Sugilanon sa Kinabuhi

Ang Pagsubay sa Dalan ni Jehova Maoy Among Kusog ug Kalipay

SUMALA SA GIASOY NI LUIGGI D. VALENTINO

“Mao kini ang dalan. Lakaw niini,” nagtambag si Jehova. (Isaias 30:21) Ang pagsunod niining tambaga nahimo nakong tumong sukad sa akong bawtismo 60 ka tuig kanhi. Kining tumonga sayong natisok pinaagi sa panig-ingnan sa akong mga ginikanan, mga lalin gikan sa Italya, nga mipuyo sa Cleveland, Ohio, T.B.A., niadtong 1921. Didto ilang gipadako ang tulo ka anak—akong magulang nga lalaking si Mike, akong manghod nga babayeng si Lydia, ug ako.

GISUSI sa akong mga ginikanan ang lainlaing mga relihiyon apan sa ngadtongadto miundang tungod sa kahigawad. Unya usa ka adlaw sa 1932, namati si Papa sa usa ka programa sa radyo sa Italyanhong pinulongan. Kadto maoy usa ka sibya sa mga Saksi ni Jehova, ug nakauyon si Papa sa iyang napamatian. Siya misulat aron mangayog dugang nga impormasyon, ug usa ka Saksing Italyano gikan sa hedkuwarter sa mga Saksi ni Jehova sa Brooklyn, New York, ang miduaw kanamo. Human sa usa ka madasigong panaghisgot nga miabot hangtod sa kaadlawon, ang akong mga ginikanan nakombinsir nga ilang nakaplagan ang tinuod nga relihiyon.

Si Papa ug Mama nagsugod sa pagtambong sa Kristohanong mga tigom ug nagbukas sa ilang balay sa pag-abiabi sa nagapanawng mga magtatan-aw. Bisag bata pa ako, gipakuyog ako niini nga mga bisita diha sa buluhatong pagsangyaw ug gidasig ako sa pag-alagad kang Jehova sa bug-os-panahon.  Usa sa maong bisita mao si Carey W. Barber, nga usa na karon ka membro sa Nagamandong Lawas sa mga Saksi ni Jehova. Sa wala madugay, sa Pebrero 1941, nabawtismohan ako sa edad nga 14, ug sa 1944, nagsugod ako sa pag-alagad ingong payunir sa Cleveland. Si Mike ug Lydia misubay usab sa dalan sa kamatuoran sa Bibliya. Si Mike nag-alagad kang Jehova hangtod sa iyang kamatayon, ug si Lydia miduyog sa iyang bana, si Harold Weidner, sulod sa 28 ka tuig sa nagapanawng ministeryo. Karon, sila nag-alagad ingong espesyal nga bug-os-panahong mga ministro.

Ang Pagkabilanggo Nagpalalom sa Akong Determinasyon sa Pagsubay sa Dalan

Sayo sa 1945, gibalhog ako sa Chillicothe Federal Prison sa Ohio tungod kay ang akong binansay-sa-Bibliya nga tanlag nagpalihok kanako sa pagsunod sa Isaias 2:4, nga naghisgot bahin sa pagsalsal sa mga espada nga mga punta sa daro. Sa usa ka higayon, ang mga awtoridad sa bilanggoan mitugot sa binilanggong mga Saksi nga makabaton lamang ug limitadong gidaghanon sa mga literatura sa Bibliya nga gipatik sa mga Saksi ni Jehova. Apan, mitabang ang mga Saksi sa kasikbit nga kongregasyon. Usahay, ihulog nila ang pipila ka publikasyon diha sa kaumahan duol sa bilanggoan. Sa pagkabuntag, sa dihang dad-on na ang mga binilanggo sa ilang trabahoanan, pangitaon nila ang maong mga publikasyon ug unya iyuhot kini ngadto sa bilanggoan. Sa pag-abot nako sa bilanggoan, gitugotan na kami nga makabaton ug dugang nga mga literatura. Bisan pa niana, akong nakat-onan gayod ang pagpabili sa espirituwal nga pagkaon nga gitagana ni Jehova—usa ka leksiyon nga sa gihapon akong mahinumdoman inigkadawat nakog bag-ong gula sa Ang Bantayanang Torre o Pagmata!

