Matinumanon ug Maisogon Atubangan sa Pagdaogdaog sa Nazi

Sa Hunyo 17, 1946, si Rayna Wilhelmina sa Netherlands nagpadalag mensahe sa pahasubo ngadto sa usa ka pamilya sa mga Saksi ni Jehova sa Amsterdam. Ang tuyo niini mao ang pagdayeg sa anak nga lalaki sa pamilya, si Jacob van Bennekom, kinsa gipatay sa mga Nazi panahon sa Gubat sa Kalibotan II. Pipila ka tuig kanhi, ang konseho sa siyudad sa Doetinchem, usa ka lungsod sa sidlakang bahin sa Netherlands, mihukom sa pagngalan sa karsada alang kang Bernard Polman, usa usab sa mga Saksi ni Jehova nga gipatay panahon sa gubat.

NGANONG gikontrahan sa mga Nazi si Jacob, Bernard, ug ang ubang mga Saksi ni Jehova sa Netherlands panahon sa Gubat sa Kalibotan II? Ug nganong kining maong mga Saksi nagpabiling matinumanon ilalom sa katuigan sa mabangis nga paglutos ug sa kataposan naangkon ang pagtahod ug pagdayeg sa ilang mga tagilungsod ug sa rayna? Aron mahibaloan, sublion nato ang pipila ka hitabo nga misangpot ngadto sa David-Goliat nga panagharong tali sa gamayng grupo sa mga Saksi ni Jehova ug sa higanteng politikanhon ug militaryo nga organisasyon sa Nazi.

Gidili—Apan Mas Aktibo kay Sukad Masukad

Sa Mayo 10, 1940, ang kasundalohang Nazi kalit nga misulong sa Netherlands. Sanglit ang literatura nga giapod-apod sa mga Saksi ni Jehova nagyagyag sa daotang mga binuhatan sa Nazismo ug nagpaluyo sa Gingharian sa Diyos, naningkamot dayon ang mga Nazi nga pahunongon ang mga kalihokan sa mga Saksi. Wala dangtig tulo ka semana human sakopa sa mga Nazi ang Netherlands, giluwatan nila ang usa ka sekretong mando nga nagdili sa mga Saksi ni Jehova. Sa Marso 10, 1941, usa ka taho sa prensa nagpahibalo sa pagdili, nga nag-akusar sa mga Saksi nga nangampanya “batok sa tanang institusyon sa  simbahan ug estado.” Ingong resulta, misamot ang pagpangita sa mga Saksi.

Makaiikag, bisan tuod ang daotag dungog nga Gestapo, o sekreta, naniid sa tanang simbahan, kini grabeng naglutos sa usa lamang ka Kristohanong organisasyon. “Ang paglutos hangtod sa kamatayon,” matod sa historyanong Olandes nga si Dr. Louis de Jong, “gipunting lamang sa usa ka relihiyosong grupo—ang mga Saksi ni Jehova.”—Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog (Ang Gingharian sa Netherlands Panahon sa Ikaduhang Gubat sa Kalibotan).

Ang Gestapo gitabangan sa Olandes nga polisiya sa pagpangita ug pagdakop sa mga Saksi. Dugang pa, usa ka nagapanawng magtatan-aw nga nahadlok ug nahimong apostata naghatag sa mga Nazi ug impormasyon bahin sa iyang kanhing mga isigkamagtutuo. Pagkatapos sa Abril 1941, 113 ka Saksi ang gibilanggo. Kini bang maong pag-atake nagpahunong sa mga kalihokan sa pagsangyaw?

Ang tubag makaplagan diha sa Meldungen aus den Niederlanden (Mga Taho Gikan sa Netherlands), usa ka tinagong dokumento nga gihimo sa Alemang Sicherheitspolizei (Security Police) sa Abril 1941. Mao kini ang giingon sa maong taho bahin sa mga Saksi ni Jehova: “Ang gidili nga sekta kusganon gihapong nagalihok sa tibuok nasod, nga nagapahigayon ug ilegal nga mga tigom ug nagapapilit ug mga pulyeto nga dunay mga eslogan sama sa ‘Ang paglutos sa mga Saksi sa Diyos usa ka krimen’ ug ‘Si Jehova magsilot sa mga maglulutos pinaagig walay-kataposang kalaglagan.’” Duha ka semana sa ulahi ang mao gihapong tinubdan nagtaho nga “bisan pa sa nagkaanam ka estriktong mga paagi nga gipahamtang sa Security Police batok sa mga kalihokan sa mga Estudyante sa Bibliya, ang ilang mga kalihokan nagpadayon pag-uswag.” Oo, bisan pag nameligrong madakpan, ang mga Saksi nagpadayon sa ilang buluhaton, nga nagpahimutang ug kapin sa 350,000 ka buok literatura sa publiko sa 1941 lamang!

