Sugilanon sa Kinabuhi

Mapasalamaton Tungod sa Akong Bililhon nga Halandomong mga Hitabo!

SUMALA SA GIASOY NI DRUSILLA CAINE

Ang tuig maoy 1933, ug bag-o pa akong naminyo kang Zanoah Caine nga usa ka colporteur—usa ka bug-os-panahong ebanghelisador—sama kanako. Ako naghinamhinam gayod ug nagplano nga moduyog sa akong bana sa iyang asaynment, apan aron mahimo kana, gikinahanglan ko ang usa ka bisikleta—usa ka mahalon nga butang nga wala gayod nako sukad maabot pagpalit tungod sa kalisod panahon sa depresyon. Unsay akong mahimo?

SA PAGKAHIBALO sa akong kalisod, ang akong mga bayaw nga lalaki nangukay sa mga basurahan sa among dapit, sa pamasing makakitag daang mga piyesa aron makaasembol ug bisikleta alang kanako. Tuod man sila nakakitag mga piyesa ug giasembol kini, ug kini midagan! Sa dihang makamao na kong mobisikleta, si Zanoah ug ako mibiyahe, nga malipayong nagbisikleta latas sa mga lungsod sa Inglaterra sa Worcester ug Hereford, nga gisangyawan ang tanan nga among nahibalag.

Wala ako makaamgo nga kining yanong lakang sa pagtuo motultol sa usa ka kinabuhi nga tugob sa halandomon kaayong mga hitabo. Apan, ang espirituwal nga pundasyon sa akong kinabuhi gipahiluna na sa akong minahal nga mga ginikanan.

Malisod nga Katuigan sa Dakong Gubat

Natawo ako niadtong Disyembre 1909. Wala madugay human niana nakabaton ang akong inahan ug kopya sa The Divine Plan of the Ages, ug sa 1914 gikuyog ako sa akong mga ginikanan aron makatan-aw sa “Photo-Drama of Creation,” sa Oldham, Lancashire. (Parehong hinimo sa gitawag karon ug mga Saksi ni Jehova.) Bisag bata pa ako, akong tin-awng mahinumdoman nga nagluksolukso ako sa kalipay sa pagpamauli namo tungod sa akong nakita! Unya gisugdan ni Frank Heeley ang usa ka grupo  sa pagtuon sa Bibliya sa Rochdale, diin kami nagpuyo. Ang pagtambong niini nakatabang sa among pamilya nga inanayng makasabot sa Kasulatan.

Ang kalinaw sa among kinabuhi nahugno sa mao usab nga tuig tungod sa pag-ulbo sa Dakong Gubat—ang Gubat sa Kalibotan I, ingon sa atong pagtawag niini karon. Girekluta ang akong amahan sa pagkasundalo apan siya nagpabiling neyutral. Siya gihubit diha sa korte ingong “usa ka ligdong kaayo nga tawo,” ug daghang sulat ang gipadala gikan sa “hamiling mga tawo nga nag-ingon nga nagtuo sila nga siya sinsero sa iyang pagdumili nga magsundalo,” nagtaho ang lokal nga mantalaan.

Hinunoa, gihatagan lamang ang akong amahan ug eksemsiyon “gikan sa Serbisyo sa Pagpakigkombate.” Dihadiha gibiaybiay siya, sama usab sa naagoman nako ug sa akong inahan. Ngadtongadto, ang kategoriya sa iyang trabaho girepaso, ug giasayn siya sa panguma, apan kining maong kahimtang gipahimuslan sa pipila ka mag-uuma ug suholan lang siya ug diyutay o kaha dili siya suholan. Aron masuportahan ang pamilya, hagong nagtrabaho ang akong inahan diha sa usa ka pribadong labhanan nga gamay rag suhol. Bisan pa niana, nakita ko karon kon unsa ka makapalig-on alang kanako nga nagugol ang katuigan sa akong pagkabatan-on sa paglahutay niadtong malisod nga mga kahimtang; kadto nakatabang kanako sa pagpabili sa mas hinungdanong espirituwal nga mga butang.

Usa ka Gamay nga Sinugdanan

Si Daniel Hughes, usa ka madasigong estudyante sa Bibliya, nahimong bahin sa among kinabuhi. Usa siya ka collier (minero sa karbon) sa Ruabon, usa ka baryo nga mga 20 kilometros gikan sa Oswestry, diin didto kami mibalhin. Si Tiyo Dan, ingon sa akong pagtawag kaniya, padayong nakigkontak sa among pamilya, ug sa matag higayon nga moduaw siya kanamo, kanunay siyang maghisgot bahin sa Kasulatan. Dili gayod siya makig-estorya bahin sa dili kaayo hinungdanong mga butang. Nasugdan ang usa ka klase sa pagtuon sa Bibliya sa Oswestry niadtong 1920, ug gihatagan ako ni Tiyo Dan ug kopya sa The Harp of God niadtong 1921. Akong gipabilhan kini tungod kay mas dali nakong masabtan ang mga pagtulon-an sa Bibliya tungod niini.

