Sugilanon sa Kinabuhi

“Wala Kamo Mahibalo Kon Maunsa ang Inyong Kinabuhi Ugma”

SUMALA SA GIASOY NI HERBERT JENNINGS

“Taliuli na ako niadtong tungora sa sangang buhatan sa Watch Tower Society sa Ghana gikan sa dunggoanang siyudad sa Tema ug mihunong aron pasakyon ang usa ka batan-ong lalaki nga buot mosakay padulong sa lungsod. Akong gipahimuslan ang higayon sa pagsangyaw kaniya. Sa akong hunahuna maayo kaayo ang akong pagpamatuod kaniya! Apan, sa pag-abot namo sa destinasyon niining batan-ona, siya miambak gikan sa trak ug mikaratil sa pagdagan.”

ANG hitabo sa ibabaw maoy usa ka ilhanan para kanako nga may talagsaong butang nga nagakahitabo sa akong kinabuhi. Sa dili pa nako iasoy ang nahitabo, suginlan ko kamo kon sa unsang paagi ako, nga usa ka Canadiano, nahiadto sa Ghana.

Tungatunga kadto sa Disyembre 1949 sa amihanang sikbit nga dapit sa Toronto, Canada. Mao pay among pagkahuman pagkubkob sa halos usa ka metrong nabantok sa yelo nga yuta aron makataganag suplay sa tubig sa usa ka bag-ong balay. Kay gitugnaw ug gikapoy, kaming mga trabahante mialirong sa gidaoban nga kahoykahoy, nga naghulat nga agion sa trak. Takulahaw lang, si Arnold Lorton, usa sa mga trabahante, misugod paghisgot bahin sa “mga gubat ug mga dungogdungog bahin sa mga gubat,” “kataposan niining kalibotana,” ug naggamit ug ubang mga ekspresyon nga wala gayod akoy kalibotan. Ang tanan kalit lang nga nahilom, naulaw, ug ang uban naglagot pa gani kaniya. Nahinumdom ko nga naghunahuna, ‘Isog ra kaayo ning tawhana! Walay gustong maminaw dinhi, apan siya nagpadayon.’ Apan nakadayeg ako sa iyang gipanulti. Pipila ka tuig pa lamang kadto human sa Gubat sa Kalibotan II, ug wala pa ako sukad makadungog ug ingon niadto sa Christadelphian nga relihiyon nga maoy tinuohan sa akong pamilya sa daghang kaliwatan. Naminaw ako pag-ayo, nga nadani sa iyang mga pagpatin-aw.

Wala magdugay miduol ako kang Arnold alang sa dugang impormasyon. Sa pagpalandong, akong naamgohan nga siya ug ang iyang asawang si Jean maayo ug maluloton kanako, usa ka walay kasinatiang  19 anyos. Kanunay akong moabot nga wala paabota ug wala imbitaha sa ilang balay aron makig-estorya kanila. Ilang gitul-id ang akong panghunahuna ug gitabangan ako sa pag-ila sa nagkasumpaking mga sukdanan ug mga prinsipyo nga nakalibog sa akong linghod nga kaisipan. Napulo ka bulan human niadtong unang kasinatian didto sa daob sa daplin sa dalan, ako gibawtismohan sa Oktubre 22, 1950, ingong usa sa mga Saksi ni Jehova ug nagpasakop sa Kongregasyon sa Willowdale sa North York, nga karon bahin sa Toronto.

Pag-uswag Duyog sa mga Isigkamagsisimba

Ang kinabuhi sa balay misamot ka lisod sa pagkahibalo sa akong amahan nga ako determinadong magpadayon sa akong bag-ong nakaplagang pagtuo. Bag-o pang nabanggaan si Papa gumikan sa usa ka hubog nga drayber ug busa sagad nga lisod siyang ikasinabot. Ang kinabuhi lisod para kang Mama, sa akong duha ka igsoong lalaki, ug duha ka igsoong babaye. Ang tensiyon mahitungod sa kamatuoran sa Bibliya misamot. Busa daw maalamon nga mobiya una ako sa balay alang sa kalinaw uban sa akong mga ginikanan ug magpalig-on sa akong kaugalingon diha sa “dalan sa kamatuoran.”—2 Pedro 2:2.

