Ang mga Samad sa Gubat

“SA GUBAT walay mga mananaog,” miingon ang usa ka kanhing sundalo nga nakiggubat sa Gubat sa Kalibotan II. “Duna lamay mangaparot.” Daghan ang mouyon kaniya. Makalilisang kaayo ang kadaot nga epekto sa gubat; ang mga mananaog maingon man ang nangaparot makaagom sa dakong kadaot. Bisan human sa paggubatay, minilyon ang nagpadayon sa pag-antos tungod sa ngilngig nga mga samad sa gubat.

Unsa nga mga samad? Ang gubat makalaglag ug dakong bahin sa populasyon, nga tungod niini daghan ang mangailo ug mangabalo. Daghang nakalabang-buhi ang nag-antos sa ngilngig nga pisikal nga mga samad, duyog sa sikolohikal nga mga ulat. Minilyon tingali ang nahimong kabos o napugos nga mahimong mga kagiw. Mahanduraw ba nato ang pagdumot ug kaguol nga lagmit gayong nagpabilin diha sa kasingkasing niadtong nakalabang-buhi sa maong mga panagbangi?

Nagnangnang nga mga Samad

Ang mga samad diha sa kasingkasing sa mga tawo tungod sa gubat magpadayon sa pagnangnang bisag dugay nang gihunong ang paggubatay, gihunong ang pinusilay, ug dugay nang namauli ang mga sundalo. Ang mosunod nga mga kaliwatan maghambin tingali ug dulot-sa-bukog nga kayugot ngadto sa usag usa. Niining paagiha ang mga samad sa usa ka gubat mahimong maoy hinungdan sa mosunod nga gubat.

Pananglitan, ang Tratado sa Versailles, nga gipirmahan sa 1919 aron legal nga magtapos sa Gubat sa Kalibotan I, nagpahamtang sa Alemanya ug mga kondisyon nga giisip sa mga lungsoranon niini nga mapig-oton ug mapanimaslon. Sumala sa The Encyclopædia Britannica, ang mga kondisyon sa tratado “gikayugtan sa mga Aleman ug mitabang sa pagtukbil sa tinguha nga manimalos.” Pipila ka tuig sa ulahi, “ang kayugot ngadto sa tratado sa kalinaw maoy nakaingon nga nakapanukad si Hitler” ug maoy usa sa mga hinungdan nga misangko ngadto sa Gubat sa Kalibotan II.

Ang Gubat sa Kalibotan II nagsugod sa Kasadpang Uropa ug milukop nga naglakip sa mga Estado sa Balkan. Ang mga samad nga gipahamtang sa usag usa sa etnikong mga grupo sa maong dapit sa katuigang 1940 nakatabang sa pag-andam sa dalan alang sa gubat sa mga Estado sa Balkan sa katuigang 1990. “Ang sunodsunod nga pagdumot ug pagpanimalos nagpadayon, nga nakaabot hangtod sa atong panahon,” mikomento ang Alemang mantalaan nga Die Zeit.

Aron ang katawhan magpuyo nga malinawon, tino nga ang mga samad sa gubat kinahanglang maalim. Sa unsang paagi kini mapalampos? Unsay mahimo aron mawala ang pagdumot ug kaguol? Kinsay makaalim sa mga samad sa gubat?

 [Picture Credit Line sa panid 2]

COVER: Fatmir Boshnjaku

[Picture Credit Lines sa panid 3]

U.S. Coast Guard photo; UN PHOTO 158297/J. Isaac