Diha usab si Pryce Hughes, a nga sa ulahi nahimong nagadumalang magtatan-aw sa sangang buhatan sa mga Saksi ni Jehova sa London. Siya nagpuyo uban sa iyang pamilya duol sa Bronygarth, sa utlanan sa Wales, ug ang iyang igsoong babaye, si Cissie, nahimong suod nga amiga sa akong inahan.

Akong nahinumdoman ang kahinam niadtong 1922 sa dihang giawhag nga ‘imantala ang Hari ug ang iyang gingharian.’ Sa misunod nga mga tuig, bisan ug nag-eskuyla pa ako, maikagon akong miduyog sa pagpanagtag sa espesyal nga mga tract, ilabina ang Ecclesiastics Indicted niadtong 1924. Sa paghinumdom niana nga dekada, pagkadakong pribilehiyo nga makauban ang daghan kaayong matinumanon nga mga igsoong lalaki ug babaye—lakip nila ni Maud Clark b ug sa iyang paris nga si Mary Grant, c ni Edgar Clay, d Robert Hadlington, Katy Roberts, Edwin Skinner, e uban ni Percy Chapman ug Jack Nathan, f nga parehong miadto sa Canada aron sa pagtabang sa buluhaton didto.

Ang binase sa Bibliya nga pakigpulong nga “Minilyon Karon nga Buhi ang Dili na Gayod Mamatay” nahimong usa ka tukma-sa-panahong pamatuod diha sa among dakong teritoryo. Niadtong Mayo 14, 1922, si Stanley Rogers, paryente ni Pryce Hughes, miabot gikan sa Liverpool aron sa paghatag niini nga pakigpulong sa Chirk, usa ka baryo nga anaa lamang sa amihanan sa among lungsod, ug sa ulahing bahin niadtong gabhiona ang pakigpulong gipahayag didto sa The Picture Playhouse sa Oswestry. Aduna gihapon koy kopya niadtong maong mga handbill nga gituyo pagpatik alang niana nga okasyon. Sulod nianang panahona, ang among gamayng grupo padayong napalig-on tungod sa mga pagduaw sa tulo ka nagapanawng mga magtatan-aw—mga pilgrim ingon sa among pagtawag kanila kaniadto—si Herbert Senior, Albert Lloyd, ug John Blaney.

Panahon sa Paghimog Desisyon

Niadtong 1929, nakadesisyon ako nga magpabawtismo. Niadtong tungora ako 19 anyos, ug sa samang higayon, akong giatubang ang akong unang dakong pagsulay. Nakaila ko ang usa ka batan-ong lalaki kansang amahan maoy usa ka politiko. Nagkagustohay mi, ug siya misakna nga makigminyo. Sa tuig una niana, ang librong Government giluwatan, ug gihatagan ko siyag kopya. Apan sa wala madugay mipatim-aw nga dili siya interesado sa  langitnong kagamhanan, ang tema niini nga libro. Nasayran ko sa akong mga pagtuon nga ang mga Israelinhon sa kakaraanan gisugo nga dili makigminyo sa mga dili-magtutuo ug nga kini nga prinsipyo aplikado sa mga Kristohanon. Busa, bisag lisod kadtong buhaton, gibalibaran ko ang iyang sakna sa kaminyoon.—Deuteronomio 7:3; 2 Corinto 6:14.

Nakabaton ako ug kalig-on gikan sa mga pulong ni apostol Pablo: “Dili kita mohunong sa pagbuhat ug maayo, kay sa takdang panahon kita moani kon kita dili molunga.” (Galacia 6:9) Ang akong minahal nga Tiyo Dan nagdasig usab nako sa dihang siya misulat: “Sa dagko ug gagmay nga mga pagsulay, ipadapat ang Roma 8, bersikulo 28,” nga nag-ingon: “Karon kita nahibalo nga ang Diyos naghimo sa tanan niyang mga buhat nga magtambayayongay alang sa ikaayo sa mga nahigugma sa Diyos, sa mga tinawag sumala sa iyang katuyoan.” Dili kadto sayon, apan nasayod ako nga gihimo ko ang hustong desisyon. Nianang tuiga nagpalista ako ingong usa ka colporteur.

