Kon sa Unsang Paagi Maugmad Nato ang Kaligdong

ANG modernong-adlaw nga mga diksiyonaryo naghubit sa “kaligdong” ingong “maayong panggawi; pagkamaayo.” Kini maoy “hustong lihok ug panghunahuna; pagkamaayo sa kinaiya.” Ang leksikograpo nga si Marvin R. Vincent nag-ingon nga ang orihinal nga klasikal nga diwa sa Gregong pulong nga gihubad ug “kaligdong” nagpasabot ug “bisan unsang matang sa pagkamaayo.” Nan, dili ikahibulong nga ang mga hiyas sama sa maayong panghukom, kaisog, pagdisiplina-sa-kaugalingon, pagkadili-mapihigon, pagkamabination, pagkamalahutayon, pagkamatinud-anon, pagkamapaubsanon, ug pagkamaunongon gitawag ug maligdong nga mga panggawi sa usa ka panahon o sa lain. Ang kaligdong gihubit usab ingong “pagpahiuyon sa hustong sukdanan.”

Kang kansang sukdanan sa kaligdong, pagkamaayo, ug pagkamatarong ang atong sundon? “Sumala sa usa ka iladong pundok sa mga tawong dunay moral nga pilosopiya,” matod sa magasing Newsweek, “ang pagkamaduhaduhaon nga mitungha tungod sa kalihokan sa Kalamdagan naghimo sa tanang ideya kon unsay husto ug sayop ingong personal nga kagustohan, emosyonal nga kagustohan o kultural nga kapilian.” Apan ang kagustohan ba lamang mao ang maayong paagi sa pagtino kon unsay husto ug sayop? Dili. Aron maugmad nato ang kaligdong, gikinahanglan nato ang kasaligang sukdanan kon unsay maayo ug daotan—usa ka sukdanan nga pinaagi niana ang usa ka buhat, tinamdan, o hiyas mahimong hukman nga husto o sayop.

Ang Bugtong Tinuod nga Tuboran sa Moral nga mga Sukdanan

Dunay usa lamang ka tinuod nga Tuboran sa mga sukdanan sa moralidad—ang Maglalalang sa katawhan, si Jehova nga Diyos. Sa wala madugay human lalanga ang unang tawo, si Adan, si Jehova nga Diyos naghatag niining sugoa sa tawo: “Gikan sa tanang kahoy sa tanaman makakaon ka hangtod sa pagkatagbaw. Apan kon bahin sa kahoy sa kahibalo sa maayo ug sa daotan dili ka gayod mokaon gikan niini, kay sa adlaw nga mokaon ka gikan niini mamatay ka gayod.” (Genesis 2:16, 17) Si Jehova nga Diyos naghatag sa kahoy  sa talagsaong ngalan niini aron ipaila ang iyang bug-os nga katungod sa paghukom kon unsay maayo ug kon unsay daotan alang sa iyang mga linalang. Ang mga sukdanan sa Diyos kon unsay maayo ug daotan sa ingon nahimong sukaranan sa paghukom, o pagtimbangtimbang, sa mga binuhatan, panglantaw, ug mga taras sa usa ka tawo. Kon wala kanang maong sukdanan dili nato hustong maila ang kalainan sa husto ug sa sayop.

Ang sugo mahitungod sa kahoy sa kahibalo sa maayo ug daotan naghatag kang Adan ug Eva ug kapilian—mosugot o dili mosugot. Alang kanila, ang kaligdong nagpasabot ug pagsugot sa maong sugo. Ngadtongadto, si Jehova nagpadayag pa kon unsay makapahimuot kaniya ug kon unsay dili makapahimuot kaniya, ug gipasulat niya kini alang kanato diha sa Bibliya. Nan, ang pag-ugmad sa kaligdong naglakip sa atong pagpahiuyon sa matarong nga mga sukdanan ni Jehova nga gihatag diha sa Kasulatan.

Masinati sa Bug-os sa mga Sukdanan sa Diyos

Sanglit si Jehova nga Diyos maoy nagtakda sa mga sukdanan kon unsay maayo ug daotan ug nagpadayag niini diha sa Bibliya, dili ba angay kitang masinati sa bug-os niana? Si apostol Pablo misulat: “Ang tibuok Kasulatan inspirado sa Diyos ug mapuslanon sa pagpanudlo, sa pagpamadlong, sa pagtul-id sa mga butang, sa pagdisiplina diha sa pagkamatarong, aron nga ang tawo sa Diyos mahimong bug-os makasarang, kompleto nga masinangkapan alang sa tanang maayong buhat.”—2 Timoteo 3:16, 17.

