon dunay responsibilidad sa pagsangyaw sa maayong balita sa Gingharian ug sa pagtabang sa mga interesado nga mahimong mga tinun-an. Apan sila ‘sinangkapan alang sa tanang maayong buhat.’ (2 Timoteo 3:17) Busa, sila mahigugmaong nag-atiman sa ilang mga pamilya, nagpakitag pagkamaabiabihon, ug nagduaw sa mga masakiton. (1 Timoteo 5:8; Hebreohanon 13:16) Ug ang mga boluntaryo nalangkit sa mga proyekto sama sa pagtukod ug mga Kingdom Hall—usa ka buluhaton nga naghatag usab ug pamatuod. Sa Togo, human sa pagtukod sa usa ka tigomanan, ang mga tagdumala sa usa ka lokal nga karismatik nga simbahan buot masayod kon nganong ang mga Saksi ni Jehova nakapatindog sa ilang kaugalingong mga tinukod samtang ang simbahan kinahanglang manuhol ug mga tawo alang niining maong katuyoan! Ang Togo nagtaho nga ang pagtukod ug primera klaseng mga Kingdom Hall dunay positibong epekto diha sa kasilinganan nga ang ubang mga tawo maningkamot nga makaabang o makatukod ug mga balay diha sa mga silinganan diin ang mga tigomanan pagatukoron.
9. Sa unsang paagi ang mga Saksi ni Jehova misanong sa dihang nahitabo ang mga katalagman?
9 Usahay, ang laing matang sa maayong buhat gikinahanglan. Daghang kayutaan sulod sa miaging tuig sa pag-alagad ang naapektahan sa mga katalagman, ug kasagaran ang unang miabot sa paghatag ug hinabang mao ang mga Saksi ni Jehova. Pananglitan, dakong bahin sa Honduras ang gidaot sa Urakang Mitch. Dihadiha, ang sangang buhatan nagporma ug mga komite sa emerhensiya aron sa pag-organisar sa mga paningkamot sa paghatag ug hinabang. Ang mga Saksi sa Honduras ug sa daghang ubang kayutaan miamot ug mga besti, pagkaon, tambal, ug ubang hinungdanong mga butang. Ang mga Regional Building Committee naggamit sa ilang mga katakos sa pagtukod pag-usab sa mga balay. Sa wala madugay, ang atong mga igsoon nga nabiktima sa katalagman gitabangan nga makabalik sa ilang regular nga mga kalihokan. Sa Ecuador, ang mga Saksi ni Jehova mitabang sa ilang mga igsoon sa dihang ang grabeng pagbaha nagguba sa pipila ka kabalayan. Human makita ang episyenteng paagi sa ilang pagdumala sa maong kahimtang, usa ka opisyal sa gobyerno miingon: “Kon masuholan nako kining pundoka, daghan kog mahimong maayong mga butang! Ang mga tawo nga sama kaninyo kinahanglang maanaa sa tanang dapit sa kalibotan.” Ang maong maayong buluhaton naghatag ug pagdayeg kang Jehova nga Diyos ug maoy pamatuod sa atong “diyosnong pagkamahinalaron [nga] mapuslanon sa tanang butang.”—1 Timoteo 4:8.
Sila “Nanagpanglupad Ingon sa Usa ka Panganod”
10. Bisan pag nagkadiyutay ang mga dinihogan, nganong ang ngalan ni Jehova labi pang ginamantala kay sukad masukad?
10 Dayon nangutana si Jehova: “Kinsa ba kini sila nga nanagpanglupad ingon sa usa ka panganod, ug ingon sa mga salampati ngadto sa ilang mga tamboanan? Kay kanako ang mga pulo magahulat, ang mga barko sa Tarsis usab sama sa sinugdan, aron sa pagdala sa imong mga anak nga lalaki gikan sa halayo . . . Ang mga langyaw magtukod sa imong mga kuta, ug ang ilang mga hari mag-alagad kanimo.” (Isaias 60:8-10) Ang unang misanong sa ‘pagsidlak’ ni Jehova mao ang iyang “mga anak nga lalaki,” ang dinihogang mga Kristohanon. Dayon misunod ang “mga langyaw,” ang dakong panon, kinsa maunongong nag-alagad sa ilang dinihogang mga igsoon, nga nagsunod sa ilang pagpanguna sa pagsangyaw sa maayong balita. Busa, bisan tuod nagkadiyutay ang mga dinihogan, ang ngalan ni Jehova labi pang ginamantala sa tibuok yuta kay sukad masukad.