Sa hinapos sa ting-init sa 1951, nagpasakop ako sa gamayng kongregasyon sa Coleman, Alberta. Duha ka batan-ong lalaki, si Ross Hunt ug Keith Robbins, didto na, nga puliki sa bug-os-panahong pagsangyaw sa publiko, nga nailhan ingong regular nga pagpayunir. Mitabang sila sa paggiya kanako nianang samang boluntaryong ministeryo. Sa Marso 1, 1952, miduyog ako sa ranggo sa regular payunir nga mga ministro.

Malipay ako nga mahinumdom sa pagdasig nga akong nadawat. Daghan pa ang angay nakong mahibaloan kaniadto, ug kadto ang dapit nga ako mabansay. Sa ulahi, human mogugol ug halos usa ka tuig sa pagpayunir sa Kongregasyon sa Lethbridge, Alberta, nakadawat akog wala damhang imbitasyon nga moalagad ingong nagapanawng magtatan-aw. Moalagad ako sa mga kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova nga nakatag ubay sa sidlakang baybayon sa Canada gikan sa Moncton, New Brunswick, ngadto sa Gaspé, Quebec.

Sa pangedarong 24 anyos pa lamang ug daw bag-ohan pa sa kamatuoran, ako mibating dili takos, ilabina kon itandi sa hamtong nga mga Saksi nga akong alagaran. Naningkamot akog maayo sa misunod nga daghang bulan. Dayon miabot ang laing sorpresa.

Tunghaang Gilead ug Dayon Ngadto sa Gold Coast

Sa Septiyembre 1955, gidapit ako nga moduyog sa halos usa ka gatos ka ubang mga estudyante alang sa ika-26 nga klase sa Watchtower Bible School of Gilead sa South Lansing, New York. Ang lima ka bulan sa malangkobong pagbansay ug pagtuon mao gayod ang akong gikinahanglan. Ang akong kadasig misamot nga nahiuban sa maong madasigon kaayong grupo. Niadtong higayona, may laing hitabo nga nakapatugob sa akong kinabuhi hangtod karong adlawa.

May usa ka batan-ong sister, si Aileen Stubbs, nga apil sa mga estudyanteng nangandam alang sa misyonaryong buluhaton. Ang akong nakita kang Aileen mao ang tinong kalig-on, ugdang nga pagkapraktikal, ug may makasaranganon, malipayong tinamdan. Abi nakog nahadlok siya sa dihang sa kawalay-taktika ako siyang gipadaygan sa akong mga tuyo. Apan, wala siya mobalibad! Nagkasabot kami, si Aileen moadto sa iyang misyonaryong asaynment sa Costa Rica ug ako sa akong asaynment sa Gold Coast (karon Ghana), Kasadpang Aprika.

Usa ka buntag niana sa Mayo 1956, didto ako sa ikanapulong andana nga opisina ni Brader Nathan Knorr sa Brooklyn, New York. Siya kaniadto ang presidente sa Watch Tower Society. Gitudlo ako ingong alagad sa sangang buhatan aron sa pagdumala sa buluhatong pagsangyaw sa Gold Coast, Togoland (karon Togo), Ivory Coast (karon Côte d’Ivoire), Upper Volta (karon Burkina Faso), ug sa The Gambia.

Mahinumdoman pa nako ang mga pulong ni Brader Knorr nga morag gahapon pa gisulti. “Dili ka mopuli dayon,” matod niya. “Ayaw pagdali; pagkat-on una gikan sa eksperyensiyadong mga igsoon didto. Dayon kon sa tan-aw nimo andam ka na, kinahanglang mosugod ka sa pag-alagad ingong alagad sa sangang buhatan. . . . Ania ang imong sulat sa pagkatinudlo. Pito ka adlaw gikan sa imong pag-abot, kinahanglang mopuli ka na.”

‘Pito lang ka adlaw,’ ako namalandong. ‘Unsa na man kadtong iyang giingon nga “ayaw pagdali”?’ Mibiya ako sa maong interbiyo nga nahibulong.

 Ang misunod nga pipila ka adlaw daling miagi. Wala magdugay ako nagbarog na didto sa may pasamano sa barko, nga naglawig ubay sa East River agi sa mga opisina sa Sosyedad sa Brooklyn, nga nagsugod sa 21 ka adlaw nga paglawig ngadto sa Gold Coast.

Si Aileen ug ako sigeng nagsinulatay. Nagkita kami pag-usab sa 1958 ug naminyo sa Agosto 23 sa maong tuig. Nagpasalamat gayod ako kang Jehova sa maong talagsaong kauban.