Bisan tuod gitugotan kami sa paghimog mga tigom sa kongregasyon diha sa bilanggoan, walay dili-Saksi ang gitugotan sa pagtambong. Bisan pa niana, ang pipila ka opisyal sa bilanggoan ug mga binilanggo mitambong nga tinagotago, ug ang pipila midawat gani sa kamatuoran. (Buhat 16:30-34) Ang mga pagduaw ni Brader A. H. Macmillan maoy usa ka talagsaong tuboran sa paghupay. Siya kanunayng nagpasalig kanamo nga ang panahon nga among gigugol sa bilanggoan dili kawang tungod kay kini nagbansay kanamo alang sa umaabot nga mga asaynment. Ang maong minahal nga tigulang nga igsoon nakatandog sa akong kasingkasing ug nagpalalom sa akong determinasyon sa paglakaw sa dalan ni Jehova.

Nakabaton Akog Kauban

Natapos ang Gubat sa Kalibotan II, nabuksan ang mga ganghaan sa bilanggoan, ug ako mibalik sa pagpayunir, ang bug-os-panahong ministeryo. Apan sa 1947 namatay ang akong amahan. Aron masuportahan ang pamilya, nangita akog sekular nga trabaho ug nahimong kuwalipikado usab sa pagpanghilot—usa ka naantigohan nga nakatabang kanako sulod sa malisod nga panahon nga giatubang nako ug sa akong asawa mga 30 ka tuig sa ulahi. Apan wala nako masunodsunod pag-asoy ang sugilanon. Una, pasaysaya ako bahin sa akong asawa.

Usa ka hapon niadtong 1949 samtang didto ako sa Kingdom Hall, mikiring ang telepono. Gipunit ko kini ug nadungog ang usa ka maanindot nga tingog nga nag-ingon: “Ang akong ngalan mao si Christine Genchur. Usa ako sa mga Saksi ni Jehova. Mibalhin ako sa Cleveland aron mangitag trabaho, ug buot ko nga magpasakop sa usa ka kongregasyon.” Ang among Kingdom Hall halayo ra sa dapit diin siya nagpuyo, apan ginindotan ko sa iyang tingog, busa gihatagan ko siyag direksiyon sa pag-adto sa among tigomanan ug gidasig siya sa pagtambong niana nga Dominggo—ang adlaw nga ako ang magpahayag sa pakigpulong publiko. Sa pagka-Dominggo, ako ang kinaunhan nga miabot sa Kingdom Hall, apan walay estranyong sister nga mitungha. Sa tibuok nga pakigpulong, kanunay kong nagtan-aw sa pultahan, apan walay usa nga miabot. Pagkaugma gitawgan ko siya sa telepono, ug siya miingon nga dili pa siya sinati sa mga biyahe sa bus. Busa miboluntaryo ako nga makigkita kaniya aron ipatin-aw ug maayo ang maong mga butang.

Nasayran ko nga ang iyang mga ginikanan, nga mga lalin gikan sa Czechoslovakia, nakig-uban na sa mga Estudyante sa Bibliya human makabasa sa pulyetong Where Are the Dead? Ang iyang mga ginikanan nabawtismohan niadtong 1935. Sa 1938, ang papa ni Christine nahimong company servant (nga karon gitawag ug nagadumalang magtatan-aw) sa kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova sa Clymer, Pennsylvania, T.B.A., ug sa 1947, si Christine nabawtismohan sa edad nga 16. Dali ra akong nahigugma niining maanyag, mahunahunaon sa espirituwal nga sister. Nagminyo mi niadtong Hunyo 24, 1950, ug sukad niadto si Christine nahimo nakong maunongong kauban, nga matinguhaon gayod kanunay sa pag-una sa intereses sa Gingharian sa Diyos. Mapasalamaton ako kang Jehova nga kining takos  nga kauban nakighiusa sa iyang kinabuhi kanako.—Proverbio 31:10.

