Ang Bibliya Diha sa Usa Lamang ka Tomo

ARON makahimog mga kopya sa Bibliya, ang unang mga Kristohanon nanguna sa paggamit sa codex—usa ka libro, dili usa ka linukot nga basahon. Apan, ang mga Kristohanon wala dihadiha magsugod sa pagpatunghag usa lamang ka tomo nga nasudlan sa tanang basahon sa Bibliya. Gihimo ni Flavius Cassiodorus niadtong ikaunom nga siglo ang usa ka hinungdanong tikang alang sa kaylap nga paggama sa usag-tomo nga mga Bibliya.

Si Flavius Magnus Aurelius Cassiodorus natawo sa mga 485-490 K.P. sa usa ka adunahang pamilya sa Calabria, sa habagatang tumoy sa presenteng-adlaw nga Italya. Siya nabuhi panahon sa magubotong yugto sa kasaysayan sa Italya sa dihang ang peninsula giokupahan, una sa mga Goth ug dayon sa mga Byzantino. Sa dihang nag-edad siyag mga 60 o 70, si Cassiodorus nagtukod sa monasteryo ug librarya sa Vivarium duol sa iyang pinuy-anan sa Squillace, Calabria.

Usa ka Mainampingong Editor sa Bibliya

Kon unsaon sa pagkabaton sa mga tawo sa Bibliya mao ang usa sa pangunang gikabalak-an ni Cassiodorus. “Sumala sa hunahuna ni Cassiodorus,” misulat ang historyador nga si Peter Brown, “ang tanang literatura nga Latin kinahanglang gamiton aron mabatonan sa mga tawo ang Kasulatan. Ang tanang tabang nga kanhi gigamit aron matun-an ug makopya ang klasikal nga mga teksto kinahanglang gamiton aron masabtan ang Kasulatan ug makopya kini nga makinaadmanon. Sama sa usa ka bag-ong namugnang planetaryong sistema, ang kulturang Latin sa katibuk-an angayng motuyok sa orbito palibot sa dakong adlaw sa Pulong sa Diyos.”

Si Cassiodorus nagtigom sa mga maghuhubad ug sa mga gramatiko didto sa monasteryo sa Vivarium aron sa paghan-ay sa tibuok Bibliya ug nagdumala sa makuting editoryal nga proseso. Gisalig niya ang buluhaton sa pipila lamang ka makinaadmanong mga tawo. Kini maoy aron likayan ang madalidaliong pagbag-o sa gituohang mga sayop sa mga eskriba. Kon adunay pagduhaduha bahin sa gramarya, ang karaang mga manuskrito sa Bibliya pagaisipon nga mas awtoritatibo kay sa dinawat nga komon nga Latin. Si Cassiodorus nagsugo: “Ang mga napanghimatud-ang gramatika . . . kinahanglang preserbahon, sanglit ang usa ka teksto nga nailhang dinasig dili arang maimpluwensiyahan sa sayop. . . . Ang Biblikanhong mga paagi sa pamulong, metapora, ug idiom kinahanglang preserbahon, bisan pag lahi kaayo sa Latin nga mga sumbanan, ingon man usab ang ‘Hebreohanong’ porma sa mga nombre propio.”—The Cambridge History of the Bible.

Ang Codex Grandior

Ang mga magkokopya diha sa monasteryo sa Vivarium gisugo ni Cassiodorus sa pagpatungha sa labing menos tulo ka lahing mga edisyon sa Bibliya nga Latin. Ang usa niini, nga siyam ka tomo, lagmit naundan sa Karaang Latin nga teksto, usa ka hubad nga mitungha sa hinapos sa ikaduhang siglo. Ang ikaduhang edisyon naundan sa Latin nga Vulgate, nga natapos ni Jerome sa hapit nang magsugod ang ikalima nga siglo. Ang ikatulo, ang Codex Grandior, nga nagkahulogang “mas dakong codex,” gikuha gikan sa tulo ka teksto sa Bibliya. Ang kataposang duha ka edisyon nagtingob sa tanang basahon sa Bibliya ngadto sa usa ka tomo.

Si Cassiodorus lagmit mao ang unang nagpatungha sa mga Bibliya nga Latin diha sa usa  lamang ka tomo, nga nagtawag niini nga pandectae.  a Sa walay duhaduha nakita niya ang pagkahinungdanon sa pagtingob sa tanang basahon sa Bibliya diha sa usa ka tomo, sa ingon mawala ang kakalas sa panahon sa paghiling sa daghang tomo.