11. (a) Unsay nagapadayon pa ug unsay resulta niini sa 1999? (b) Unsang mga nasora ang dunay talagsaong gidaghanon sa nabawtismohan sa 1999? (Tan-awa ang tsart sa mga panid 17-20.)
11 Ingong resulta, minilyon ang nagpanon “ingon sa mga salampati ngadto sa ilang mga tamboanan,” nga nakakaplag ug proteksiyon sulod sa Kristohanong kongregasyon. Gatosan ka libo ang ginadugang kada tuig, ug ang dalan bukas alang sa dugang pa. Si Isaias miingon: “Ang imong mga ganghaan sa pagkatinuod pagaablihan kanunay; kini dili pagatak-opan sa maadlaw o sa magabii, aron dad-on kanimo ang mga bahandi sa kanasoran.” (Isaias 60:11) Sa miaging tuig 323,439 ang nabawtismohan ingong simbolo sa ilang pagpahinungod kang Jehova, ug wala pa niya tak-opi ang mga ganghaan. “Ang bililhong mga butang sa tanang nasod,” mga membro sa dakong panon, nanagganayan gihapon sa pagsulod niana. (Hageo 2:7) Walay usa nga buot mobiya sa kangitngit ang isalikway. (Juan 12:46) Hinaot silang tanan dili gayod mawad-an sa ilang apresasyon alang sa kahayag!
Maisogon Atubangan sa Pagsupak
12. Sa unsang paagi kadtong nahigugma sa kangitngit misulay pagpalong sa kahayag?
12 Giayran niadtong nahigugma sa kangitngit ang kahayag ni Jehova. (Juan 3:19) Ang uban misulay gani pagpalong sa maong kahayag. Madahom kini. Bisan si Jesus, “ang matuod nga kahayag nga nagahatag ug kahayag sa tanang matang sa tawo,” gibiaybiay, gisupak, ug sa kataposan gipatay sa iyang mga tagilungsod. (Juan 1:9) Latas sa ika-20ng siglo, ang mga Saksi ni Jehova usab gibugalbugalan, gibilanggo, gibando, gipatay pa gani, samtang matinumanon silang nagsumbalik-silaw sa kahayag ni Jehova. Sa di pa dugayng katuigan, ang mga magsusupak nagpakaylap ug mga bakak diha sa palaumagian sa balita bahin niadtong nagsumbalik-silaw sa kahayag sa Diyos. Ang uban buot magpatuo sa mga tawo nga peligroso ang mga Saksi ni Jehova ug kinahanglang idili o ibando. Milampos ba ang maong mga magsusupak?
13. Unsay miresulta gumikan sa maalamong pagpresentar ngadto sa palaumagian sa balita sa mga kamatuoran bahin sa atong buluhaton?
13 Wala. Diin haom, ang mga Saksi ni Jehova miadto sa palaumagian sa balita aron sa pagpatin-aw sa mga kamatuoran. Ingong resulta, ang ngalan ni Jehova kaylap nga gipatik diha sa mga mantalaan ug mga magasin ug gisibya sa radyo ug telebisyon. Kini dunay maayong mga resulta sa buluhatong pagsangyaw. Sa Denmark, pananglitan, usa ka programa sa nasodnong TV naghisgot sa ulohang “Kon nganong ang pagtuo sa mga taga-Denmark nagkaluya.” Lakip sa uban pa, ang mga Saksi ni Jehova giinterbiyo. Human niana, usa ka babaye nga nakakita sa programa mikomento: “Tin-aw kaayo kon kinsay nakabaton sa espiritu sa Diyos.” Usa ka pagtuon ang nasugdan uban kaniya.