Usa ka Dakong Sorpresa

Niadtong Nobyembre 1, 1951, kaming duha nagsugod sa pagpayunir. Duha ka tuig sa ulahi, sa usa ka kombensiyon sa Toledo, Ohio, si Brader Hugo Riemer ug Albert Schroeder nakigsulti sa usa ka grupo sa mga payunir nga interesado sa misyonaryong pag-alagad. Kami apil kanila. Gidasig kami nga magpadayon sa pagpayunir sa Cleveland, apan sa pagkasunod gayod nga bulan, nakadawat kami ug usa ka dakong sorpresa—usa ka imbitasyon nga patunghaon sa ika-23 nga klase sa Watchtower Bible School of Gilead, nga magsugod sa Pebrero 1954!

Samtang kami nagbiyahe padulong sa Tunghaang Gilead, nga didto kanhi sa South Lansing, New York, si Christine ginerbiyos pag-ayo nga siya nagpunay pag-ingon kanako, “Paghinayhinay lang pagpadagan!” Ako miingon, “Christine, kon kita magpahinayhinay pa gayod, morag wala na ta magdagan.” Apan, pag-abot namo sa kampus, mibati na kami nga mas relaks. Giabiabi ni Brader Nathan Knorr ang grupo sa mga estudyante ug gisuroy kami sa palibot. Gipatin-aw usab niya kon unsaon pagdaginot sa tubig ug elektrisidad, nga nagpasiugda nga ang pagdaginot maoy usa ka maayong hiyas sa dihang mag-atiman sa intereses sa Gingharian. Kanang tambaga natisok sa among mga hunahuna. Kami nagsunod gihapon niana.

Paglanding sa Rio

Sa wala madugay kami migraduwar, ug sa pagka-Disyembre 10, 1954, misakay kami ug ayroplano diha sa matugnaw nga Siyudad sa New York, nga mahinamong nagpaabot nga makalanding sa among bag-ong asaynment sa mainit nga Rio de Janeiro, Brazil. Si Peter ug Billie Carrbello, mga isigkamisyonaryo, kauban namo sa panaw. Ang paglupad mokabat ug 24 oras, apil ang mga paghapit sa Puerto Rico, Venezuela, ug Belém sa amihanang Brazil. Apan, tungod kay nagkadeperensiya ang makina, mikabat ug 36 oras ayha pa namo makita ang Rio de Janeiro sa ubos namo. Apan pagkaanindot nga talan-awon! Ang mga suga sa siyudad midan-ag sama sa nagkidlapkidlap nga mga diamante diha sa itom nga alpombra, ug ang masilakong kahayag sa bulan midan-ag diha sa katubigan sa Guanabara Bay.

Ubay-ubayng mga membro sa pamilyang Bethel ang naghulat kanamo sa erport. Human sa mainitong pag-abiabi kanamo, gidala nila kami ngadto sa sangang buhatan, ug sa mga alas tres sa buntag, kami nangatulog. Paglabay sa pipila lang ka oras, gipukaw kami sa usa ka bagting nga nagpahinumdom kanamo nga nagsugod na ang among unang adlaw ingong mga misyonaryo!

Usa ka Sayong Leksiyon

Sa wala madugay nakat-onan namo ang usa ka hinungdanong leksiyon. Kami nagabhian sa balay sa usa ka pamilyang Saksi. Sa dihang buot na kaming mobalik sa sangang buhatan, ang bana nangatarongan, “Dili, dili kamo makalakaw; nag-ulan pa,” ug siya miinsistir nga didto na lang kami magpalabay sa kagabhion. “Didto sa Amerika mag-ulan usab,” matod nako, nga nagkatawa nga wala manumbaling sa iyang mga pulong. Ug kami milakaw.