Nganong kining gamay apan nag-uswag nga pundok sa pipila ka gatos ka Saksi nakabatog kaisog nga mobarog atubangan sa ilang makahahadlok nga mga kaaway? Sama sa matinumanong manalagnang Isaias sa kakaraanan, ang mga Saksi nahadlok sa Diyos, dili sa tawo. Ngano man? Tungod kay duna silay kompiyansa sa mapasaligong mga pulong ni Jehova kang Isaias: “Ako—ako mao ang Usa nga naghupay kaninyo. Kinsa ba kamo nga mahadlok kamo sa tawong may kamatayon?”—Isaias 51:12.

Pagkamaisogon Takos Tahoron

Pagkatapos sa 1941, ang gidaghanon sa mga Saksi nga gipangdakop miusbaw ngadto sa 241. Apan, ang pipila nadala sa kahadlok sa tawo. Si Willy Lages, usa ka daotag dungog nga membro sa Aleman nga sekreta, gikutlo nga nag-ingong  “90 porsiyento sa mga Saksi ni Jehova dili motug-an, samtang gamay lang kaayong porsiyento sa ubang mga grupo ang dunay kalig-on nga magpakahilom.” Ang obserbasyon sa Olandes nga klerigong si Johannes J. Buskes, kinsa nabilanggo uban sa pipila ka Saksi, nagpalig-on sa gipamulong ni Lages. Sa 1951, si Buskes misulat:

“Niadto, naugmad nako ang halalom nga pagtahod kanila tungod sa ilang pagsalig ug sa gahom sa ilang pagtuo. Dili ko gyod malimtan ang batan-ong lalaki—lagmit 19 anyos siya—nga nag-apod-apod ug mga pulyeto nga nagtagna bahin sa pagkapukan ni Hitler ug sa Third Reich. . . . Mahimo unta siyang buhian sulod sa tunga sa tuig kon mosaad siya nga mohunong sa maong kalihokan. Kini hugot niyang gidumilian, ug siya gisentensiyahan ug walay-tinong pinugos nga pagtrabaho sa Alemanya. Nahibalo kami pag-ayo kon unsay kahulogan niana. Pagkasunod buntag sa dihang siya gidala ug nanamilit kami kaniya, ako siyang giingnan nga kami maghunahuna kaniya ug mag-ampo alang kaniya. Mitubag lamang siya: ‘Ayaw kabalaka nako. Ang Gingharian sa Diyos seguradong moabot.’ Ang butang nga sama niana dili nimo malimtan, bisan pag supak kaayo ka sa mga pagtulon-an niining mga Saksi ni Jehova.”

Bisan pa sa mapintas nga paglutos, padayong nagdaghan ang mga Saksi. Samtang dihay mga 300 sa nag-angat na ang ikaduhang gubat sa kalibotan, ang gidaghanon miuswag ngadto sa 1,379 sa 1943. Ikasubo, pagkatapos sa maong tuig, 54 sa kapin sa 350 ka Saksi nga nabilanggo nangamatay diha sa lainlaing mga kampong konsentrasyon. Sa 1944, dihay 141 ka Saksi ni Jehova gikan sa Netherlands nga natanggong gihapon sa lainlaing mga kampong konsentrasyon.

Ang Kataposang Tuig sa Nazi nga Paglutos

Human sa Hunyo 6, 1944, ang paglutos sa mga Saksi hapit nang matapos. Kon bahin sa militar, ang mga Nazi ug ang ilang mga kakunsabo hapit nang mapildi. Ang usa maghunahuna nga niining kahimtanga ang mga Nazi moundang na sa paggukod sa inosenteng mga Kristohanon. Apan, nianang tuiga, laing 48 ka Saksi ang gipangdakop, ug 68 pa sa gibilanggo nga mga Saksi ang nangamatay. Usa kanila si Jacob van Bennekom, nga gihisgotan ganina.