14. Nga ilang ikaguol, mapugos pag-ila sa unsa ang mga magsusupak sa dili madugay?
14 Ang mga Saksi ni Jehova nahibalo nga daghan niining kalibotana ang mosupak kanila. (Juan 17:14) Sa gihapon, napalig-on sila sa tagna ni Isaias: “Ang mga anak nga lalaki niadtong nanagsakit kanimo manganhi kanimo, nga managyukbo; ug silang tanan nga wala magtahod kanimo managhapa diha sa mga lapalapa sa imong mga tiil, ug ikaw pagatawgon nilang siyudad ni Jehova, ang Zion sa Balaang Usa sa Israel.” (Isaias 60:14) Sa dili madugay ikaguol nga maamgohan sa mga magsusupak nga sila, sa pagkatinuod, nakig-away batok sa Diyos mismo. Kinsay makadaog sa maong gubat?
15. Sa unsang paagi ang mga Saksi ni Jehova “magasuso sa gatas sa mga nasod,” ug sa unsang paagi gisumbalik-silaw kini diha sa ilang buluhaton nga pagpanudlo ug pag-ebanghelyo?
15 Misaad pa si Jehova: “Himoon ko ikaw nga butang nga kalipayan sa panahong walay tino . . . Ikaw gayod magasuso sa gatas sa mga nasod, ug ikaw magasuso sa mga dughan sa mga hari; ug ikaw makaila nga ako, si Jehova, mao ang imong Manluluwas.” (Isaias 60:15, 16) Oo, si Jehova mao ang Manluluwas sa iyang katawhan. Kon sila mosalig kaniya, sila magpabilin “sa panahong walay tino.” Ug sila “magasuso sa gatas sa kanasoran,” nga naggamit sa pipila ka mabatonang mga bahandi alang sa pagpauswag sa matuod nga pagsimba. Pananglitan, ang maalamong paggamit sa kompiyuter ug teknolohiya sa komunikasyon nagpasayon sa dungan nga pagpatik sa Ang Bantayanang Torre diha sa 121 ka pinulongan ug sa Pagmata! sa 62. Ang espesipikong programa sa software sa kompiyuter gidisenyo aron makatabang sa paghubad sa Bag-ong Kalibotan nga Hubad ngadto sa bag-ong mga pinulongan, ug ang maong hubad nagpahinabog dakong kalipay. Sa dihang ang Croatian nga bersiyon sa Kristohanon Gregong Kasulatan giluwatan niadtong 1999, linibo ang mihilak sa kalipay. Usa ka tigulang nga brader miingon: “Dugay na kaayo kong naghulat niining Bibliyaha. Karon mahimo na kong mamatay nga malinawon!” Ang pag-apod-apod sa Bag-ong Kalibotan nga Hubad, sa bug-os o sa bahin, mikapin na sa 100 milyon diha sa 34 ka pinulongan.
Tag-as nga Moral nga mga Sukdanan
16, 17. (a) Bisan tuod malisod, nganong hinungdanon nga huptan ang tag-as nga mga sukdanan ni Jehova? (b) Unsang kasinatian ang nag-ilustrar nga ang mga batan-on makalikay sa kahugawan sa kalibotan?
16 Si Jesus miingon: “Siya nga nagabuhat ug mangil-ad nga mga butang nagadumot sa kahayag.” (Juan 3:20) Sa laing bahin, kadtong nagpabilin diha sa kahayag nahigugma sa tag-as nga mga sukdanan ni Jehova. Si Jehova, pinaagi kang Isaias, miingon: “Ang imong katawhan, silang tanan mahimong matarong.” (Isaias 60:21a) Usa ka hagit ang paghupot ug matarong nga mga sukdanan diha sa kalibotan diin kaylap kaayo ang seksuwal nga imoralidad, pagpamakak, kadalo, ug garbo. Pananglitan, diha sa pipila ka nasod, ang ekonomiya miuswag ug sayon ra nga mapatipas ngadto sa determinadong pagpangagpas sa bahandi. Apan, nagpasidaan si Pablo: “Silang kinsa determinadong madato mangahulog sa tentasyon ug sa lit-ag ug sa daghang binuang ug makadaot nga mga tinguha, nga nagabanlod sa mga tawo sa kalaglagan ug pagkagun-ob.” (1 Timoteo 6:9) Pagkamakapasubo kon ang usa ka tawo malangkit pag-ayo sa mga kalihokan sa negosyo nga iya nang isakripisyo ang tinuod nga hinungdanong mga butang, sama sa Kristohanong pakig-uban, sagradong pag-alagad, moral nga mga sukdanan, ug mga responsibilidad sa pamilya!