Tungod sa mga bukid nga naglibot sa Rio, ang tubig sa ulan daling mapondo ug moagos ngadto sa siyudad, nga kasagaran magpabaha. Wala magdugay miubog na kami sa tubig nga tagatuhod. Duol sa sangang buhatan, ang mga karsada nahimo nang nagbul-og nga mga suba nga ang tubig taman na sa among dughan. Nahumod kami sa dihang nakaabot na kami sa Bethel. Pagkaugma, lain kaayo ang gibati ni Christine ug natakboyan siya ug tipos, nga nagpaluya kaniya sulod sa taas nga panahon. Dili na angayng isulti pa, ingong bag-ong mga misyonaryo, namati unta kami sa tambag sa eksperyensiyadong mga Saksi sa maong dapit.

Unang mga Lakang sa Misyonaryo ug Nagapanaw nga Buluhaton

Human niining daw dili maayong pagsugod, kami maikagong nagsugod sa among ministeryo sa kanataran. Basahon namo ang presentasyon sa pinulongang Portuges ngadto kang bisan kinsa nga among mahibalag, ug daw dungandungan kaming nakaantigo sa pagsultig Portuges. Usa ka tagbalay miingon kang Christine, “Makasabot ko nimo, apan dili  ko makasabot kaniya,” nga nagpunting kanako. Ang laing tagbalay miingon kanako, “Makasabot ko nimo apan dili ko makasabot sa imong asawa.” Bisan pa niana, kami nalipay nga nakapahimutang ug 100 ka suskrisyon sa Bantayanang Torre sulod niadtong unang mga semana. Ngani, ubay-ubay sa among mga estudyante sa Bibliya nabawtismohan sa among unang tuig sa Brazil, nga nagpadimdim kanamo kon unsa gayod ka mabungahon kining maong misyonaryong asaynment.

Sa tungatunga sa katuigang 1950, daghan sa mga kongregasyon sa Brazil walay regular nga pagduaw sa mga magtatan-aw sa sirkito tungod sa kakulang sa kuwalipikadong mga igsoong lalaki. Busa bisag nagtuon pa ako sa pinulongan ug wala pa makahatag ug pakigpulong publiko sa Portuges, gitudlo ako alang sa buluhaton sa sirkito sa estado sa São Paulo niadtong 1956.

Sanglit ang unang kongregasyon nga among giduaw wala pa maduaw sa magtatan-aw sa sirkito sulod sa duha ka tuig, ang tanan naghinamhinam gayod pag-ayo alang sa pakigpulong publiko. Sa pag-andam sa maong pakigpulong, naggunting akog mga parapo gikan sa mga artikulo sa Bantayanang Torre sa Portuges ug gipapilit ang mga ginunting diha sa mga panid sa papel. Niadtong Dominggoha, napuno ang Kingdom Hall. Ang mga tawo nanglingkod na gani sa entablado, ang tanan naghulat sa dakong okasyon. Ang pakigpulong, o tuod ang pagbasa, nagsugod. Usahay ako motan-aw sa mamiminaw, ug sa akong kahibulong walay usa nga naglihok, bisan ang mga bata. Ang tanan nagtan-aw pag-ayo kanako. Akong gihunahuna: ‘Uroy, Valentino, miuswag na diay ang imong Portuges! Kining mga tawhana nagpatalinghog.’ Mga tuig sa ulahi, sa dihang miduaw ko pag-usab sa maong kongregasyon, usa ka igsoong lalaki nga diha niadtong unang pagduaw miingon: “Nahinumdom ka ba niadtong pakigpulong publiko nga imong gihatag? Wala miy nasabtan nga usa ka pulong niadto.” Gitug-anan ko sila nga daghan usab ang wala nako masabti sa mao nga pakigpulong.