Sulod sa 19 ka tuig, akong gipabilhan ang pribilehiyo sa pag-alagad duyog sa mga isigkamisyonaryo ug sa akong Aprikanong mga igsoong lalaki ug babaye sa sangang buhatan sa Sosyedad. Ang pamilya sa Bethel mitubo gikan sa pipila lang ka membro ngadto sa mga 25 ka tawo niadtong panahona. Kadto maoy mahagiton, punog-buluhaton, ug mabungahong mga adlaw alang kanamo. Hinuon, kinahanglan akong moprangka. Sa personal, akong nakaplagan nga ang init, umog nga klima maoy usa gayod ka hagit. Morag kanunay lamang akong panington, kanunayng hagkot ang lawas, ug usahay, daling masuko. Bisan pa niana, usa ka tinuod nga kalipay ang pag-alagad, sanglit ang among gidaghanon sa Ghana mitubo gikan sa kapin lang sa 6,000 ka magmamantala sa Gingharian sa 1956 ngadto sa 21,000 sa 1975. Ug makapalipay gayod nga makita ang kapin sa 60,000 ka puliking mga Saksi karon didto.

Ang “Ugma” nga Wala Namo Damha

Sa mga 1970, misugod ako sa pagsinatig balatian nga lisod kaayo ang pag-ila. Bug-os akong nagpasusi sa mga doktor, apan igo ra akong gisultihan nga ako may “maayong panglawas.” Nan nganong kanunay man akong mobati nga masakiton kaayo, lapoy kaayo, ug dili-mahimutang? Duha ka butang ang nakatubag, ug ang pagkasayod niini nakapakurat kanamo. Sa pagkatinuod, segun sa gisulat ni Santiago: “Wala kamo mahibalo kon maunsa ang inyong kinabuhi ugma.”—Santiago 4:14.

Ang unang ilhanan mao ang kasinatian uban sa batan-ong lalaki nga akong gisangyawan samtang gipasakay nako siya padulong sa lungsod. Wala ako makaamgo nga nagpataka na lang diay akog sulti, nga nagsulting mas paspas ug mas kusog sa matag gutlo nga milabay. Sa pag-abot namo sa destinasyon niining batan-ona, nakurat ako sa dihang siya miambak gikan sa trak ug mikaratil pagdagan. Ang kadaghanang taga-Ghana sa kinaiyanhon maoy mga tawong malinawon, kalmado, dili daling masuko. Ang iyang reaksiyon daw dili kasagaran. Milingkod ako didto nga namalandong. Akong nasabtan nga ako may problema. Kon unsa man, wala ako mahibalo. Apan seguradong may problema ako.

Ikaduha, human ang usa ka prangkang panaghisgot, si Aileen miingon: “Buweno, kon kining problemaha dili pisikal, buot ipasabot kini mental.” Busa sa kamaampingon akong gisulat ang tanang simtoma ug miadto sa usa ka sikyatrista. Sa pagbasa nako sa akong lista, ang iyang tubag mao: “Komon kining sakita. Ikaw nag-antos sa manic-depressive psychosis.”

Ako nakugang! Nagkagrabe ang akong sakit samtang nakigbisog ako sa misunod nga duha ka tuig. Nagpadayon ako sa pagpangitag kasulbaran. Apan walay usang nahibalo kon unsa gayoy buhaton. Pagkamakapaluya nga pakigbisog kadto!

Amo gayong tumong ang paghupot sa pribilehiyo sa bug-os-panahong pag-alagad ingon nga among karera sa kinabuhi, ug may daghang butang nga kinahanglang himoon. Mitanyag akog daghang kinasingkasing ug mainitong pag-ampo: “Jehova,  kon kabubut-on nimo, ako unta ‘mabuhi ug usab buhaton kini.’” (Santiago 4:15) Apan dili kadto mahimo. Busa, sa pag-atubang sa kamatuoran, among gihikay ang pagbiya sa Ghana ug sa among daghang suod nga mga higala ug mibalik sa Canada sa Hunyo 1975.

Si Jehova Mitabang Pinaagi sa Iyang Katawhan

Sa wala madugay akong nahibaloan nga dili diay ako ingon ka hinungdanon, ni ang akong problema talagsaon. Ang mga pulong sa 1 Pedro 5:9 nahimong makahuloganon kanako: “[Hibaloi] nga ang samang mga butang maylabot sa mga pag-antos ginapahinabo diha sa tibuok kapunongan sa inyong mga igsoon dinhi sa kalibotan.” Kay miila niini, akong nasabtan kon sa unsang paagi si Jehova, sa pagkatinuod, nagpaluyo kanamong duha bisan niadtong wala hiangayi nga kausaban. Pagkanindot nga ang ‘asosasyon sa mga igsoon’ mitabang kanamo sa daghang paagi!