Ang 18-anyos nga si Jacob nalakip sa 580 ka tawo nga nabawtismohan ingong mga Saksi ni Jehova sa 1941. Wala madugay human niana miundang siya sa iyang maayog suweldo nga trabaho tungod kay nagkinahanglan kini nga iyang ikompromiso ang iyang Kristohanong neyutralidad. Nagtrabaho siya ingong mensahero ug nagsugod pag-alagad ingong bug-os-panahong ministro. Samtang naghatod ug literatura sa Bibliya, siya nadakpan ug gibilanggo. Sa Agosto 1944, ang 21-anyos nga si Jacob misulat sa iyang pamilya gikan sa bilanggoan sa siyudad sa Rotterdam:

“Anaa ako sa maayo kaayong kahimtang  ug tugob sa kalipay. . . . Hangtod karon kaupat na ko sukitsukita. Ang unang duha ka pagsukitsukit grabe kaayo, ug ako gibunalan pag-ayo, apan sa kusog ug sa dili-takos nga kalulot sa Ginoo, hangtod karon wala gayod akoy gibutyag. . . . Nakapakigpulong na ko diri, kaunom na, nga dunay total nga 102 nga naminaw. Ang pipila kanila interesado kaayo ug misaad nga kon sila buhian na, magpadayon sila niini.”

Sa Septiyembre 14, 1944, si Jacob gidala sa usa ka kampong konsentrasyon sa Olandes nga siyudad sa Amersfoort. Bisan didto nagpadayon siya sa pagsangyaw. Sa unsang paagi? Usa ka kaubang binilanggo nahinumdom: “Ang mga binilanggo nanaginot ug mga upos sa sigarilyo nga gipanglabay sa mga guwardiya ug migamit ug mga panid sa Bibliya aron ilikit sa sigarilyo. Usahay molampos si Jacob sa pagbasa ug pipila ka pulong gikan sa usa ka panid sa Bibliya nga hapit nang ilikit sa sigarilyo. Dihadiha, gamiton niya kining mga pulonga ingong pasikaranan sa iyang pagsangyaw kanamo. Wala madugay, gianggaan namo si Jacob ug ‘ang Tawo sa Bibliya.’”

Sa Oktubre 1944, si Jacob nalakip sa usa ka dakong grupo sa mga binilanggo nga gibaoran nga magkalot ug mga laang sa tangke. Wala mosugot si Jacob tungod kay ang iyang tanlag dili motugot kaniya nga mopaluyo sa mga kalihokan sa gubat. Bisan tuod kanunayng gihulga sa mga guwardiya, wala siya moangka. Sa Oktubre 13 usa ka polis mikuha kaniya gikan sa bartolina ug gidala siyag balik sa gikalotan. Sa makausa pa mibarog nga malig-on si Jacob. Sa kataposan, gibaoran si Jacob sa pagkalot sa iyang kaugalingong lubnganan ug gipusil mao nga namatay.

Nagpadayon ang Pagpangita sa mga Saksi

Ang maisogong pagbarog ni Jacob ug sa uban nakapasuko sa mga Nazi ug maoy nakaingon sa laing pagpangita sa mga Saksi. Usa sa ilang gipangita mao ang 18-anyos nga si Evert Kettelarij. Sa sinugdan, si Evert nakaikyas ug nagtago, apan sa ulahi nadakpan siya ug gibunalan pag-ayo aron patug-anon siya bahin sa ubang mga Saksi. Wala siya motug-an ug gipadala sa Alemanya aron mohimog pinugos nga trabaho.

Niana gihapong bulana, sa Oktubre 1944, ang polis nangita sa bayaw nga lalaki ni Evert, si Bernard Luimes. Sa dihang nakit-an nila siya, kauban niya ang duha ka laing mga Saksi—si Antonie Rehmeijer ug Albertus Bos. Si Albertus  nakagugol na ug 14 ka bulan sa kampong konsentrasyon. Apan, pagkagula niya, masiboton siyang mibalik sa buluhatong pagsangyaw. Una ang tulo ka lalaki way-kokaluoyng gibunalan sa mga Nazi, ug unya gipamusil sila maong namatay. Human lamang sa gubat nga ang ilang mga patayng lawas nakit-an ug gilubong pag-usab. Wala madugay human sa gubat, daghang lokal nga mga mantalaan ang nagbalita niini nga pagpatay. Usa sa mga mantalaan misulat nga ang tulo ka Saksi padayong wala mohimog bisan unsang serbisyo alang sa mga Nazi nga supak sa balaod sa Diyos ug midugang nga “tungod niini, kinahanglang ibuhis nila ang ilang kinabuhi.”

Kasamtangan, sa Nobyembre 10, 1944, si Bernard Polman, nga gihisgotan ganina, gidakop ug gipatrabaho sa usa ka militaryong proyekto. Siya lamang ang Saksi taliwala sa mga pinugos nga gipatrabaho ug siya lamang ang wala mobuhat niini. Ang mga guwardiya misulay ug lainlaing mga taktika aron mokompromiso siya. Wala siya pakan-a. Way-kokaluoy usab siyang gibunalan ug mga batuta, pala, ug tumoy sa riple. Dugang pa, gipugos siya pag-ubog sa taga-tuhod nga bugnawng tubig, ug dayon gibilanggo siya sa usa ka umog nga silong sa tinukod, diin kinahanglang magpalabay siya sa gabii nga nagsul-ob sa iyang basa nga mga sinina. Sa gihapon, si Bernard wala molunga.