Gikan sa Habagatang Italya Ngadto sa Kapupud-an sa Britanya

Wala magdugay human sa kamatayon ni Cassiodorus (lagmit sa mga 583 K.P.), ang pagpanaw sa Codex Grandior nagsugod. Nianang panahona, ang bahin sa librarya sa Vivarium gituohang gibalhin ngadto sa librarya sa Lateran sa Roma. Sa 678 K.P., ang Anglo-Saxon nga superyor sa monasteryo nga si Ceolfrith nagdala sa codex sa Kapupud-an sa Britanya sa iyang pagpauli gikan sa iyang pag-estar sa Roma. Busa kini nakaabot sa duha ka monasteryo sa Wearmouth ug sa Jarrow, nga ubos sa sugo ni Ceolfrith, nga diha sa nailhan karon nga Northumbria, Inglaterra.

Ang usag-tomo nga Bibliya ni Cassiodorus nakadani gayod kang Ceolfrith ug sa iyang mga monghe, nga lagmit nakauyon sa pagkakombenyente niini. Busa, sulod sa pipila lamang ka dekada, nakapatungha sila ug tulo ka lain pang kompletong Bibliya diha sa usa lamang ka tomo. Ang nahibilin na lamang nga kopya niini mao ang usa ka dakong manuskrito nga gitawag ug Codex Amiatinus. Kini dunay 2,060 ka panid nga gama sa panit sa baka, matag usa maoy mga 51 por 33 sentimetros. Apil ang hapin niini kini may gibag-ong 25 sentimetros ug may gibug-atong 34 kilos. Mao na lamang kini ang naglungtad nga labing karaang kompletong usag-tomo nga Bibliya sa Latin. Ang inilang eksperto sa Bibliya sa ika-19ng siglo nga si Fenton J. A. Hort nagkompirmar sa codex sa 1887. Si Hort mikomento: “Bisan alang sa usa ka tawo nga nabuhi sa ika-19ng siglo, kining talagsaong [manuskrito] makapahingangha gayod kaayo.”

Pagbalik Ngadto sa Italya

Ang orihinal nga Codex Grandior nga gipabuhat ni Cassiodorus nawala na karon. Apan ang Anglo-Saxon nga kabilin niini, ang Codex Amiatinus, mipanaw pagbalik sa Italya wala madugay human sa pagkatapos niini. Wala magdugay una pa sa iyang kamatayon, si Ceolfrith nakahukom nga mobalik sa Roma. Siya nagdalag usa sa iyang tulo ka manuskrito sa Bibliya nga Latin ingong gasa kang Papa Gregorio II. Si Ceolfrith namatay samtang nagpanaw, sa 716 K.P., sa Langres, Pransiya. Apan ang iyang Bibliya nagpadayon sa panaw uban sa pundok sa mga magpapanaw. Ang codex sa kataposan gilakip sa librarya sa monasteryo sa Mount Amiata, sentral Italya, nga diha niana gikuha ang iyang ngalang Codex Amiatinus. Sa 1782 ang manuskrito gibalhin ngadto sa Medicean-Laurentian Library sa Florence, Italya, diin nagpabilin kini nga usa sa labing bililhong mga manggad sa librarya.

Sa unsang paagi nakaapektar kanato ang Codex Grandior? Sukad sa panahon ni Cassiodorus, ang mga magkokopya ug ang mga tigpatik nagpalabi pag-ayo sa paghimog usag-tomo nga mga Bibliya. Hangtod karong adlawa, ang pagbaton sa Bibliya niining paagiha nagpasayon sa katawhan sa paghiling niini ug sa ingon makabenepisyo gikan sa gahom niini diha sa ilang mga kinabuhi.—Hebreohanon 4:12.

[Footnote]

[Mapa sa panid 29]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Panaw sa Codex Grandior

Monasteryo sa Vivarium

Roma

Jarrow

Wearmouth

Panaw sa Codex Amiatinus

Jarrow

Wearmouth

Mt. Amiata

Florence

[Credit Line]

Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Mga hulagway sa panid 30]

Itaas: Codex Amiatinus Wala: Hulagway ni Esdras diha sa Codex Amiatinus

[Credit Line]

Biblioteca Medicea Laurenziana, Firenze