Pananglitan, tagda ang dili pagsinabtanay nga giatubang ni Kunihito, nga gihisgotan sa nag-unang artikulo, sa dihang nagpasundayag siya ug pagkamakasaranganon sumala sa paglantaw niana sa iyang kultura. Ang mas dulot nga pagsusi sa Kasulatanhong mga sukdanan sa ulahi nakatabang kaniya sa pagkahimong mas timbang. Tinuod nga gidasig sa Bibliya ang pagkamakasaranganon, ug kini nagtambag nga likayan ang sobrang pagsalig sa kaugalingon ug ang pagkamapangahason. (Proverbio 11:2; Miqueas 6:8) Bisan pa niana, sa dihang naglatid sa mga kuwalipikasyon sa “katungdanan sa pagkamagtatan-aw,” si apostol Pablo naghisgot bahin sa ‘pagkab-ot’ sa maong pribilehiyo. (1 Timoteo 3:1) Kining maong ‘pagkab-ot’ pagahimoon dili lamang nga walay pagpanghambog o pagpangahas kondili usab nga dili sobrang ipaubos ang kaugalingon.

Unsay giingon sa Bibliya bahin sa maayong panggawi diha sa natad sa negosyo? Ang paggamit ug kaduhaduhaang mga paagi o dili-bug-os nga pagtuman sa mga lagda sa kagamhanan ug sa mga balaod maylabot sa buhis maoy komon nga batasan diha sa mga negosyo karon. Apan, bisan unsa pay buhaton sa uban, ang sukdanan sa Bibliya mao nga kita angayng “managgawi nga matinud-anon sa tanang butang.” (Hebreohanon 13:18) Busa, atong maugmad ang kaligdong pinaagi sa pagkamatinud-anon ug pagkadili-mapihigon sa atong mga amo, mga trabahante, mga suki, ug sa sekular nga kagamhanan. (Deuteronomio 25:13-16; Roma 13:1; Tito 2:9, 10) Ang pagkamatinud-anon tinong magpalambo sa pagsalig ug maayong kabubut-on. Ug pinaagi sa paghimog sinulat nga kontrata kasagarang masanta ang mga dili pagsinabtanay ug kalibog nga mahimong motungha tungod sa “wala-damhang hitabo.”—Ecclesiastes 9:11; Santiago 4:13, 14.

Ang panapot ug panghindik maoy laing bahin diin kinahanglan natong ugmaron ang kaligdong. Ang pagpili sa panapot magkalainlain sumala sa kultura, ug kusganon tingali ang pagpit-os nga mosunod sa kinaulahiang estilo ug mga uso. Apan ngano bang sundon man nato ang tanang urog o uso nga motungha? Ang Bibliya nagtambag kanato nga ‘mohunong na sa pagpaumol sumala niining sistemaha sa mga butang.’ (Roma 12:2) Inay mohimog mga lagda, si apostol Pablo gidasig sa pagsulat: “Gitinguha ko nga ang mga babaye magdayandayan sa ilang kaugalingon sa mahapsay nga sinina, uban ang kaligdong ug pagkamabuot sa hunahuna, dili pinaagi sa mga estilo sa pagsalapid sa buhok ug bulawan o mga perlas o mahalon kaayo nga sapot, apan sa paagi nga nahiangay sa mga babaye nga nagapailang masimbahon sa Diyos.” (1 Timoteo 2:9, 10) Kining sukaranang sukdanan parehong mapadapat sa mga lalaki ug babaye. Siyempre, dunay luna alang sa makapahimuot nga kadaiyahan sa estilo ingong resulta sa kultural nga kapilian o personal nga kagustohan.

Gipaila usab sa Bibliya ang imoral nga mga buhat nga tatawng gisaway sa Diyos. Sa 1 Corinto 6:9, 10, atong mabasa ang pasidaan: “Unsa! Wala ba kamo mahibalo nga ang mga tawong dili-matarong dili makapanunod sa gingharian sa Diyos? Ayaw pagpahisalaag. Walay mga makihilawason, ni mga tigsimbag idolo, ni mga mananapaw, ni mga lalaking nahuptan alang sa dili-kinaiyanhong mga katuyoan, ni mga lalaking nakigdulog sa mga lalaki, ni mga  kawatan, ni mga tawong dalo, ni mga palahubog, ni mga tigsultig pasipala, ni mga mangingilkil nga makapanunod sa gingharian sa Diyos.” Kining maong teksto nakatabang kang Maria, nga gihisgotan sa sinugdan, sa pagkasabot nga sumala sa sukdanan sa maayong panggawi nga gilatid sa Maglalalang, ang iyang relasyon kang Juan maoy sayop ug angay niyang putlon kini aron maangkon niya ang pag-uyon sa Diyos. Tin-aw, aron maugmad ang kaligdong, kinahanglang bug-os kitang masinati sa mga sukdanan ni Jehova.

