Ang Gumonhap Labot sa Pag-antos sa Tawo

“NGANO MAN DIYOS KO, NGANO MAN?” Kanang dagkog letra nga ulohan makita diha sa unang panid sa usa ka kaylap nga giapod-apod nga mantalaan human sa usa ka malaglagong linog sa Asia Minor. Gipakita didto ang usa ka larawan sa usa ka natarantar nga amahan nga nagdala sa iyang nasamdang anak nga babaye pagawas gikan sa ilang nahugnong balay.

Ang mga gubat, kagutmanan, epidemya, ug natural nga mga katalagman nagpahinabog hilabihang kasakit, tumang mga paghilak, ug di-maihap nga mga kamatayon. Idugang pa niini ang pag-antos sa mga biktima sa panglugos, pag-abuso sa bata, ug ubang mga krimen. Palandonga ang daghan kaayong nangaangol ug nangamatay tungod sa mga aksidente. Ug anaa pa ang tumang kaguol nga nasinati sa binilyong tawo tungod sa sakit, pagkatigulang, ug kamatayon sa mga minahal.

Ang ika-20ng siglo nakasinatig grabeng pag-antos sukad masukad. Gikan sa 1914 hangtod sa 1918, ang Gubat sa Kalibotan I nakapatay ug duolan sa napulo ka milyong sundalo. Ang ubang mga historyano nag-ingon nga nakapatay usab kini sa ingon ka daghang sibilyan. Sa Gubat sa Kalibotan II, mga 50 ka milyong sundalo ug mga sibilyan ang nangamatay, lakip ang minilyong walay mahimong mga babaye, kabataan, ug mga tigulang nga lalaki. Sa tibuok nga miaging siglo, milyonmilyon pa ang nahimong mga biktima sa pagpuo sa kaliwat, rebolusyon, kapintasan sa rasa, kagutmanan, ug kakabos. Ang Historical Atlas of the Twentieth Century nagbanabana nga kapin sa 180 ka milyong tawo ang nangamatay tungod sa maong “mangilngig nga mga hitabo.”

Ang trangkaso Espanyola sa 1918/19 nakapatay ug 20 ka milyong tawo. Sa milabayng duha ka dekada, mga 19 ka milyon ang nangamatay gumikan sa AIDS, ug mga 35 ka milyon karon ang dunay virus nga nagpahinabo niana. Minilyong kabataan ang nawad-ag mga ginikanan—sila nangamatay gumikan sa AIDS. Ug di-maihap nga gidaghanon sa masuso ang himalatyon gumikan sa AIDS, nga napasa ngadto kanila samtang sila diha pa sa tagoangkan.

Mas daghan pang pag-antos ang ginapahamtang diha sa kabataan sa ubang mga paagi. Nagpunting sa impormasyon nga gihatag sa United Nations Children’s Fund (UNICEF), sa hinapos sa 1995, ang Manchester Guardian Weekly sa Inglaterra nag-ingon: “Sa mga gubat sa milabayng dekada, 2 ka milyong kabataan ang nangamatay, 4-5 ka milyon ang nabaldado, 12 ka milyon ang nawad-ag mga balay, kapin sa 1 ka milyon ang nailo o nahimulag sa ilang mga ginikanan ug 10 ka milyon ang nakaagom ug kadaot sa hunahuna.” Idugang pa niini ang gibanabana nga 40 ngadto sa 50 ka milyong aborsiyon sa tibuok yuta—kada tuig!

Unsa Kahay Mahitabo sa Umaabot?

Daghan ang mabalak-on kaayo sa umaabot. Usa ka grupo sa mga siyentipiko nag-ingon: “Ang tawhanong mga kalihokan . . . sa usa ka sukod nag-usab sa gipuy-ang kalibotan nga  kini dili na makasustiner sa kinabuhi sa paagi nga atong nahibaloan.” Sila midugang: “Bisan niining gutloa, usa sa lima ka tawo ang nagkinabuhi diha sa tumang kakabos nga wala gayoy igong makaon, ug usa sa napulo ka tawo ang nag-antos sa grabeng malnutrisyon.” Gipahimuslan sa mga siyentipiko ang kahigayonan sa “pagpasidaan sa tanang katawhan kon unsay mahitabo sa umaabot” ug miingon: “Gikinahanglan ang dakong kausaban sa atong pag-atiman sa yuta ug sa kinabuhi nga anaa niana, aron malikayan ang kaylap nga tawhanong kaalaotan ug dili madaot ang atong tibuok-kalibotang pinuy-anan niini nga planeta.”

Nganong gitugotan sa Diyos ang hilabihang pag-antos ug pagkadaotan? Sa unsang paagi iyang sulbaron ang kahimtang? Kanus-a?

[Picture Credit Lines sa panid 3]

Itaas, silyang de-ligid: UN/DPI Photo 186410C by P.S. Sudhakaran; tunga, gigutom nga kabataan: WHO/OXFAM; ubos, naghugo nga tawo: FAO photo/B. Imevbore