Niadtong unang tuig sa buluhaton sa sirkito, kanunay kong basahon ang Zacarias 4:6. Ang mga pulong, ‘Dili pinaagi sa gahom kondili pinaagi sa akong espiritu,’ nagpahinumdom kanako nga ang espiritu ni Jehova mao ang bugtong katarongan nga miuswag ang buluhaton sa Gingharian. Ug kini miuswag gayod, bisan pa sa among tataw nga mga limitasyon.

Naagiang mga Hagit ug mga Panalangin

Ang buluhaton sa sirkito nagkahulogan sa paglatas sa mga dapit dala ang makenilya, kinahon nga mga literatura, mga maleta, ug mga bag. Ginumerohan pag-ayo ni Christine ang among mga bagahe aron walay usa nga mataligam-an sa dihang magdalidali pagbalhin ngadto sa lainlaing mga bus. Naandan na ang pagbiyahe sakay sa bus sulod sa 15 oras latas sa hugaw nga mga karsada aron makaabot sa among sunod nga destinasyon. Usahay, makapanerbiyos kaayo, ilabina kon magsugat ang duha ka bus diha sa usa ka huyang nga tulay, nga halos magdip-ig na. Mibiyahe usab kami sakay sa tren, barko, ug sakay sa kabayo.

Sa 1961 nagsugod kami sa pag-alagad sa buluhaton sa distrito, nga mopanaw ngadto sa lainlaing mga sirkito inay sa lainlaing mga kongregasyon. Daghang gabii sa usa ka semana, magpasalida kami ug mga pelikula nga hinimo sa organisasyon ni Jehova—matag higayon sa lainlaing mga dapit. Sagad dalidalion namo kini paghimo aron malupigan ang mga klerigo, nga naningkamot sa pagpugong niini nga mga pasalida. Sa usa ka lungsod, gipugos sa pari ang usa ka tag-iya sa hall nga ikanselar ang kontrata nga iyang gihimo kanamo. Human sa daghang adlaw sa pagpangita, nakakaplag kamig laing dapit, apan walay usa nga among gisultihan ug kami padayong nag-imbitar kang bisan kinsa sa pag-adto sa orihinal nga lokasyon. Sa wala pa magsugod ang programa, miadto si Christine sa hall ug hilom nga nagtultol niadtong buot motan-aw sa pelikula ngadto sa bag-ong lokasyon. Nianang gabhiona, 150 ka tawo ang nakatan-aw sa pelikula, nga may haom nga ulohang The New World Society in Action.

Bisan tuod may mga panahon nga ang buluhatong pagpanaw sa hilit nga mga lugar makapabudlay, ang mapainubsanong mga igsoon nga nagpuyo didto mapabilhon kaayo sa among mga duaw ug maabiabihon kaayo sa pagpaambit kanamo sa ilang makasaranganong mga balay nga tungod niana kami nagpasalamat kanunay kang Jehova nga makauban namo sila. Ang pagpakighigala kanila miresultag makapalipayng mga panalangin alang kanamo. (Proverbio 19:17; Haggeo 2:7) Busa, kami nasubo pag-ayo nga human makaalagad ug kapin sa 21 ka tuig sa Brazil, natapos ang among misyonaryong mga adlaw!

 Panahon sa Kalisod, si Jehova Nagpakita Kanamo sa Dalan

Niadtong 1975, si Christine gioperahan. Kami nagpadayon sa nagapanawng buluhaton, apan migrabe ang panglawas ni Christine. Daw labing maayo nga mobalik sa Tinipong Bansa aron siya maatiman sa panglawas. Sa Abril 1976, miabot kami sa Long Beach, California, ug miestar uban sa akong inahan. Human makapuyo sa langyawng nasod sulod sa duha ka dekada, wala kami masayod kon unsaon sa pagdumala kini nga kahimtang. Nagsugod ako sa pagpanghilot, ug ang kita sa maong trabaho nakasustiner kanamo. Ang estado sa California nagtaganag luna sa ospital alang kang Christine, apan didto nagkaluya siya kada adlaw tungod kay ang mga doktor dili motambal kaniya nga walay pag-abonog dugo. Kay nawad-ag paglaom, nangamuyo kami kang Jehova alang sa paggiya.