Mokat-on Pinaagi sa Kasingkasing

Ang kaligdong dili lamang paglikay kon unsay daotan. Kini dunay moral nga gahom. Ang maligdong nga tawo dunay pagkamaayo. Ang “kaligdong,” matod pa sa usa ka propesor, “kinahanglang makat-onan pinaagi sa kasingkasing maingon man sa ulo.” Nan, ang pag-ugmad sa kaligdong naglakip ug labaw pa kay sa bug-os nga pagkasinati sa Pulong sa Diyos. Nagkinahanglan kini ug pagpamalandong sa kon unsay gisulat diha aron ang atong kasingkasing mapuno sa pagpasalamat kang Jehova ug kita mapalihok sa pagpadapat sa Kasulatanhong mga prinsipyo diha sa atong kinabuhi.

“Gihigugma ko gayod ang imong balaod!” mipatugbaw ang salmista. “Kini ang akong gipalandong sa tibuok nga adlaw.” (Salmo 119:97) Ug si Haring David misulat: “Ako nahinumdom sa kanhing mga adlaw; ako nagpalandong sa tanan mong [sa Diyos] kalihokan; kinabubut-on kong gihunahuna kanunay ang mga buhat sa imong mga kamot.” (Salmo 143:5) Kinahanglan usab natong himoon ang mainampoong pagpamalandong nga hinungdanong bahin sa atong pagtuon sa Bibliya ug sa pinasukad-sa-Bibliya nga mga publikasyon.

Tinuod, ang paggahin ug panahon alang sa makugihong pagtuon nga inubanan sa pagpamalandong malisod tingali. Apan ang pagtinguha sa kaligdong nagkinahanglan nga atong paliton ang panahon gikan sa ubang mga kalihokan. (Efeso 5:15, 16) Si Aaron, 24 anyos, nagpalit sa maong panahon kada adlaw pinaagi sa pagbangon ug 30 minutos nga mas sayo kay sa iyang ginabuhat kaniadto. Matod niya: “Sa sinugdan, basahon lang nako ang Bibliya sa enterong tunga sa oras. Ning bag-o pa nga naamgohan nako ang kahinungdanon sa pagpamalandong. Busa karon gigamit nako ang halos katunga sa maong panahon sa pagpalandong sa bag-o pa nakong nabasa. Kini tinuod gayod nga magantihon.” Ang pagpamalandong mahimong himoon sa ubang mga panahon. Sa usa ka awit alang kang Jehova, si David miawit: “Panahon sa mga pagbantay sa gabii mamalandong ako kanimo.” (Salmo 63:6) Ug ang Bibliya nag-asoy: “Si Isaac naglakawlakaw aron mamalandong didto sa kapatagan sa hapit na mogabii.”—Genesis 24:63.

Ang pagpamalandong hinungdanon diha sa pag-ugmad sa kaligdong, kay motabang kini kanato nga mobati sama sa pagbati ni Jehova ug mohimo sa iyang mga panglantaw nga atong mga panglantaw. Pananglitan, si Maria nahibalo nga gidili sa Diyos ang pakighilawas. Apan aron ‘kasilagan kon unsay daotan ug hawiran kon unsay maayo,’ kinahanglang mamalandong siya sa yawing mga teksto sa Bibliya. (Roma 12:9) Natabangan siya sa pagkasabot sa panginahanglan nga mohimog mga kausaban human mabasa ang Colosas 3:5, nga nag-awhag kanato nga ‘patyon ang atong mga sangkap sa lawas maylabot sa pakighilawas, pagkadili-hinlo, seksuwal nga gana, makadaot nga tinguha, ug hakog nga pangibog.’ Kinahanglang suknaon ni Maria ang iyang kaugalingon: ‘Unsang matanga sa seksuwal nga gana ang kinahanglang patyon nako? Unsay angay nakong likayan nga mahimong magpukaw sa dili-hinlong mga tinguha? Duna bay  mga kausaban nga kinahanglang himoon nako sa paagi nga ako nagtratar sa kaatbang nga sekso?’