Pag-atubang sa Hagit

Niadtong 1931 among nadawat ang bag-o namong ngalan, mga Saksi ni Jehova, ug nianang tuiga, gihimo namo ang usa ka makugihong kampanya ginamit ang pulyetong The Kingdom, the Hope of the World. Gihatagan ug kopya ang tanang politiko, klerigo, ug negosyante. Apil sa akong teritoryo ang Oswestry hangtod sa Wrexham, mga 25 kilometros paamihanan. Usa ka malisod nga buluhaton ang pagkobre niining tanan.

Sa kombensiyon sa Birmingham sa pagkasunod tuig, dihay pagtawag alang sa 24 ka boluntaryo. Sa kamaikagon, 24 kanamo ang nagsumiter sa among mga ngalan alang sa usa ka bag-ong matang sa pag-alagad, nga wala masayod kon unsa kadto. Handurawa ang among katingala sa dihang giasayn kami nga tinagurha aron itanyag ang mao gihapong pulyeto, ang The Kingdom, the Hope of the World, samtang nagsul-ob sa bug-at nga mga plakard nga nagmantala sa Gingharian.

Naulaw kaayo ko samtang nagsangyaw palibot sa katedral, apan akong gihupay ang akong kaugalingon pinaagi sa paghunahuna nga walay nakaila nako sa maong siyudad. Apan, naunsa ba hinuon nga ang unang tawo nga miduol kanako mao ang akong dugay nang amiga sa eskuylahan, nga mitan-aw lang ug miingon: “Naunsa ka man intawon nga nagsul-ob ka man ug ingon niana?” Kadto nga eksperyensiya nakatabang nako sa pagbuntog sa bisan unsang kahadlok sa tawo nga akong gibati!

Pagbalhin Ngadto sa Layong Dapit

Niadtong 1933, ako naminyo kang Zanoah, usa ka balo nga magulang nako ug 25 ka tuig. Ang iyang unang asawa maoy usa ka masibotong estudyante sa Bibliya, ug si Zanoah matinumanong nagpabilin sa iyang asaynment human mamatay ang iyang asawa. Wala madugay namalhin mi gikan sa Inglaterra ngadto sa among bag-ong teritoryo sa North Wales, mga 150 kilometros ang gilay-on. Ang mga karton, maleta, ug uban pang bililhong mga kabtangan gitungtong nga daw kahulogon diha sa mga manibela sa among bisikleta, nga gihigot sa taliwala sa mga trabisanyo, ug giempake sa mga sudlanan nga gimontura sa angkasanan sa bisikleta, apan nakadangat kami sa among destinasyon nga luwas sa peligro! Gikinahanglan kaayo namo ang among mga bisikleta sa maong asaynment—makaadto kami bisan asa, bisan duol sa tumoy sa Cader Idris, usa ka bukid sa Wales nga may gihabogong duolan sa 900 metros. Magantihon kaayo ang pagkakaplag ug mga tawo nga nangandoyng makadungog ‘niining maayong balita sa Gingharian.’—Mateo 24:14.

Di pa kaayo dugay ang among pagsangyaw didto sa dihang gisuginlan mi sa mga tawo nga usa ka tawong ginganlag Tom Pryce ang nagsangyawan na kanila, sama sa among ginahimo. Sa kataposan natultolan namo si Tom nga nagpuyo sa Long  Mountain, duol sa Welshpool—ug pagkadako sa among katingala! Panahon sa akong pagsangyaw niadtong unang mga adlaw, nakapahiluna ako kaniya sa giya sa pagtuon sa Bibliya nga Reconciliation. Iyang gitun-an kini nga siyasiya ra dayon gisulatan ang London alang sa dugang pa nga literatura, ug gipakig-ambit nga masiboton ang iyang bag-ong nakaplagan nga pagtuo sukad niadto. Napahimuslan namo ang malipayong mga yugto sa pag-ubanay, nga kaming tulo kanunayng magtuon aron magdinasigay.

Usa ka Katalagman nga Mitultol sa mga Panalangin

Sa 1934 ang tanang colporteur nga duol sa North Wales gidapit sa pag-adto sa lungsod sa Wrexham aron sa pagtabang sa pagpanagtag sa pulyetong Righteous Ruler. Sa adlaw una namo masugdi kining espesyal nga kampanya, dihay nahitabong katalagman sa nasod. Ang pagbuto sa minahan sa Gresford (mina sa karbon), nga tulo ka kilometro sa amihanan sa Wrexham, nakapatayg 266 ka minero. Kapin sa 200 ka bata ang nailo sa amahan, ug 160 ka babaye ang nabalo.