Usa ka hapon sa dihang misangyaw ako sa kanataran, nakakita ako ug usa ka opisina sa doktor, ug dihadiha, nakahukom ako sa pagsulod. Bisan tuod mouliay na ang doktor, gipasulod niya ako sa iyang opisina, ug nagsultihanay kami sulod sa duha ka oras. Unya siya miingon: “Gipabilhan ko ang inyong buluhaton ingong mga misyonaryo, ug tambalan ko ang imong asawa nga walay bayad ug walay pag-abonog dugo.” Daw dili ako makatuo sa akong nadungog.

Kining maluloton nga doktor, nga usa diay ka iladong espesyalista, nagbalhin kang Christine ngadto sa usa ka ospital diin siya nagtrabaho, ug ubos sa iyang pag-atiman, ang kahimtang ni Christine sa wala madugay miarang-arang. Pagkamapasalamaton namo nga si Jehova nagpakita kanamo sa dalan niadtong malisod nga panahon!

Bag-ong mga Asaynment

Dihang nabaskog na si Christine, nag-alagad kami ingong mga payunir ug nakabatog kalipay sa pagtabang sa ubay-ubayng mga tawo sa Long Beach nga mahimong mga magsisimba ni Jehova. Sa 1982 gidapit kami alang sa buluhaton sa sirkito sa Tinipong Bansa. Nagpasalamat kami kang Jehova sa matag adlaw nga gigamit kami pag-usab sa buluhatong pagpanaw—usa ka matang sa ministeryo nga among gihigugma. Nag-alagad kami sa California ug dayon sa New England, diin ang sirkito naglakip sa pipila ka kongregasyon nga nagasultig Portuges. Sa ulahi apil usab niini ang Bermuda.

Tapos sa upat ka makapalagsik nga mga tuig, nakadawat kami ug laing asaynment. Gidapit kami nga mahimong mga espesyal payunir sa bisan diin nga among gusto. Bisan tuod nga nasubo kami nga mobiya sa buluhatong pagpanaw, kami determinado sa pagpadayon sa among bag-ong asaynment. Apan diin? Sa buluhatong pagpanaw, among namatikdan nga ang kongregasyon nga Portuges sa New Bedford, Massachusetts, nagkinahanglan ug tabang—busa kami miadto sa New Bedford.

Sa pag-abot namo, gihimoan kami sa kongregasyon ug usa ka dakong parti sa pag-abiabi. Pagkadako sa among pagbati nga gipabilhan! Kami nakahilak. Usa ka batan-ong magtiayon nga may duha ka bata ang malulotong nagpaestar kanamo sa ilang balay hangtod nga makakita kami sa among apartment. Si Jehova sa pagkatinuod nagpanalangin niining asaynment sa pagkaespesyal payunir nga labaw kay sa among gidahom. Sukad sa 1986 kami nakatabang sa mga 40 ka lainlaing mga tawo niining lungsora nga mahimong mga Saksi. Sila maoy among espirituwal nga pamilya. Dugang pa, nakabaton akog kalipay sa pagkakita sa pag-uswag sa lima ka lokal nga mga igsoong lalaki nga nahimong mga magbalantay nga nag-atiman sa panon. Daw sama kini sa pag-alagad sa usa ka mabungahong misyonaryong asaynment.

Samtang among palandongon, kami malipayon nga nakaalagad kami kang Jehova gikan sa among pagkabatan-on ug naghimo sa kamatuoran nga among dalan sa kinabuhi. Tinuod nga ang pangedaron ug kaluyahon nakaapektar kanamo karon, apan ang pagsubay diha sa dalan ni Jehova mao sa gihapon ang among kusog ug kalipay.

[Hulagway sa panid 26]

Bag-ong pag-abot sa Rio de Janeiro

[Hulagway sa panid 28]

Among espirituwal nga pamilya sa New Bedford, Massachusetts