Bisan tuod diyutay ra ang among nabatonang materyal, si Jehova wala mobiya kanamo. Gipalihok niya ang among mga higala sa Ghana nga motabang kanamo sa materyal ug sa ubang paagi. Uban ang dulot nagsagol nga mga pagbati, mibiya kami sa mga tawong gimahal namo pag-ayo ug miatubang aron sagubangon kadtong wala damhang “ugma.”

Kami malulotong gipaipon sa pagpuyo sa igsoong babaye ni Aileen, si Lenora, ug sa iyang bana nga si Alvin Friesen, kinsa madagayaong nagtagana sa among mga panginahanglan sulod sa daghang bulan. Usa ka iladong sikyatrista masaligong mitagna: “Ikaw mamaayo sulod sa unom ka bulan.” Tingali gisulti niya kadto aron palig-onon ako, apan ang panagna wala matuman bisan human sa unom ka tuig. Hangtod karon, ako nagasagubang sa mabinationg gitawag karon nga bipolar mood disorder. Tinuod gayod nga mas mabinationg ngalan, apan silang nag-antos niini nasayod gayod nga ang mas malulotong ngalan sa bisan unsang paagi dili makahupay sa grabeng mga simtoma sa sakit.

Niadtong panahona, si Brader Knorr nag-antos na sa usa ka balatian nga sa kataposan misangpot sa iyang kamatayon sa Hunyo 1977. Bisan pa niana, gigahinan niyag panahon ug kusog ang pagsulat kanakog taas, makapadasig nga mga sulat uban ang mga pulong sa paghupay ug tambag. Gipabilhan ko gihapon kadtong mga sulata. Ang iyang mga pulong dakog nahimo sa paghupay sa dili makataronganong pagbati sa kapakyasan nga sigeng mopatigbabaw.

Sa kataposan sa 1975, kinahanglang mobiya kami sa among bililhong mga pribilehiyo sa bug-os-panahong pag-alagad ug mosentro sa pagtagad sa pagpalig-on sa akong panglawas. Ang normal nga kahayag sa adlaw makasulaw sa akong mga mata. Ang kalit nga tagning nga mga tingog molanog nga samag mga buto sa riple. Ang kisaw sa mga tawo makapalibog kanako. Dili tiaw bisan ang pagtambong sa Kristohanong mga tigom. Apan, ako bug-os kombinsido sa kahinungdanon sa espirituwal nga panag-ubanay. Aron makasagubang, sagad akong mosulod sa Kingdom Hall human makapahiluna ang mga tawo ug mobiya sa dili pa sila magkayagaw human sa programa.

Ang pagpakigbahin sa publikong ministeryo naghatag ug laing dakong suliran. Usahay, human makaabot sa usa ka balay, ako walay kaisog bisan sa pagpislit sa timbre sa pultahan. Apan, ako dili mobiya, kay nasayod ako nga ang among ministeryo magkahulogan sa kaluwasan sa among kaugalingon ug ngadto ni bisan kinsa nga mauyonong mosanong. (1 Timoteo 4:16) Pagkataudtaod, makontrolar na nako ang akong emosyon, moadto ako sa sunod pultahan, ug mosulay pag-usab. Pinaagi sa padayong pagpakig-ambit diha sa ministeryo, akong namentinar ang igoigong espirituwal nga kalagsik, ug nakapalambo kana sa akong katakos sa pagsagubang.

Tungod sa laygay nga kinaiyahan sa bipolar mood disorder, akong nasabtan nga kining sakita lagmit makaapektar gayod sa akong kinabuhi panahon niining presenteng sistema sa mga butang. Sa 1981 ang ekselenteng mga serye sa artikulo migawas sa Awake! a Pinaagi niini, mas nakasabot ako sa kinaiyahan niining sakita ug dugang nakakat-on sa epektibong mga teknik sa pagsagubang niini.