Ang pagpamalandong naglakip sa pagkonsiderar sa resulta sa usa ka lihok. Giawhag ni Pablo ang mga Kristohanon sa paglikay sa pakighilawas ug pagpasundayag ug pagpugong-sa-kaugalingon aron “walay usa nga moabot sa punto nga magadaot ug magalapas sa mga katungod sa iyang igsoon.” (1 Tesalonica 4:3-7) Ang maayong mga pangutana nga palandongon mao: ‘Unsang kadaot ang ipahinabo niini sa akong kaugalingon, akong pamilya, o sa uban kon akong himoon kining buhata? Sa unsang paagi ako maapektahan sa espirituwal, emosyonal, ug pisikal? Unsay nahitabo sa uban nga milapas sa balaod sa Diyos sa nangagi?’ Ang maong pagpamalandong nagpalig-on sa kasingkasing ni Maria, ug magpalig-on usab kana kanato.

Pagkat-on Gikan sa mga Panig-ingnan

Mahimo bang itudlo sa klasehanan ang kaligdong? Kining pangutanaha nakapalibog sa mga tighunahuna sulod sa mga milenyo. Ang Gregong pilosopo nga si Plato nakiling sa paghunahuna nga mahimo kining itudlo diha sa klasehanan. Si Aristotle, sa laing bahin, nangatarongan nga ang kaligdong maangkon pinaagi sa pagbansay niana. Usa ka magsusulat nagsumaryo sa debate bahin sa maong isyu niining paagiha: “Sa mubo, ang etika sa kaligdong dili makat-onan nga mag-inusara. Ni makat-onan kini gikan sa mga teksbok. Ang maayong kinaiya maugmad gumikan sa pagkinabuhi diha sa mga komunidad . . . diin ang kaligdong gidasig ug gigantihan.” Apan asa nato makaplagi ang tinuod nga maligdong nga mga tawo? Bisan tuod ang kadaghanang kultura naghatag ug pipila ka pananglitan sa kaligdong, labing menos diha sa ilang mga bayani sa sugilambong ug mga sugilanon, ang Bibliya naundan sa daghang tinuod nga mga panig-ingnan.

Ang labing maayong panig-ingnan sa kaligdong mao si Jehova. Kanunay siyang molihok sa ligdong nga paagi ug nagabuhat kon unsay matarong ug maayo. Maugmad nato ang kaligdong pinaagi sa pagkahimong “mga tigsundog sa Diyos.” (Efeso 5:1) Ug ang Anak sa Diyos, si Jesu-Kristo, ‘nagbilin kanato ug sulondan aron atong sundon pag-ayo ang iyang mga tunob.’ (1 Pedro 2:21) Dugang pa, ang Bibliya naundan sa mga asoy sa daghang matinumanong mga tawo, sama kang Abraham, Sara, Jose, Ruth, Job, ug Daniel ug sa iyang tulo ka Hebreohanong mga kauban. Dili angayng sayloan ang mga panig-ingnan sa kaligdong taliwala sa modernong-adlaw nga mga alagad ni Jehova.

Kita Mahimong Molampos

Kita ba gayod mahimong molampos sa pagbuhat kon unsay maligdong atubangan sa Diyos? Sanglit napanunod ang pagkadili-hingpit, usahay dunay kusganong pakigbugno sa sulod nato tali sa hunahuna ug unod—tali sa pagtinguha sa pagbuhat kon unsay maligdong ug sa pagsunod sa atong makasasalang mga kiling. (Roma 5:12; 7:13-23) Apan ang pakigbugno mahimong madaog uban sa tabang sa Diyos. (Roma 7:24, 25) Si Jehova nagtagana sa iyang Pulong ug sa pinasukad-sa-Bibliya nga mga publikasyon. Pinaagi sa makugihong pagtuon sa Kasulatan ug mainampoong pagpamalandong niana, mahimong putli ang atong kasingkasing. Gikan sa maong putli nga kasingkasing mogula ang maligdong nga mga hunahuna, pulong, ug lihok. (Lucas 6:45) Pinasukad sa mga panig-ingnan ni Jehova nga Diyos ug Jesu-Kristo, makaugmad kita ug diyosnong personalidad. Ug dako gayod kitag makat-onan gikan sa mga tawo nga matinumanong nag-alagad sa Diyos karon.

Si apostol Pablo nagdasig sa iyang mga magbabasa nga ‘padayong isipon’ ang kaligdong ug ubang dalayegong mga butang. Ang pagbuhat niini seguradong moresulta sa panalangin sa Diyos. (Filipos 4:8, 9) Uban sa tabang ni Jehova, mahimo kitang molampos sa pag-ugmad sa kaligdong.

[Hulagway sa panid 6]

Himoa ang pagpamalandong nga bahin sa imong pagtuon sa Bibliya

[Hulagway sa panid 7]

Ugmara ang diyosnong personalidad pinaagi sa pagsundog kang Kristo Jesus