Nganong Adunay Kaylap Kaayong Korapsiyon?

“Dili ka magdawat ug hiphip, kay ang hiphip makapabuta sa mga tawong tin-awg panan-aw ug makatuis sa mga pulong sa mga tawong matarong.”—Exodo 23:8.

TULO ka libo lima ka gatos ka tuig kanhi, gidili sa Moisesnong Balaod ang panghiphip. Latas sa kasiglohan gikan niadto, ang mga balaod batok sa korapsiyon kusog nga midaghan. Bisan pa niana, ang pamalaod napakyas sa pagpukgo sa korapsiyon. Milyonmilyong panghiphip ang gipahigayon kada adlaw, ug bilyonbilyong katawhan ang nag-antos sa mga sangpotanan.

Ang korapsiyon mitubo nga makaylapon ug malipoton kaayo nga kini nagpameligro sa pagpahuyang sa mismong gambalay sa katilingban. Sa ubang kanasoran halos walay butang nga mahimo kon walay pangpadanlog. Ang paghiphip sa tukmang tawo makahimo sa usa nga makapasar sa pasulit, makakuhag lisensiya sa pagmaneho, makabatog kontrata, o makadaog sa kaso. “Ang korapsiyon nahisamag bagang polusyon nga makapasubo sa panglantaw sa mga tawo,” mulo pa ni Arnaud Montebourg, usa ka abogado sa Paris.

Ilabinang kaylap ang panghiphip diha sa kalibotan sa komersiyo. Ang ubang mga kompaniya naggahin ug un-tersiya sa tanan nilang ganansiya aron lamang hiphipan ang salawayong mga opisyales sa kagamhanan. Sumala sa Britanikong magasin nga The Economist, ingon ka dako sa 10 porsiyento sa $25 bilyones nga gigasto kada tuig diha sa internasyonal nga patigayon sa armas ang gigamit aron hiphipan ang potensiyal nga mga kustomer. Samtang ang sukod sa korapsiyon mitubo, ang mga sangpotanan nahimong makatalagmanon. Sulod sa miaging dekada, ang “kompare-komare” nga kapitalismo—ang hiwi nga mga kalihokan sa negosyo nga naghatag ug pabor sa pipila ka tawong duol sa luwag—gikaingong nakadaot sa mga ekonomiya sa enterong kanasoran.

Dili kalikayan, silang nag-antos pag-ayo gumikan sa korapsiyon ug pagkadaot sa ekonomiya nga gipatungha niini mao ang mga kabos—mga tawong talagsa rang maanaa sa kahimtang nga makahiphip ni bisan kinsa. Sama sa pintok nga giingon sa The Economist, “ang korapsiyon mao lamay usa ka dagway sa pagdaogdaog.” Mabuntog kaha kining matanga sa pagdaogdaog, o ang korapsiyon dili ba gayod malikayan? Sa pagtubag nianang pangutanaha, kinahanglang ato unang ilhon ang pipila ka pangunang mga hinungdan sa korapsiyon.

Unsa ang mga Hinungdan sa Korapsiyon?

Nganong ang mga tawo mopili man nga mahimong salawayon inay matinud-anon? Alang sa pipila, ang pagkasalawayon tingali mao ang kinasayonang paagi—o sa tinuoray mao ang bugtong paagi—aron makuha ang ilang gusto. Usahay, ang hiphip tingali makahatag ug sayon nga mga paagi aron makalikay sa silot. Daghang tawo kinsa makamatikod nga ang mga politiko, mga polis, ug mga huwes nga daw walay pagpakabana sa korapsiyon o sila mismo nagbuhat pa gani niana misunod lamang sa ilang panig-ingnan.

Samtang nagkaylap ang korapsiyon, kini nahimong mas dalawaton hangtod nga kini sa kataposan nahimong paagi sa kinabuhi. Ang mga tawo nga makaluluoy tungod kay ubos ug mga suweldo  mibating wala silay kapaingnan. Kinahanglang mangayo silag hiphip kon buot nilang moarang-arang ang ilang panginabuhi. Ug kon kadtong mangayog hiphip o manghiphip aron mamentaha dili masilotan, nan pipila ra ang andam nga mosupak sa korapsiyon. “Tungod kay ang hukom batok sa usa ka daotang buhat wala dayon ipahamtang, mao nga ang kasingkasing sa mga anak sa tawo bug-os nga napunting sa pagbuhat ug daotan,” matod ni Haring Solomon.—Ecclesiastes 8:11.

Duha ka gamhanang puwersa ang nagpasamot sa korapsiyon: kahakog ug kadalo. Tungod sa kahakog, ang salawayong mga tawo wala magpakabana sa pag-antos nga gipahinabo sa ilang korapsiyon ngadto sa uban, ug ilang gipakamatarong ang panghiphip tungod lamang kay sila makabenepisyo gikan niini. Samtang mas daghang materyal nga mga kaayohan ang ilang maangkon, mas mosamot kadalo kadtong nagabuhat ug korapsiyon. “Ang mahigugmaon lamang sa salapi dili matagbaw sa salapi,” matod ni Solomon, “ni si bisan kinsa nga mahigugmaon sa bahandi uban ang kinitaan.” (Ecclesiastes 5:10) Itugot nato, ang kadalo tingali maayo aron makasapi, apan kini sagad nga dili manumbaling kon duna bay korapsiyon ug ilegalidad.

Ang laing hinungdan nga dili angayng malimtan mao ang papel sa di-makitang magmamando niining kalibotana, nga gipaila sa Bibliya ingong Satanas nga Yawa. (1 Juan 5:19; Pinadayag 12:9) Aktibong gipasiugda ni Satanas ang korapsiyon. Ang kinadak-ang hiphip nga natala mao ang gitanyag ni Satanas ngadto kang Kristo. ‘Akong ihatag kanimo ang tanang gingharian sa kalibotan kon ikaw mohapa ug mohimog usa ka buhat sa pagsimba ngari kanako.’—Mateo 4:8, 9.

Apan, si Jesus dili mahiphipan, ug gitudloan niya ang iyang mga sumusunod nga mogawi sa samang paagi. Ang mga pagtulon-an ni Kristo mahimo ba nga epektibong himan sa pagsumpo sa korapsiyon karong adlawa? Susihon sa mosunod nga artikulo kining pangutanaha.