Pagkat-on sa Pagsagubang

Kining tanan nagkinahanglag pagsakripisyo ug  pagpasibo sa bahin sa akong asawa. Kon ikaw usa ka tig-atiman diha sa susamang mga kahimtang, lagmit maapresyar nimo ang iyang mga obserbasyon:

“Ang mood disorder morag kalit nga makausab sa personalidad. Sulod sa pipila ka oras, ang masakiton mausab gikan sa usa ka bibohon, makadasig nga indibiduwal nga may bag-ong mga plano ug mga ideya ngadto sa usa ka gikapoy, negatibo, o kaha masuk-anong tawo. Kon dili maila nga usa ka sakit, kini makapukaw sa mga pagbati sa kalagot ug kalibog diha sa uban. Tin-aw nga ang mga plano kinahanglang usbon dayon, ug ang personal nga pakigbugno batok sa pagbati sa kapakyasan o pagkasinalikway mosugod.”

Alang kanako, kon mobati na gani ako nga piskay kaayog panglawas, ako mahadlok. Nahibalo na ako nga ang mosunod sa “kalagsik” mao ang pagkaunlod ngadto sa magul-anon nga “kaluya.” Sa akong kahimtang, ang “kaluya” mas maayo pa kay sa “kalagsik” kay ang kaluya kasagarang mopahunong nako sa daghang adlaw, ug lagmit nga dili nako mahimo ang bisan unsang mga lihok nga dili maayo. Si Aileen nakatabang nakog dako pinaagi sa pagpasidaan kanako bahin sa sobrang pagkanadasig ug pinaagi sa paghupay ug pagpaluyo kanako sa dihang ang magul-anon nga pagbati mohakgom kanako.

Peligroso gayod kaayo ang pagkahimong mahunahunaon lamang sa kaugalingon nga dili na magtagad pa sa uban sa dihang moatake nga grabe ang sakit. Ang usa mahimong bug-os nga magpalain kon anaa sa magul-anong buot o kaha mapakyas sa pagmatikod sa mga pagbati ug mga reaksiyon sa uban panahon sa pagsugmat sa kayabag sa hunahuna. Sa miagi, nalisdan ako pagdawat nga ako adunay mental ug emosyonal nga problema. Kinahanglang pukgoon nako ang panghunahuna nga ang laing gawasnong butang, sama sa napakyas nga proyekto o laing tawo, ang hinungdan sa problema. Kasagaran, kinahanglang pahinumdoman nako ang akong kaugalingon, ‘Walay nausab sa akong palibot. Anaa sa hunahuna ang problema, wala sa gawas.’ Sa hinayhinay, ang akong hunahuna napasibo.

Latas sa katuigan, kaming duha nakakat-on nga mahimong prangka ug matinud-anon sa among kaugalingon ug sa uban bahin sa akong kahimtang. Naningkamot kami sa pagmentinar ug malaomong tinamdan ug dili tugotan ang balatian nga mogahom sa among kinabuhi.

Mas Maayong “Ugma”

Pinaagi sa tim-os nga mga pag-ampo ug daghang pagpakigbisog, kami nakabatog kaayohan sa panalangin ug pagpaluyo ni Jehova. Kaming duha mga tigulang na. Regular akong ginaatiman sa doktor nga may igoigo apan pihong gidaghanon sa tambal, ug ako nagpabiling arang-arang ug panglawas. Among ginapabilhan ang bisan unsang mga pribilehiyo sa pag-alagad nga among mabatonan. Nagapadayon ako sa pag-alagad ingong ansiyano sa kongregasyon. Kanunay kaming naningkamot sa pagpalig-on sa uban diha sa pagtuo.

Tinuod, sumala sa giingon sa Santiago 4:14: “Wala kamo mahibalo kon maunsa ang inyong kinabuhi ugma.” Ingon niana ang kahimtang hangtod nga padayong maglungtad kining sistemaha sa mga butang. Bisan pa niana, ang mga pulong sa Santiago 1:12 tinuod usab: “Malipayon ang tawo nga mapadayonong nagaagwanta sa pagsulay, tungod kay sa pagkahimong inuyonan iyang madawat ang purongpurong sa kinabuhi, nga gisaad ni Jehova niadtong padayon nga nahigugma kaniya.” Hinaot nga kitang tanan makabarog nga malig-on karon ug maangkon ang mga panalangin nga giandam ni Jehova ugma-damlag.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 26]

Nag-inusara diha sa akong estudio sa arte

[Hulagway sa panid 26]

Uban sa akong asawa, si Aileen

[Hulagway sa panid 28]

Sa “Everlasting Good News” nga Asembliya nga gihimo sa Tema, Ghana, sa 1963