Giingnan kami nga ilista namo ang mga namatyan, duawon sila sa personal, ug binlan ug pulyeto. Usa sa mga ngalan nga gihatag kanako mao ang kang Gng. Chadwick nga namatyan ug 19-anyos nga anak nga lalaki. Sa miduaw ako, ang magulang nga anak, si Jack, mibisita sa iyang inahan aron sa paghupay kaniya. Kining batan-ong lalaki nakaila kanako apan naghilom lang. Human niadto, gibasa niya ang pulyeto ug unya gipangita ang The Final War, laing pulyeto nga akong gibilin kaniya pipila ka tuig una pa niana.

Nasayran ni Jack ug sa iyang asawa nga si May kon diin ako nagpuyo ug nangadto sila alang sa dugang literatura. Niadtong 1936 miuyon sila nga didto himoon ang mga tigom sa ilang balay sa Wrexham. Human sa pagduaw ni Albert Lloyd unom ka bulan sa ulahi, natukod ang usa ka kongregasyon, nga si Jack Chadwick maoy nahimong nagadumalang magtatan-aw. Karon aduna nay tulo ka kongregasyon sa Wrexham.

Kinabuhi Diha sa Treyler sa Gypsy

Hangtod niadtong panahona, moestar mi sa bisan unsang sak-anan nga among makita sanglit magbalhinbalhin man kami sa lainlaing mga dapit, apan nakahukom si Zanoah nga miabot na ang panahon nga angay kaming makapanag-iya ug kaugalingong balay, usa nga maguyodguyod ngadto sa lainlaing dapit. Ang akong bana usa ka hanas nga karpintero nga Gypsy ug kagikan, ug siya nagtukod ug usa ka treyler sa Gypsy alang kanamo. Ginganlan namo kini ug Elizabeth, usa ka ngalan diha sa Bibliya nga nagkahulogag “Diyos sa Kadagaya.”

Ilabinang nahinumdoman nako ang usa ka dapit nga among giestaran—didto sa usa ka prutasan daplin sa sapa. Para nako usa kadto ka Paraiso! Walay nakabalda sa malipayong katuigan nga among nagugol nga magkauban niana nga treyler, bisan tuod ug gamay lang kinig luna ug kasangkapan. Sa tingtugnaw, ang mga kobrekama sagad mobagtik ug mopilit sa mga bungbong sa treyler, ug ang nanibug-ok nga tubig diha sa bungbong ug atop maoy kanunayng problema. Kinahanglang maghakot usab kami ug tubig, usahay layo kaayo ang kalosanan, apan kini nga kalisdanan nabuntog namo.

Usa niana ka tingtugnaw ako nasakit, ug diyutay ra ang among pagkaon ug wala kamiy kuwarta. Milingkod si Zanoah sa katre, gigunitan ang akong kamot, ug gibasahan ako sa Salmo 37:25: “Batan-on  ako kaniadto, ako natigulang na usab, apan wala ako makakita ug matarong nga gibiyaan sa bug-os, ni sa iyang kaliwat nga nagapangita ug tinapay.” Nagtutok kanako siya miingon: “Kon wala ganiy mahitabo sa dili madugay, kita magpakilimos na, ug dili ako motuo nga itugot kana sa Diyos nga mahitabo!” Unya siya milakaw aron sa pagsangyaw sa among mga silingan.

Sa pag-uli ni Zanoah sa pagkaudto aron may ipainom kanako, usa ka sobre ang naghulat kaniya. May sulod kini nga £50 gikan sa iyang amahan. Mga pipila ka tuig una niana si Zanoah gipasakaan ug bakak nga sumbong nga nakadispalko ug kuwarta, apan di pa dugay napamatud-an nga siya walay sala. Kini nga regalo maoy usa ka danyos. Tayming gyod kaayo!

Usa ka Mapuslanong Leksiyon

Usahay makakat-on kita ug mga leksiyon human sa paglabay sa ubay-ubayng tuig. Pananglitan: Sa wala pa ko moundang sa pag-eskuyla niadtong 1927, gisangyawan ko ang tanan nakong mga klasmet ug mga magtutudlo—gawas sa usa, si Lavinia Fairclough. Sanglit wala may usa nga interesado kon unsay akong giplanong buhaton sa akong kinabuhi, ug total dili kaayo nako ikasinabot si Gining Fairclough, nakahukom ako nga dili na lang siya sultihan. Handurawa ang akong katingala—ug kalipay—mga 20 ka tuig sa ulahi sa dihang gisultihan ako sa akong inahan nga kini nga magtutudlo mibalik aron sa pagduaw sa tanan niyang kanhing mga higala ug mga estudyante aron sultihan sila nga siya karon usa na sa mga Saksi ni Jehova!