17 Ang paghupot sa matarong nga mga sukdanan ilabinang malisod alang sa mga batan-on, sa dihang daghan kaayo sa ilang mga katalirongan ang nalangkit sa pag-abuso sa droga ug imoralidad. Sa Suriname, usa ka 14-anyos nga dalagita ang giduol sa usa ka guwapong bayongbayong diha sa tunghaan ug giagni nga makigsekso. Midumili siya, nga misaysay nga ang Bibliya nagdili sa maong mga buhat gawas sa kaminyoon. Ang ubang mga babaye sa tunghaan nagbugalbugal kaniya ug misulay pagpit-os kaniya aron mausab ang iyang hunahuna, nga nag-ingon nga ang tanan gustong makigsekso nianang maong bayongbayong. Sa gihapon, ang dalagita mibarog nga malig-on. Pipila ka semana sa ulahi, ang bayongbayong gidayagnos nga positibo sa HIV ug grabeng nasakit. Ang dalagita nalipay nga siya misugot sa sugo ni Jehova nga ‘likayan ang pakighilawas.’ (Buhat 15:28, 29) Ang mga Saksi ni Jehova mapasigarbohon kaayo sa mga batan-on sa ilang taliwala nga mibarog nga malig-on dapig sa kon unsay matarong. Ang ilang pagtuo, ug nianang sa ilang mga ginikanan, ‘magpatahom’—magpasidungog—sa ngalan ni Jehova nga Diyos.—Isaias 60:21b.
Si Jehova Nagpauswag
18. (a) Unsang dakong butang ang nahimo ni Jehova alang sa iyang katawhan? (b) Unsay pamatuod nga ang pag-uswag magpadayon, ug unsang mahimayaong mga palaaboton ang nagpaabot niadtong magpabilin diha sa kahayag?
18 Oo, si Jehova nagpasidlak sa kahayag diha sa iyang katawhan, nagpanalangin kanila, naggiya kanila, ug nagpalig-on kanila. Sa ika-20ng siglo, ilang nakita ang katumanan sa gisulti ni Isaias: “Ang usa nga diyutay mahimong usa ka libo, ug ang usa nga gamay mahimong usa ka kusganon nga nasod. Ako, si Jehova, magapadali niini sa iyang panahon.” (Isaias 60:22) Gikan sa pipila lamang niadtong 1919, “ang usa nga diyutay” nahimong kapin sa “usa ka libo.” Ug ang kataposan sa maong pag-uswag wala pa moabot! Sa miaging tuig 14,088,751 ang mitambong sa pagsaulog sa Memoryal sa kamatayon ni Jesus. Daghan kanila dili aktibong mga Saksi. Kita nalipay nga sila mitambong nianang hinungdanong pagsaulog, ug awhagon nato sila nga magpadayon pagduol sa kahayag. Si Jehova nagasidlak gihapon ibabaw sa iyang katawhan. Ang pultahan sa iyang organisasyon bukas pa. Busa, hinaot ang tanan magmadeterminado nga magpabilin diha sa kahayag ni Jehova. Pagkadakong mga panalangin ang moresulta niana alang kanato karon! Ug pagkadakong kalipay ang ipahinabo niana sa umaabot sa dihang ang tanang linalang magdayeg kang Jehova ug magmaya diha sa katahom sa iyang himaya!—Pinadayag 5:13, 14.
Makapatin-aw Ka Ba?
• Kinsay nagsumbalik-silaw sa himaya ni Jehova niining kataposang mga adlaw?
• Unsay nagpakita nga ang kasibot sa katawhan ni Jehova wala mamenosi?
• Unsa ang pipila ka maayong mga buhat nga niana puliki ang mga Saksi ni Jehova?
• Bisan pa sa mabangis nga pagsupak, sa unsa kita makasalig?
[Mga pangutana]
[Chart sa panid 17-20]
1999 TUIG SA PAG-ALAGAD NGA TAHO SA MGA SAKSI NI JEHOVA SA TIBUOK KALIBOTAN
(Tan-awa ang bound volume)
[Mga hulagway sa panid 15]
Ang mga tawo nanagpanon gihapon ngadto sa organisasyon ni Jehova
[Hulagway sa panid 16]
Nalipay kita nga gibuksan pa ni Jehova ang pultahan alang sa mga tawo nga nahigugma sa kahayag