Nianang panahona, duha sa mga igsoong babaye ni Bernard, nga dili mga Saksi ni Jehova, gitugotan pagduaw kaniya. Giawhag nila siya nga usbon ang iyang hunahuna, apan wala gayod kana makatarog kaniya. Sa dihang gipangutana nila si Bernard kon duna ba silay mahimo alang kaniya, siya misugyot nga mamauli sila ug magtuon sa Bibliya. Dayon gitugotan sa iyang mga maglulutos ang iyang mabdos nga asawa nga moduaw kaniya, nga naglaom nga mapasugot nila siya. Apan ang iyang presensiya ug maisogong mga pulong nagpalig-on lamang sa determinasyon ni Bernard nga magpabiling maunongon sa Diyos. Sa Nobyembre 17, 1944, si Bernard gipusil sa lima sa iyang mga magsasakit samtang ang ubang pinugos nga gipatrabaho nagtan-aw. Bisan human mamatay si Bernard, nga ang iyang lawas natusaktusak sa mga bala, ang opisyal nga nagdumala nasuko pag-ayo nga iyang gihulbot ang iyang pistola ug gipusil si Bernard lapos sa iyang duha ka mata.

Bisan tuod kining linuog nga pagtratar nakapakurat sa mga Saksi nga nakahibalo bahin sa pagpatay, nagpabilin silang matinumanon ug maisogon ug nagpadayon sa ilang Kristohanong kalihokan. Usa ka gamay nga kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova, nga nahimutang duol sa dapit diin gipatay si Bernard, mitaho human sa pagpatay: “Niining bulana, bisan pa sa dili-maayong tiempo ug sa kalisdanan nga giali ni Satanas sa among alagianan, miuswag ang among kalihokan. Ang gidaghanon sa oras nga gigugol sa kanataran miuswag gikan sa 429 ngadto sa 765. . . . Samtang nagsangyaw, usa ka brader nakahimamat ug tawo nga nahatagan niyag maayong pamatuod. Ang tawo nangutana kon mao ba kini ang tinuohan niadtong lalaki nga gipatay. Pagkadungog nga mao diay kini, mipatugbaw ang tawo: ‘Pagkatalagsaong tawo, pagkatalagsaong pagtuo! Mao nay akong tawgon ug bayani sa pagtuo!’”

Hinumdoman ni Jehova

Sa Mayo 1945 ang mga Nazi napildi ug gipapahawa sa Netherlands. Bisan pa sa walay-hunong nga paglutos panahon sa gubat, ang gidaghanon sa mga Saksi ni Jehova miuswag gikan sa pipila ka gatos ngadto sa kapin sa 2,000. Naghisgot bahin niining panahon-sa-gubat nga mga Saksi, ang historyanong si Dr. de Jong miangkon: “Ang kadaghanan kanila wala molimod sa ilang pagtuo bisan pa sa mga hulga ug pagsakit.”

Busa, dunay maayong katarongan nga ang pipila ka sekular nga mga awtoridad nahinumdom sa mga Saksi ni Jehova tungod sa ilang maisogong pagbarog atubangan sa Nazi nga pagmando. Apan, labawng hinungdanon, ang maayo kaayong rekord niining panahon-sa-gubat nga mga Saksi hinumdoman ni Jehova ug ni Jesus. (Hebreohanon 6:10) Sulod sa nagkaduol nga Usa ka Libo ka Tuig nga Paghari ni Jesu-Kristo, kining matinumanon ug maisogong mga Saksi nga nagbuhis sa ilang kinabuhi sa pag-alagad sa Diyos pagabanhawon gikan sa handomanang mga lubnganan, uban sa paglaom nga mabuhing walay kataposan sa paraiso nga yuta!—Juan 5:28, 29.

[Hulagway sa panid 24]

Si Jacob van Bennekom

[Hulagway sa panid 26]

Ginunting gikan sa mantalaan nga naundan sa mando nga nagdili sa mga Saksi ni Jehova

[Mga hulagway sa panid 27]

Sa tuo: si Bernard Luimes; sa ubos: si Albertus Bos (wala) ug Antonie Rehmeijer; ubos: sangang buhatan sa Sosyedad sa Heemstede