Sa dihang nagkita mi, gisaysay ko kaniya kon nganong wala ko siya sultihi kaniadto bahin sa akong pagtuo ug sa giplanong karera. Siya naminaw sa hilom ug dayon miingon: “Dugay na akong nangita sa kamatuoran. Mao kini ang akong gipangita sa tibuok kong kinabuhi!” Kini nga eksperyensiya maoy usa ka mapuslanong leksiyon alang kanako—nga dili gayod magmakuli sa pagsangyaw sa tanan nga akong mahibalag ug dili gayod mohukom-daan kang bisan kinsa.

Laing Gubat—Ug Pagkahuman Niana

Moulbohay na usab ang gubat samtang talitapos na ang katuigang 1930. Si Dennis, ang akong igsoon nga manghod nakog napulo ka tuig, gihatagag eksemsiyon sa serbisyo militar basta siya magpabilin sa iyang sekular nga trabaho. Wala gayod siya magpakitag dakong interes sa kamatuoran, busa ang akong bana ug ako mihangyo sa lokal nga mga payunir nga si Rupert Bradbury ug sa iyang igsoon nga si David kon mahimo bang duawon nila siya. Sila miduaw, ug sila nagtuon sa Bibliya uban kaniya. Nabawtismohan si Dennis niadtong 1942, sa ulahi misulod sa payunir nga pag-alagad, ug natudlo ingong nagapanawng magtatan-aw niadtong 1957.

Ang among anak nga babayeng si Elizabeth natawo niadtong 1938, ug aron ikatagana ang mga panginahanglan sa pamilya, gipadak-an ni Zanoah ang among treyler. Sa dihang ang among ikaduhang anak nga babaye, si Eunice, natawo niadtong 1942, daw maalamon nga mangitag mas permanenteng pinuy-anan. Tungod niini miundang si Zanoah sa pagpayunir sulod sa pipila ka tuig, ug namalhin kami sa usa ka gamayng balay duol sa Wrexham. Sa ulahi, namuyo mi sa Middlewich sa kanait nga lungsod sa Cheshire. Didto ang akong minahal nga bana namatay niadtong 1956.

Ang among duha ka anak nga babaye nahimong bug-os-panahong mga ebanghelisador, ug silang duha naminyo nga malipayon. Si Eunice ug ang iyang bana, nga usa ka ansiyano, nag-alagad gihapon ingong mga espesyal payunir sa London. Ang bana ni Elizabeth maoy usa usab ka ansiyano sa kongregasyon, ug nalipay ako nga makauban sila, ang ilang mga anak, ug ang akong upat ka apo-sa-tuhod nga nagpuyo duol kanako sa Preston, Lancashire.

Mapasalamaton ako nga ako makalakaw pa gikan sa atubangan nga pultahan sa akong apartment hangtod sa Kingdom Hall tabok sa karsada. Sa di pa dugayng mga tuig, ako nakig-uban sa grupo nga nagsultig-Gujarati, nga didto usab magtigoman. Ang pagtuon sa maong pinulongan dili sayon tungod kay karon bungolbungol na ako. Usahay dili ako makadungog ug makasabot sa daghang kalainan sa tono, sama sa mahimo sa mga batan-on. Apan usa kini ka makaiikag nga hagit.

Makasangyaw gihapon ako sa balay-balay ug makadumalag mga pagtuon sa Bibliya sa akong balay. Sa dihang moduaw nako ang akong mga higala, malipay gayod ako nga isugid ang pipila sa akong mga kasinatian kaniadto. Mapasalamaton kaayo ako sa bililhon nga halandomong mga panalangin nga akong nadawat samtang nakig-uban sa katawhan ni Jehova sa duolag 90 na ka tuig.

[Mga footnote]

[Hulagway sa panid 25]

Handbill nga nag-anunsiyo sa pakigpulong sa Bibliya nga “Minilyon Karon nga Buhi Dili na Gayod Mamatay,” nga akong nadunggan niadtong Mayo 14, 1922

[Hulagway sa panid 26]

Uban kang Zanoah di pa dugay human kami naminyo niadtong 1933

[Hulagway sa panid 26]

Nagtindog tupad sa among treyler nga “Elizabeth,” nga hinimo sa akong bana